Μεμιλτωμένον σχοινίον

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές με τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής (50% και  40% στους δύο γύρους) ανέδειξαν ξανά το ζήτημα της μεγάλης αποχή από τις εκλογές δεδομένου ότι στις εθνικές του Μαίου και του Ιουνίου τα αντίστοιχα ποσοστά ήσαν 63% και 54%. Εκφωνήθηκαν πολλά μελοδραματικά για τη σημασία της.

Ας θυμηθούμε όμως ότι στην (για πολλούς) πρότυπη Αθηναϊκή Δημοκρατία, η Πνύκα, όπου συνεδρίαζε η Εκκλησία του Δήμου,  δεν χωρούσε περισσότερους από 6.000 πολίτες – οι οποίοι ήσαν από 40-45 χιλιάδες την εποχή του Περικλή, 20-25 έναν αιώνα αργότερα. Δηλαδή μόλις 15% (την εποχή της ακμής) έως 25% (την εποχή της παρακμής) μπορούσαν να συμμετάσχουν.

Η ποιότητα των θεσμών και του πολιτικού προσωπικού είναι πολύ σημαντικότερα από την ποσοτική συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία

Αλλά και οι 6.000 [απαιτούμενη απαρτία για ορισμένες αποφάσεις, όπως η πολιτογράφηση] με το ζόρι μαζεύονταν: ο Αριστοφάνης περιγράφει την αστυνομία της εποχής (Σκύθες δούλους) να κυνηγούν τους αργόσχολους στην Αγορά με «μεμιλτωμένον σχοινίον» (σχοινί βαμμένο κόκκινο που λέρωνε όποιον ακουμπούσε)  για να τους υποχρεώσουν να ανηφορίσουν ως την Πνύκα. Και αργότερα δινόταν μεροκάματο, τρεις οβολοί, σε όσους συμμετείχαν.

Αφού οι εκλογές κρίνονται από τα ποσοστά επί των συμμετεχόντων, οι πολιτικοί δεν έχουν λόγους να ενδιαφέρονται αν εμφανίζονται πολλοί ή λίγοι στις κάλπες – εκτός και αν η αύξηση/μείωση της συμμετοχής επηρεάζει το ποσοστό κάποιων.

Ιστορικά, μόνο η ψήφος των γυναικών κατακτήθηκε πραγματικά με αγώνες, η επέκταση (ή συρρίκνωση, ενίοτε) του εκλογικού δικαιώματος ήταν αποτέλεσμα συγκυριακών πλειοψηφιών που θεώρησαν ότι τους συμφέρει το ένα ή το άλλο, όπως συνέβη και σε μας σχετικά με το δικαίωμα ψήφου των αποδήμων.

Η ποιότητα της δημοκρατίας δεν κρίνεται αποκλειστικά από τα ποσοστά συμμετοχής αλλά και από την ποιότητα της πολιτικής ελιτ: η μείωση της συμμετοχής ενίοτε συμβαίνει επειδή δεν μπορούν πλέον οι πολιτικοί να χρησιμοποιούν το κράτος σαν ρουσφετολογικό μηχανισμό διορισμών ή παραχώρησης προνομίων.

Η υπερπολιτικοποίηση και η προμνημονιακή υψηλή εκλογική συμμετοχή εξηγείται σε σημαντικό βαθμό από το γεγονός ότι οι πελατειακοί μηχανισμοί μπορούσαν να προφέρουν τέτοιες εξυπηρετήσεις. Αυτή η δυνατότητα αφορά πλέον τα υψηλά στελέχη των κομμάτων (διοικήσεις οργανισμών, κτλ) και πολύ λιγότερο τους ψηφοφόρους.

Θεωρητικά, η ψηφοφορία είναι πάντα υποχρεωτική στη χώρα μας αλλά, πολύ σωστά, έχει εγκαταλειφθεί το μεμιλτωμένον σχοινίον της επιβολής κυρώσεων στους απέχοντες. Άλλωστε σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες, αντίστοιχα με τα δικά μας είναι τα ποσοστά συμμετοχής, μόνο στις εύθραυστες ή αυταρχικές δημοκρατίες είναι πολύ ψηλά, όπως και σε μας κάποτε.

Η ποιότητα των θεσμών και του πολιτικού προσωπικού είναι πολύ σημαντικότερα από την ποσοτική συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»