Νταβιντ Γκρόσμαν: «Ποιοι θα είμαστε όταν αναγεννηθούμε από τις στάχτες;»

του Νταβιντ Γκρόσμαν*

Περίπου 1.000 νεκροί, 2.900 τραυματίες, εκατοντάδες όμηροι. Κάθε επιζών είναι και μια απίστευτη ιστορία ευρηματικότητας και γενναιότητας. Αναρίθμητα θαύματα, αναρίθμητες πράξεις ηρωισμού και θυσίας από στρατιώτες και πολίτες.

Κοιτάζω τα πρόσωπα των ανθρώπων και βλέπω το σοκ τους. Ενα μόνιμο βάρος πλακώνει τις καρδιές μας. Λέμε ξανά και ξανά ο ένας στον άλλον: ένας εφιάλτης είναι. Ενας εφιάλτης που δεν συγκρίνεται με τίποτα. Δεν υπάρχουν λέξεις για να τον περιγράψουν. Δεν υπάρχουν λέξεις για να τον περιλάβουν.

Βλέπω επίσης μια βαθιά αίσθηση προδοσίας. Της προδοσίας των πολιτών από την κυβέρνησή τους – από τον πρωθυπουργό και τον συνασπισμό του. Είναι μια προδοσία απέναντι σε όλα όσα είναι πολύτιμα για εμάς ως πολίτες, και ειδικά ως πολίτες αυτού του κράτους. Μια προδοσία απέναντι στην ιδέα που το διαμόρφωσε και το ένωσε.

Απέναντι στην πιο πολύτιμη παρακαταθήκη – το εθνικό σπίτι του εβραϊκού λαού – , που δόθηκε στους ηγέτες του για να το διαφυλάξουν και το οποίο θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν με ευλάβεια.

Τι είδαμε, όμως; Τι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σαν να είναι κάτι αναπόφευκτο; Αυτό που έχουμε δει είναι η απόλυτη εγκατάλειψη του κράτους υπέρ μιας ασήμαντης, άπληστης ατζέντας και κυνικών, στενόμυαλων, παραληρηματικών πολιτικών τακτικών.

Ο φωτογράφος Μοτάζ Αζαΐζα από την Γάζα φωτογράφισε την απόγνωση. Έναν άνθρωπο που κρατά μια κούκλα και έναν αρκούδο, τα μόνα που του έμειναν από την οικογένειά του.

Το τίμημα που πληρώνει το Ισραήλ

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι το πραγματικό τίμημα που πληρώνει το Ισραήλ επειδή σαγηνεύτηκε για χρόνια από μια διεφθαρμένη ηγεσία η οποία το οδήγησε κατευθείαν από το κακό στο χειρότερο· που υπονόμευσε τους νομοθετικούς και δικαστικούς θεσμούς, τον στρατό, το εκπαιδευτικό σύστημα· που ήταν πρόθυμο να διακινδυνεύσει την ύπαρξή του προκειμένου να γλιτώσει τον πρωθυπουργό του από τη φυλακή.

Απλώς σκεφτείτε με τι συνεργαστήκαμε εδώ και χρόνια. Σκεφτείτε πόση ενέργεια, σκέψη και χρήματα σπαταλήσαμε παρακολουθώντας τον Νετανιάχου και την οικογένειά του να παίζουν θέατρο σε στυλ Τσαουσέσκου. Σκεφτείτε τις τερατώδεις ψευδαισθήσεις που δημιούργησαν για τα δύσπιστα μάτια μας.

Τους τελευταίους εννέα μήνες, εκατομμύρια Ισραηλινοί έβγαιναν στους δρόμους κάθε εβδομάδα για να διαμαρτυρηθούν εναντίον της κυβέρνησης και του επικεφαλής της. Ηταν ένα κίνημα τεράστιας σημασίας, μια προσπάθεια να επανέλθει το Ισραήλ σε σωστή πορεία, πίσω στη μεγαλόπνοη ιδέα από τις αρχές της ύπαρξής του: τη δημιουργία μιας πατρίδας για τον εβραϊκό λαό. Και όχι οποιαδήποτε πατρίδα.

Εκατομμύρια Ισραηλινοί λαχταρούσαν να φτιάξουν ένα δημοκρατικό, ειρηνικό, πλουραλιστικό κράτος που θα σέβεται την πίστη όλων των ανθρώπων. Αλλά αντί να ακούσει τις προτάσεις του κινήματος διαμαρτυρίας, ο Νετανιάχου επέλεξε να το απαξιώσει, να το χαρακτηρίσει προδοτικό, να υποκινήσει τον κόσμο εναντίον του και να κάνει ακόμη πιο βαθύ το μίσος που χωρίζει τον λαό του.

Επιπλέον εκμεταλλεύτηκε κάθε ευκαιρία για να διακηρύξει πόσο ισχυρό είναι το Ισραήλ, πόσο αποφασισμένο και πάνω απ’ όλα πόσο καλά προετοιμασμένο για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή.

Πες το αυτό στους γονείς που έχουν τρελαθεί από τον πόνο τους, στο μωρό που βρέθηκε πεταμένο στην άκρη του δρόμου. Πες το στους ομήρους, που αντιμετωπίζονται σαν ανθρώπινες καραμέλες από τις διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις. Πες το σ’ αυτούς που σε ψήφισαν. Πες το στις ογδόντα παραβιάσεις στον πιο εξελιγμένο συνοριακό φράχτη του κόσμου.

Ο ισραηλινός συγγραφέας Νταβίντ Γκρόσμαν

Η υπαιτιότητα είναι της Χαμάς

Αλλά χωρίς καμία αμφιβολία και καμία σύγχυση: παρ’ όλη την οργή εναντίον του Νετανιάχου, των ανθρώπων του και της πολιτικής του, η φρίκη των τελευταίων ημερών δεν προκλήθηκε από το Ισραήλ. Η υπαιτιότητα είναι της Χαμάς. Η κατοχή είναι έγκλημα, αλλά το να δέσεις εκατοντάδες πολίτες – παιδιά και γονείς, ηλικιωμένους και αρρώστους – και να τους εκτελέσεις τον έναν μετά τον άλλον εν ψυχρώ είναι χειρότερο έγκλημα. Ακόμη και στην ιεραρχία του κακού, υπάρχει μια διαβάθμιση.

Υπάρχει μια κλίμακα σοβαρότητας που μπορεί να αναγνωριστεί από την κοινή λογική και το φυσικό ένστικτο. Και όταν βλέπεις τα σημεία των δολοφονιών στο μέρος όπου γινόταν η συναυλία, όταν βλέπεις τρομοκράτες της Χαμάς να κυνηγάνε πάνω σε μηχανές νέους και νέες που διασκέδαζαν, κάποιοι από τους οποίους συνέχιζαν να χορεύουν χωρίς να έχουν συνειδητοποιήσει τι συνέβαινε…

Δεν ξέρω αν οι εκτελεστές της Χαμάς πρέπει να αποκληθούν «ζώα», αλλά αναμφίβολα έχουν χάσει την ανθρωπιά τους.

Περνάνε αυτές οι νύχτες και μέρες κι εμείς νιώθουμε σαν υπνοβάτες. Προσπαθούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό να βλέπουμε τα φρικιαστικά βίντεο και να ακούμε φήμες. Αισθανόμαστε τον φόβο να απλώνεται σ’ αυτούς που για πρώτη φορά μέσα σε πενήντα χρόνια, από τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, βιώνουν την τρομακτική προοπτική της ήττας.

Ποιοι θα είμαστε μετά;

Ποιοι θα είμαστε όταν αναγεννηθούμε από τις στάχτες και αρχίσουμε να ζούμε ξανά; Οταν θα νιώσουμε βαθιά μέσα μας τον πόνο που κρύβουν οι λέξεις του Χαΐμ Γκουρί που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ: «Πόσοι είναι αυτοί που δεν είναι πια μαζί μας».

Ποιοι θα είμαστε και τι είδους ανθρώπινα όντα θα είμαστε έπειτα από όσα αντικρίσαμε; Πού θα ξεκινήσουμε μετά την καταστροφή και την απώλεια τόσων πραγμάτων στα οποία πιστεύαμε;

Τολμώντας να μαντέψω θα πω το εξής: το Ισραήλ μετά τον πόλεμο θα είναι πολύ πιο δεξιό, στρατιωτικό και ρατσιστικό. Ο πόλεμος που μας επιβλήθηκε θα έχει εδραιώσει τα πιο ακραία, γεμάτα μίσος στερεότυπα και προκαταλήψεις που πλαισιώνουν – και θα συνεχίσουν να πλαισιώνουν ακόμα πιο έντονα – την ισραηλινή ταυτότητα. Και αυτή η ταυτότητα εφεξής θα περιέχει το τραύμα του Οκτωβρίου του 2023, καθώς και την πόλωση και την εσωτερική ρήξη.

Είναι πιθανό αυτό που χάθηκε – ή διακόπηκε επ’ αόριστον – στις 7 Οκτωβρίου να ήταν μια μικρή ευκαιρία για πραγματικό διάλογο, για να αποδεχτούν ειλικρινά το κάθε έθνος την ύπαρξη του άλλου; Και τι λένε τώρα αυτοί που κράδαιναν την παράλογη έννοια του «κράτους των δύο εθνών»;

Το Ισραήλ και η Παλαιστίνη, δύο έθνη παραμορφωμένα και διεφθαρμένα από ατελείωτους πολέμους, δεν μπορούν ούτε ξαδέλφια να είναι· εξακολουθεί να πιστεύει κάποιος ότι μπορούν να είναι δίδυμα; Θα πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια χωρίς πόλεμο προτού ωριμάσει η σκέψη της αποδοχής και της επούλωσης των πληγών.

Στο μεταξύ, εύκολα μπορούμε να φανταστούμε το μέγεθος του φόβου και του μίσους που θα έρθουν στην επιφάνεια. Ελπίζω, προσεύχομαι ότι θα υπάρξουν Παλαιστίνιοι στη Δυτική Οχθη που, παρά το μίσος τους για το Ισραήλ που έχει επιβάλει κατοχή στα εδάφη τους, θα διαχωρίσουν τη θέση τους, μέσω πράξεων ή λέξεων, από όσα έκαναν οι συμπατριώτες τους.

Ως Ισραηλινός, δεν έχω το δικαίωμα να τους κάνω κήρυγμα ή να τους πω τι να κάνουν. Αλλά ως άνθρωπος έχω το δικαίωμα – και την υποχρέωση – να απαιτήσω ανθρώπινη και ηθική συμπεριφορά.

Μια ειρήνη πλουσίων

Πριν από δύο εβδομάδες, οι ηγέτες των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας μίλησαν με ενθουσιασμό για μια συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Σαουδική Αραβία, η οποία θα κατέληγε σε συμφωνίες ομαλοποίησης των σχέσεων του Ισραήλ με το Μαρόκο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Οι Παλαιστίνιοι είναι σχεδόν απόντες από αυτές τις συμφωνίες. Ο Νετανιάχου, αλαζόνας και αποπνέοντας αυτοπεποίθηση, κατάφερε με τα λόγια του να αποσυνδέσει το παλαιστινιακό πρόβλημα από τις σχέσεις του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες. Η συμφωνία Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας σχετίζεται άμεσα με τα γεγονότα του «Μαύρου Σαββάτου» ανάμεσα στη Γάζα και στο Ισραήλ.

Η ειρήνη που θα έφερνε θα ήταν μια ειρήνη πλουσίων. Μια προσπάθεια να αγνοηθεί η καρδιά του προβλήματος της διαμάχης. Οι τελευταίες μέρες απέδειξαν ότι είναι αδύνατον να επιλυθεί η τραγωδία της Μέσης Ανατολής χωρίς να δοθεί και μια λύση που θα ελαφρύνει τα βάσανα των Παλαιστινίων.

Είμαστε σε θέση να παραμερίσουμε τα πολυφορεμένα στερεότυπα και να κατανοήσουμε ότι αυτό που συνέβη εδώ είναι πολύ μεγάλο και πολύ αποτρόπαιο για να αντιμετωπιστεί μέσα από ξεπερασμένα παραδείγματα;

Ακόμα και η στάση και τα εγκλήματα του Ισραήλ στα κατεχόμενα εδάφη εδώ και 56 χρόνια δεν μπορούν να δικαιολογήσουν ή να απαλύνουν αυτό που αποκαλύφθηκε: το βάθος του μίσους απέναντι στο Ισραήλ, την επώδυνη συνειδητοποίηση ότι εμείς οι Ισραηλινοί θα πρέπει πάντα να ζούμε σε εγρήγορση και να προετοιμαζόμαστε διαρκώς για πόλεμο.

Σε μια αδιάκοπη προσπάθεια να είμαστε ταυτόχρονα Αθήνα και Σπάρτη. Τη θεμελιώδη αμφιβολία για το αν θα μπορέσουμε ποτέ να έχουμε μια φυσιολογική, ελεύθερη ζωή, χωρίς απειλές και αγωνίες. Μια σταθερή, ασφαλή ζωή. Μια ζωή που θα τη νιώθουμε δική μας, σπίτι μας.

*Το κείμενο του ισραηλινού συγγραφέα δημοσιεύεται σε κορυφαία ευρωπαϊκά και αμερικανικά έντυπα και αποκλειστικά για την Ελλάδα στα «ΝΕΑ». Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Ψυχογιός για την άδεια και τη μετάφραση

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ