Είδαμε την παράσταση «Σίρλεϊ» στις γυναικείες φυλακές του Κορυδαλλού

«Είναι σημαντική αυτή η μέρα για τα κορίτσια μας» λέει η διευθύντρια, Τριανταφύλλη Κωνσταντοπούλου, «χαίρονται πολύ που έρχεται κόσμος απ’ έξω, θα ντυθούν, θα στολιστούν, θα νιώσουν αποδοχή». Οι πόρτες που περάσαμε στο τμήμα υποδίκων των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού ήταν πολλές, τα κάγκελα αμέτρητα. Τα κινητά μας κρατήθηκαν στην είσοδο, μια κίνηση που περιόρισε αυτόματα την ελευθερία των χεριών μας, τα οποία έχουν μάθει να κινούνται αυτόματα και ανεξέλεγκτα πάνω κάτω, πέρα δώθε σε μία οθόνη.

«Θυμάμαι τον ήχο των κλειδιών στις σιδερένιες πόρτες την πρώτη φορά που είχα πάει στις φυλακές, ήταν το 2016, για την παράσταση “Σταματία, το γένος Αργυροπούλου”» θα μου πει η Ελένη Ουζουνίδου, η πρωταγωνίστρια του έργου «Σίρλεϊ», του κωμικού μονολόγου του Ουίλι Ράσελ σε σκηνοθεσία του Βασίλη Μαυρογεωργίου για το θέατρο του Νέου Κόσμου, το οποίο και παρακολουθήσαμε.

«Κάποιοι Ρομά μας τραγούδησαν μετά»

«Δεν υπήρχαν αυτοματισμοί ακόμα και ο ήχος των μετάλλων ήταν εξόχως χαρακτηριστικός» συνεχίζει η ηθοποιός. «Ήταν στις φυλακές ανηλίκων στην Κόρινθο, δεν είχα επισκεφθεί ξανά φυλακή. Θυμάμαι να ετοιμάζομαι σε ένα κελί-αίθουσα διδασκαλίας, στο οποίο με κλείδωσαν για όση ώρα ντυνόμουν και ξεκλείδωσαν στη συνέχεια για να βγω να παίξω. Αναρωτιόμουν αν θα καταλάβαιναν όλα τα παιδιά τα κωμικά στοιχεία του κειμένου μιας και μεγάλο κομμάτι του έργου ήταν στην καθαρεύουσα, όμως το αποτέλεσμα ήταν ενθουσιώδες, μάλιστα κάποιοι Ρομά μας τραγούδησαν μετά και μας χόρεψαν να μας ανταμείψουν» θυμάται η Ελένη Ουζουνίδου.

«Ξέρετε, κάποιες έχουν παιδιά, δεν θα ήθελαν να τις δουν τα παιδιά τους, κάποιες είναι μικρά κορίτσια. Αύριο, μεθαύριο μπορεί να αθωωθούν, μιας και εκκρεμούν οι δίκες τους»

Κάποιες θα φύγουν από ’δω δικαιωμένες

Μια κοπέλα, λεπτή σαν λεύκα, με ξανθά μαλλιά και skinny jeans έρχεται κρατώντας έναν δίσκο, την ώρα που βρισκόμαστε στο γραφείο της διευθύντριας. «Η Μιρέλλα είναι μια κοπέλα από ‘δω, από τις φυλακές» λέει η Τριανταφύλλη Κωνσταντοπούλου «και δουλεύει στο μπαρ». Η Μιρέλλα χαμογελάει και μας ρωτάει τι θα θέλαμε. Της αρέσει που έχει την επιλογή της εργασίας και της προσφοράς, έτσι μας λέει.

«Το κατάστημά μας είναι οικογενειακό, γνωρίζουμε όλες τις κοπέλες με τα μικρά τους ονόματα. Προσπαθούμε να κάνουμε όσες δράσεις μπορούμε, μαθήματα που μας ζητάνε, μακιγιάζ, κομμωτική, κοπτική, ραπτική, τώρα θα κάνουμε και μαθήματα μαγειρικής. Σε συνεργασία με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά κάνουμε μαθήματα δημιουργικής γραφής και σεναρίου, επίσης, εκμάθηση ελληνικής γλώσσας για τις αλλοδαπές, ενώ οι φοιτήτριες μπορούν να παρακολουθήσουν τις σχολές τους με βραχιολάκι» εξηγεί η κ. Κωνσταντοπούλου ενώ μας ζητάει να μην φανούν στις φωτογραφίες τα πρόσωπα των κοριτσιών. «Ξέρετε, κάποιες έχουν παιδιά, δεν θα ήθελαν να τις δουν τα παιδιά τους, κάποιες είναι μικρά κορίτσια. Αύριο, μεθαύριο μπορεί να αθωωθούν, μιας και εκκρεμούν οι δίκες τους».

Οι «κυρίες της Πέμπτης» 

Όντως, κάποια κορίτσια είναι πολύ νέα. Σαν αυτά που συναντάει κανείς στις στάσεις των λεωφορείων, με τα φορτωμένα σακίδια πλάτης και τα ασύρματα ακουστικά, να αναμένουν, δύο-δύο, τρία-τρία, την επόμενη μεγάλη ή μικρή διαδρομή της ζωής τους, χαχανίζοντας και αδιαφορώντας για τους γύρω τους. Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση λείπουν τα φορτωμένα σακίδια πλάτης και ασύρματα ακουστικά. Είναι κρατημένα στην είσοδο. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα τα πάρουν βγαίνοντας, σχετικά σύντομα. «Μέχρι 18 μήνες μένει μια γυναίκα εδώ, μετά ή θα αθωωθεί ή θα πάρει τον δρόμο για αλλού» μας λέει η κοινωνική λειτουργός, Νίκη Μουσχή.

«Είναι πολύ σημαντική η βοήθεια του Ονήσιμου, του Συλλόγου Συμπαράστασης Κρατουμένων» συνεχίζει η κ. Κωνσταντοπούλου «και φυσικά των γυναικών της Πέμπτης, των κυρίων που χρόνια τώρα συμπαραστέκονται στις κρατούμενες με τον τρόπο τους και κάθε Πέμπτη με την παρουσία τους». Δύο από τις «κυρίες της Πέμπτης» βρέθηκαν στο κοινό της παράστασης «Σίρλεϊ» -ακόμα κι αν δεν άκουγα τις ιδιαίτερες ευχαριστίες στο πρόσωπό τους θα τις αναγνώριζα από τα κομψά, γκρίζα μαλλιά τους, τα ασημένια τους κοσμήματα και τη γλύκα στο βλέμμα.

«Θυμάμαι τον ήχο των κλειδιών στις σιδερένιες πόρτες την πρώτη φορά που είχα πάει στις φυλακές, ήταν το 2016, για την παράσταση “Σταματία, το γένος Αργυροπούλου”» θα μου πει η Ελένη Ουζουνίδου, η πρωταγωνίστρια του έργου «Σίρλεϊ»

Τα κορίτσια της διπλανής πόρτας και η Σίρλεϊ

Η Σίρλεϊ Βάλενταϊν είναι μια γυναίκα της διπλανής πόρτας, εγκλωβισμένη σε έναν γάμο συμβατικό, με έναν καταπιεστικό σύζυγο και μια κοινωνία που την πνίγει. Έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερη σχέση με τον τοίχο της κουζίνας της, μιας και του μιλάει και αυτός της απαντάει. Αποφασίζει όμως να κάνει το μεγάλο βήμα, να αφήσει τα πάντα πίσω της και να κυνηγήσει τα όνειρά της. Να ζήσει πραγματικά. Αυτή η έντονη ανάγκη της για ζωή την οδηγεί να ταξιδέψει από την Αγγλία στην Ελλάδα, όπου, μέσα από μια ανέλπιστη περιπέτεια, βρίσκει τελικά πολύ περισσότερα απ’ όσα αναζητούσε.

Αυτή είναι η υπόθεση του έργου και σε πολλά σημεία η καθηλωτική Ελένη Ουζουνίδου αναγκάστηκε να αυτοσχεδιάσει, εκείνο το απόγευμα της 17η Οκτωβρίου, στο προαύλιο των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού. «Με το που κάθισα στην καρέκλα» θα πει η Ελένη, «διαπίστωσα ότι δεν μπορούν να με δουν όλοι, μέχρι κάτω, γιατί δεν ήταν αμφιθεατρικός ο χώρος, οπότε αναγκάστηκα να βγάλω όλη την παράσταση όρθια. Επίσης, τα σκηνικά στην παράσταση ήταν σαφώς διαφορετικά. Εννοείται ότι προσαρμοστήκαμε στον χώρο».

Το μόνο που δεν προσάρμωσε ήταν την ανυπέρβλητη ερμηνεία της, η οποία κατάφερε να δαμάσει και τα πιο φευγάτα βλέμματα.

«Μου άρεσε που πλησιάσατε τις τρανς γυναίκες την ώρα της κραυγής και αντί για σας έβγαλαν αυτές μια δυνατή φωνή» λέω στην Ελένη Ουζουνίδου. «Δεν το έκανα εσκεμμένα» θα μου εξηγήσει, «η σκηνοθεσία πρότεινε να μετακινηθώ κάπως, οπότε πήγα προς το μέρος τους. Επίσης, εγώ δεν κραυγάζω, είναι άηχο το ξέσπασμά μου και όταν άνοιξα το στόμα και ούρλιαξαν αυτές οι γυναίκες, ανατρίχιασα, πραγματικά» περιγράφει η ηθοποιός.

Οι γάτες, τα συρματοπλέγματα και η απόδραση μέσω της τέχνης

Οι τρανς γυναίκες μεταφέρθηκαν πρόσφατα στις γυναικείες φυλακές. Ήταν απέναντι, στις αντρικές και μετά από επιμονή και προσπάθεια της κ. Κωνσταντοπούλου φτιάχτηκε ένας δικός τους χώρος εδώ, μαζί με τα άλλα κορίτσια.

Όση ώρα η Ελένη Ουζουνίδου ήταν στην σκηνή, πολλά δρώμενα λάμβαναν χώρα σε μια παράλληλη και πολυεπίπεδη δράση. Δύο γάτες πονηρές και ατίθασες, μια μαύρη και μία άσπρη, σκαρφάλωναν στα πλαϊνά συρματοπλέγματα μπαινοβγαίνοντας στον χώρο, νυχοπατώντας, απολαμβάνοντας την παράσταση αλλά προσφέροντας κι αυτές το δικό τους αιλουροειδές, σαλταπήδικο θέαμα.

Στις πίσω σειρές, στη γαλαρία, η ψιλή κουβέντα είχε φουντώσει και ο ενθουσιασμός της παράτασης του προαυλισμού είχε ανάψει τα αίματα για κοινωνικοποίηση -δεν είναι και λίγο, άλλωστε, για τις κρατούμενες να έχει νυχτώσει και να βρίσκονται εκτός των κελιών τους.

«Έτσι είναι, περνάς τη ζωή με τον άντρα, μετά με τα παιδιά, μετά με τα εγγόνια και δεν υπάρχει χρόνος και χώρος για σένα» σχολιάζει μια μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα μιλώντας στις δύο «φίλες» της -άγνωστο εάν γνωρίζονταν πριν βρεθούν εδώ, εάν μπήκαν μαζί ή «τακίμιασαν» υπό αυτές τις συνθήκες-, έχοντας ταυτιστεί με την ηρωίδα, την Σίρλεϊ Βαλεντάιν.

Κάπου εδώ, είναι σημαντικό να πούμε ότι το 90% των περιπτώσεων φυλάκισης γυναικών οφείλεται σε κάποιον άντρα -η υπαιτιότητα είναι δική του. «Είναι σαφώς λιγότερο παραβατικές οι γυναίκες και σε καμία περίπτωση βάναυσες. Είναι όμως πιο χειριστικές» θα συμπληρώσει η Νίκη Μουσχή.

Δύο από τις «κυρίες της Πέμπτης» βρέθηκαν στο κοινό της παράστασης «Σίρλεϊ» -ακόμα κι αν δεν άκουγα τις ξεχωριστές ευχαριστίες στο πρόσωπό τους θα τις αναγνώριζα από τα κομψά, γκρίζα μαλλιά τους, τα ασημένια τους κοσμήματα και τη γλύκα στο βλέμμα

«Ήσουν τέλεια»

Το χειροκρότημα στο τέλος της παράστασης είναι ζωηρό και ατίθασο, δεν ακολουθεί το θεατρικό etiquette της κλειστής αίθουσας, δεν γίνεται σε παρατεταμένο κύμα ούτε υπάρχουν οι επαναληπτικές υποκλίσεις. Υπάρχει μια αμεσότητα. Μια ταχύτητα. «Ήσουν τέλεια» φωνάζει δυνατά στην Ελένη Ουζουνίδου μια κοπέλα, με μοβ μπλούζα, έχοντας σηκωθεί όρθια, κάτω από τον κεντρικό προβολέα. «Κι εσύ ήσουν τέλεια» της φωνάζει η ηθοποιός με ένα μεγάλο χαμόγελο, «σε παρατηρούσα σε όλη την παράσταση».

Η κοπέλα με τη μοβ μπλούζα σκάει στα γέλια -σίγουρα αυτή η απάντηση από την πρωταγωνίστρια την έκανε να αισθανθεί ξεχωριστή. Της έφτιαξε τη μέρα.

«Δεν υπάρχει ουσιαστική ασυμφωνία μεταξύ του εγκλήματος και του πολιτισμού, οι εγκληματικές υποθέσεις είναι τόσο κοντά μας, που ακόμη και ο αστυνομικός μπορεί να τις δει. Είναι τόσο μακριά μας, που μόνο ο ποιητής μπορεί να τις καταλάβει» είχε γράψει ο Όσκαρ Ουάιλντ, την περίοδο που είχε υπάρξει κρατούμενος με την κατηγορία του σοδομισμού, αφού η ομοφυλοφιλία στην Αγγλία της τότε εποχής ήταν ποινικό αδίκημα.

Με αυτή τη λογική, ο πολιτισμός δεν υπάρχει αποκλειστικά στην ελεύθερη ζωή, ούτε αναπτύσσεται μόνο σε αυτήν. Υπάρχει σε κάθε κοινωνία, από την πιο εξελιγμένη μέχρι και την πιο σπάνια και μοναχική φυλή ή ακόμα και εκεί πίσω, στην φυλασσόμενη αυλή των έγκλειστων αυτών γυναικών του Κορυδαλλού, η οποία για κάποιες ώρες έγινε η αυλή των θαυμάτων -θέλοντας «να διώξουμε το στίγμα» όπως χαρακτηριστικά είπε η Τριανταφύλλη Κωνσταντοπούλου.

Στις πίσω σειρές, στη γαλαρία, η ψιλή κουβέντα είχε φουντώσει και ο ενθουσιασμός της παράτασης του προαυλισμού είχε ανάψει τα αίματα για κοινωνικοποίηση -δεν είναι και λίγο, άλλωστε, για τις κρατούμενες να έχει νυχτώσει και να βρίσκονται εκτός των κελιών τους

«Μέσα είμαστε, μέσα»

Μια κοπέλα με μια παχιά, ξανθιά κοτσίδα μέχρι τη μέση, σαν την κοτσίδα της Λάρα Κροφτ, μαζί με τις τρεις συνομήλικες φίλες της, σηκώθηκε με το που άναψαν τα φώτα και χάρισε κάρτες που είχαν φτιάξει και διακοσμήσει οι ίδιες, με τα χέρια τους, στην Ελένη Ουζουνίδου, στον Στάθη Γεωργαντζή (κάνει τον μικρό αλλά πικάντικο ρόλο του Greek kamaki, του Κώστα) και στους ανθρώπους του θεάτρου του Νέου Κόσμου.

«Εσείς δουλεύετε εδώ ή είστε μέσα;» τις ρωτάει η Ελένη Ουζουνίδου. «Ευτυχώς που δουλεύουμε γιατί αλλιώς θα τρελαινόμαστε» απαντάει η μία που δεν κατάλαβε ακριβώς το ύφος της ερώτησης. «Μέσα είμαστε, μέσα» απάντησε η άλλη ξεκαθαρίζοντας τα πράγματα.