«Αυτή ήταν η εκδίκησή του για την τέχνη»: Είναι ψεύτικο το σπουδαιότερο έργο του Marcel Duchamp;

Για περισσότερο από έναν αιώνα, ο κόσμος της τέχνης γιόρταζε το Fountain του Marcel Duchamp. Το έργο του, απλά ένα ουρητήριο με υπογραφή και χρονολογία «R Mutt 1917», θεωρείται ευρέως ως το αποκορύφωμα της τέχνης του 20ού αιώνα, με ένα αντίγραφο που εκτίθεται στο Tate Modern, στο Λονδίνο.

Για κάποιους, ο Duchamp είναι ο πατέρας του εννοιολογικού πνεύματος, της αποκαλούμενης τέχνης των ιδεών. Για άλλους, είναι ένας τσαρλατάνος υπεύθυνος για τον αφανισμό της παραδοσιακής τέχνης.

Τώρα, δύο κορυφαίοι ιστορικοί τέχνης αμφισβητούν «τον θεμέλιο λίθο της εννοιολογικής τέχνης», αφού ανακάλυψαν ότι το ουρητήριο έχει εσφαλμένα αποδοθεί στον Γάλλο καλλιτέχνη, ο οποίος απλά παρωδούσε μια κατάσταση.

Που είναι ο τόπος καταγωγής τη Κρήνης;

Έρευνα από τον Glyn Thompson, πρώην λέκτορα στην ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, υποστηρίζει ότι η Κρήνη δεν θα μπορούσε να είναι η ιδέα του Ντυσάν και ότι την είχε κλέψει από μια Γερμανίδα καλλιτέχνιδα του κινήματος Νταντά, την Elsa von Freytag-Loringhoven.

Ο Thompson έχει αναγνωρίσει τον διακριτικό χαρακτήρα της γραφής της στο ουρητήριο, και τώρα μπορεί να αποδείξει ότι ο Ντoυσάμ δεν θα μπορούσε να αγοράσει το ουρητήριο του από ένα κατάστημα υδραυλικών εγκαταστάσεων της Νέας Υόρκης, όπως είχε ισχυριστεί, επειδή το συγκεκριμένο ήταν ένα μοναδικό μοντέλο από τη Φιλαδέλφεια.

Πρόκειται για μια πόλη που ο Γάλλος καλλιτέχνης δεν επισκέφθηκε ποτέ, αλλά στην οποία είχε την έδρα της η Elsa von Freytag-Loringhoven, καθώς διέφυγε εκεί για κατηγορίες μικροκλοπών σε καταστήματα της Νέα Υόρκη.

Αντ ‘αυτού, είπε ότι «R Mutt» έχει γραφεί στο ουρητήριο από το χέρι της Von Freytag-Loringhoven, η οποία πέθανε στη φτώχεια στο Παρίσι το 1927 -ήταν ένα λογοπαίγνιο για τη γερμανική λέξη για την εξαθλίωση, armut.

Μια άλλη εικασία

Ο Thomson έχει εντοπίσει το πραγματικό μοντέλο ούρων που υποβλήθηκε από την Elsa von Freytag-Loringhoven στην έκθεση της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών, το 1917 στη Νέα Υόρκη, αν και δεν παρουσιάστηκε η ίδια –κάτι και επιβεβαιώνεται μόνο σε μια φωτογραφία του Άλφρεντ Στίγκλιτζ. Έχει εντοπίσει ακόμη και τα δύο μοναδικά σωζόμενα κομμάτια του ίδιου μοντέλου από τον αρχικό κατασκευαστή.

Τα στοιχεία αμφισβητούν τον ισχυρισμό του Duchamp ότι το 1966 απέκτησε το ουρητήριο του από το Σιδηρουργείο J L Mott στο Μανχάταν εξηγώντας την υποτιθέμενη νοητική υπογραφή του «R Mutt». «Το mutt προέρχεται από την Mott Works, το όνομα ενός μεγάλου κατασκευαστή υγειονομικού εξοπλισμού», είπε κάποτε. «Αλλά ο Mott ήταν πολύ κοντά, έτσι το άλλαξα σε Mutt, μετά την καθημερινή ταινία κινουμένων σχεδίων «Mutt and Jeff» με την οποία όλοι ήταν εξοικειωμένοι».

Ο Thompson απέδειξε ότι η εταιρεία ούτε έφτιαξε αυτό το συγκεκριμένο μοντέλο ούτε το πούλησε στο ευρύ κοινό. «Το ψευδώνυμο Mutt δεν θα μπορούσε να προέρχεται από το όνομα Mott», ανέφερε. Αντ ‘αυτού, είπε ότι «R Mutt» έχει γραφεί στο ουρητήριο από το χέρι της Von Freytag-Loringhoven, η οποία πέθανε στη φτώχεια στο Παρίσι το 1927 -ήταν ένα λογοπαίγνιο για τη γερμανική λέξη για την εξαθλίωση, armut.

Με τα χρόνια, ο Σπάλντινγκ προσπάθησε μάταια να οργανώσει μια δημόσια συζήτηση για το αν ένα ουρητήριο θα μπορούσε να είναι τέχνη: «Ο καθένας βλέπει ό,τι θέλει. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι έχω δίκιο».

«Αυτό αλλάζει την ιστορία της τέχνης»

Ο Τζούλιαν Σπάλντινγκ, πρώην διευθυντής γκαλερί σε Σέφιλντ, Μάντσεστερ και Γλασκώβη, θα συμπεριλάβει την έρευνα στο επερχόμενο βιβλίο του, Art Exposure, το οποίο θα εκδοθεί από την Pallas Athene Books το Νοέμβρη. «Αυτά τα στοιχεία διαψεύδουν απολύτως την πατρότητα του Duchamp στο ουρητήριο» ξεκαθάρισε. «Σημαίνει πως η πέτρα θεμελίωσης της εννοιολογικής τέχνης απλά καταρρέει. Ένα έργο τέχνης δεν είναι έργο τέχνης απλά και μόνο επειδή κάποιος το λέει.

»Αυτό αλλάζει την ιστορία της τέχνης, και έχει τεράστιες συνέπειες για τη σύγχρονη αγορά της τέχνης, και τα εκατομμύρια που έχουν επενδυθεί σε αυτό.»

Το ιστορικό του Σπάλντινγκ περιλαμβάνει την ίδρυση βραβευμένων μουσείων, με τη Γκαλερί Μοντέρνας Τέχνης της Γλασκώβης να είναι μεταξύ αυτών. Χθες, εξέφρασε την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι το καλλιτεχνικό κατεστημένο αρνήθηκε να δεχθεί το συγγραφικό έργο της Von Freytag-Loringhoven, όπως είχε αρχικά προταθεί από την Irene Gammel το 2002, και αγνόησε στοιχεία σε μια επιστολή του 1917, όπου ο Duchamp είπε στην αδελφή του ότι «μια γυναίκα φίλη» είχε υποβάλει «ένα ουρητήριο ως γλυπτό» σε μια έκθεση.

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Είναι τέχνη ένα ουρητήριο; Ιδού η απορία

Με τα χρόνια, ο Σπάλντινγκ προσπάθησε μάταια να οργανώσει μια δημόσια συζήτηση για το αν ένα ουρητήριο θα μπορούσε να είναι τέχνη: «Ο καθένας βλέπει ό,τι θέλει. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι έχω δίκιο».

Στο βιβλίο του, υποστηρίζει ότι το έργο της Von Freytag-Loringhoven ήταν πιο περίπλοκο από αυτό του Ντυσάν και ότι είχε υποβάλει το ουρητήριο της σε μια έκθεση, καθώς ο κόσμος ανέμενε ότι η Αμερική θα κήρυττε τον πόλεμο εναντίον της πατρίδας της, της Γερμανίας. Αυτό, ισχυρίζεται, εξηγεί την υπογραφή R Mutt – mutter στα γερμανικά που σημαίνει μητέρα, καθώς και armut, που σημαίνει φτώχεια. «Έλεγε στην Αμερική ‘μην κατουρήσεις τη χώρα μου’. Το ουρητήριο της Elsa έχει πολλά στρώματα νοήματος. Όλα αυτά κρύβονται κάτω από την καθαρή κατάχρηση του Ντυσάν».

Επειδή ήταν η Elsa δεν θα είχε αυτή την αποδοχή το έργο

Η Von Freytag-Loringhoven εμφανίζεται στο Memories of the Future, το διάσημο μυθιστόρημα του 2019 από τον Siri Hustvedt, ο οποίος έχει προηγουμένως υποστηρίξει ότι ήταν η πραγματική καλλιτέχνιδα πίσω από την Κρήνη του Duchamp. Απαντώντας στις τελευταίες ανακαλύψεις, ο Hustvedt είπε: «Τα ισχυρά επιχειρήματα για την ανακατανομή του ουρητηρίου είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπιστούν με αδιαλλαξία από το βιομηχανικό σύμπλεγμα τέχνης.

Διακυβεύονται πάρα πολλές καριέρες, πάρα πολλά χρήματα και μια ολόκληρη ιστορική αφήγηση.

»Υπάρχει επίσης το απλό γεγονός ότι, αν το έργο είχε αποδοθεί στην Elsa από την αρχή, δεν θα είχε ποτέ φθάσει στον παράδεισο της τέχνης. Η αντίληψή του θα ήταν τελείως διαφορετική. Η συσχετιστική πραγματικότητα, συμπεριλαμβανομένης της αρσενικής ταυτότητας είναι μέρος της αντίληψης».

Το 1964 ο Ντυσάν αναπαρήγαγε περισσότερα ουρητήρια, ένα από τα οποία βρίσκεται στην Tate Modern, στην ιστοσελίδα της οποίας αναφέρεται για την Von Freytag-Loringhoven: «Φαίνεται απίθανο να μην είχε καυχηθεί για τη δημιουργία ενός έργου που είχε προκαλέσει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον στον Τύπο».

Ο Σπάλντινγκ υποστηρίζει ότι οι πίνακες του Ντυσάν ήταν «τεχνάσματα γεμάτα κόπο, αυτοσυνείδητα, κυβιστικές-cum-futurist κατασκευές που δεν αναζωογονήθηκαν από καμία φαντασία, πόσο μάλλον από σπίθες έμπνευσης» και ότι δεν είναι περίεργο που εγκατέλειψε τη ζωγραφική: «Η αξίωσή του να έχει κάνει το ουρητήριο ήταν η εκδίκησή του για την τέχνη».

*Με στοιχεία από theguardian.com