Κατακραυγή για τη ματαίωση βράβευσης Παλαιστίνιας συγγραφέως στη Φρανκφούρτη

Μεγάλο θόρυβο έχει προκαλέσει διεθνώς η απόφαση των οργανωτών της Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης που είναι ένα από τα σημαντικότερα ετήσια γεγονότα της παγκόσμιας εκδοτικής βιομηχανίας, να ματαιώσουν την εκδήλωση βράβευσης της Παλαιστίνιας λογοτέχνιδας Adania Shibli γα το βιβλίο της Minor Detail (Ελάσσων λεπτομέρεια), με αφορμή τις εξελίξεις στο Ισραήλ και στη Γάζα.

Μάλιστα, ιδιαίτερα αρνητική εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι αρχικά δημοσιεύτηκε ότι υπήρχε συναίνεση της συγγραφέως, κάτι που μετά διαψεύστηκε.

Ειδικότερα, η Litprom, η Γερμανική Λογοτεχνική Ένωση που έχει την ευθύνη του βραβείου ματαίωσε την τελετή βράβευσης με αφορμή στον πόλεμο στο Ιράκ. Είχαν προηγηθεί δημοσιεύματα στον Γερμανικό Τύπο κατά του βιβλίου, παρότι στον υπόλοιπο κόσμο το βιβλίο έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές.

Τόσο η ματαίωση της εκδήλωσης, όσο και η αρχική προσπάθεια να προβληθεί ότι υπήρξε συναίνεση της συγγραφέως προκάλεσαν μεγάλη οργή με αποτέλεσμα να υπάρξει επιστολή διαμαρτυρίας που έχει ήδη συγκεντρώσει πολλές εκατοντάδες υπογραφές ανθρώπων από τον παγκόσμιο χώρο των εκδόσεων και της λογοτεχνίας.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η επιστολή: «Σε αυτό το πνεύμα, όσοι από εμάς ασχολούμαστε με τη συγγραφή, τη μετάφραση και τις εκδόσεις υποστηρίζουμε σθεναρά ότι η ακύρωση πολιτιστικών εκδηλώσεων δεν είναι ο δρόμος προς τα εμπρός. Θυμόμαστε την έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης που υποστήριζε τους Τούρκους εκδότες και πώς πέρυσι ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι μίλησε στην έκθεση σε μια προηχογραφημένη ομιλία. Η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης έχει την ευθύνη, ως μεγάλη διεθνής έκθεση βιβλίου, να δημιουργεί χώρους για τους Παλαιστίνιους συγγραφείς να μοιράζονται τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τους προβληματισμούς τους για τη λογοτεχνία μέσα σε αυτούς τους τρομερούς, σκληρούς καιρούς, όχι να τους κλείνει.

Πρέπει να αναζητήσουμε νέα γλώσσα και νέες ιδέες προκειμένου να προσεγγίσουμε αυτούς τους ζοφερούς καιρούς με νέο τρόπο. Για αυτό, χρειαζόμαστε συγγραφείς -συμπεριλαμβανομένων των Παλαιστινίων συγγραφέων- περισσότερο από ποτέ.»

«Η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης έχει την ευθύνη, ως μεγάλη διεθνής έκθεση βιβλίου, να δημιουργεί χώρους για τους Παλαιστίνιους συγγραφείς»

Εκδηλώσεις αλληλεγγύης στη Shibli από άλλους εκδότες στη Φρανκφούρτη

Ένα βιβλίο για το ιστορικό τραύμα

Το μυθιστόρημα Minor Detail (Ελάσσων λεπτομέρεια) της Παλαιστίνιας λογοτέχνιδας Adania Shibli είναι ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής πάνω στην ιστορία και το βάρος της.

Διαπραγματεύεται μια πραγματική ιστορία: τον ομαδικό βιασμό μιας νεαρής Βεδουίνας από μια διμοιρία του Ισραηλινού στρατού κατά τη διάρκεια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων το 1949 στην έρημο Νεγκέφ.

Το περιστατικό καταγράφεται ακόμη και σε μια εγγραφή στο ημερολόγιο του Μπεν Γκουριόν που χαρακτήρισε την πράξη αποτρόπαια: «Το αποφάσισαν και το εκτέλεσαν: την έπλυναν, της έκοψαν τα μαλλιά, τη βίασαν και τη σκότωσαν», έγραψε ο πρώτος πρωθυπουργός του κράτους του Ισραήλ.

Αυτό είναι το πρώτο μέρος του βιβλίου, όπου η συγγραφέας επιλέγει  έναν τρόπο αφήγησης που όντως δίνει βαρύτητα στις «ελάσσονες λεπτομέρειες», τα επαναλαμβανόμενα γεγονότα, μέχρι την τελική κορύφωση της βίας, επικεντρώνοντας στην κεντρική φιγούρα του επικεφαλής της διμοιρίας, με την ιδιότυπη εμμονή με την τάξη και την καθαριότητα αλλά και την εναγώνια προσπάθεια όντως να βρουν Άραβες μέχρι να όντως να βρουν τους Βεδουίνους και τις καμήλες τους σε μια όαση, για να ακολουθήσει η σύλληψη της νεαρής κοπέλας και τελικά η απόφαση για τον βιασμό (στους άντρες τέθηκε η επιλογή να αποφασίσουν εάν θα την έβαζαν να δουλέψει στην κουζίνα ή θα τη βίαζαν – επέλεξαν το δεύτερο), αφού προηγηθεί ένα βίαιο σχεδόν πλύσιμό της, και τελικά η δολοφονία.

Το εξώφυλλο του βιβλίου

Η συγγραφέας επιλέγει να τα παρουσιάσει αυτά με μια πρωτότυπη γλώσσα, όπου κυριαρχούν οι περιγραφές των λεπτομερειών, χωρίς ψυχολογισμούς ή εύκολες αξιολογήσεις, χωρίς αυτό να μεταφράζεται και σε μια ηθικολογία.

Το δεύτερο μέρος αφορά την αφήγηση, σε πρώτο πρόσωπο αυτή τη φορά, μιας Παλαιστίνιας ερευνήτριας από τη Ραμάλα που προσπαθεί να ερευνήσει που έγιναν αυτά τα περιστατικά και που για να το κάνει πρέπει να κινηθεί στο περίπλοκο σύστημα που έχει να κάνει με τα σημεία ελέγχου, να δανειστεί μια ταυτότητα και ένα αυτοκίνητο, για να μπορέσει να κινηθεί. Πάλι το βάρος είναι στα πράγματα, στις μικρές πράξεις, στις «ελάσσονες λεπτομέρειες» για να ανασυνθέσει ταυτόχρονα την ίδια την πραγματικότητα της κατοχής αλλά και το βάρος της μνήμης με αποκορύφωμα την κορύφωση του τέλους.

Το βιβλίο σε κάθε περίπτωση είναι ένα σημαντικό λογοτεχνικό επίτευγμα. Είναι πολιτικό χωρίς να πολιτικολογεί ή – ακόμη χειρότερα – να ηθικολογεί και ταυτόχρονα δραματικό με έναν ουσιώδη τρόπο.

Και έτσι κατορθώνει να μιλήσει για το πραγματικό ιστορικό τραύμα, αυτό της Νάκμπα, της «καταστροφής» που ήταν για τους Άραβες κατοίκους της Παλαιστίνη ο πόλεμος του 1948 αλλά και τη σημερινή δύσκολη πραγματικότητα για τους Παλαιστίνιους στα Κατεχόμενα.