Η απόλυση του Κ. Δεσποτόπουλου, η «επικήρυξη» του φοιτητή Αλαβάνου

Το χειρόγραφο σημείωμα με μπλε στιλό έγραφε: «Την αγάπη μας, τον θαυμασμό μας, την ψυχήν μας σας προσφέρομε. Είναι ό,τι δύνανται οι μαθηταί να προσφέρουν εις τον διδάσκαλόν των, εις έναν άξιο πνευματικόν ηγέτην. Και όλα αυτά πιστεύσατέ μας δεν είναι τυχαία. Οι μαθητές σας».

Παραλήπτης ήταν ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου και συντάκτες του σημειώματος οι φοιτητές του που είχαν πληροφορηθεί ότι ο καθηγητής τους τέθηκε σε διαθεσιμότητα μετά την επιβολή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Πλάι του απλώνονται μια σειρά από κιτρινισμένα από τον χρόνο δακτυλογραφημένα έγγραφα: η απόλυση του υφηγητή της Νομικής Σχολής Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου και η ακύρωση διορισμού του Γεωργίου Αλέξανδρου Μαγκάκη ως καθηγητή της έδρας του Β’ Ποινικού Δικαίου στη Νομική.

Τεκμήρια μιας εποχής που αποτέλεσαν μία από τις μελανότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, της επταετίας 1967-1974. Και τα οποία βγήκαν από τα αρχεία (σε ψηφιακή μορφή) μαζί με δεκάδες ακόμη έγγραφα, φωτογραφίες, αφίσες, χειρόγραφα και αποκόμματα εφημερίδων για να τιμήσουν τη συμπλήρωση 50 ετών από την κατάληψη της Νομικής Σχολής – στις 21 και 22 Φεβρουαρίου 1973 – συνθέτοντας την έκθεση «Στ’ όνομα της ελευθερίας: Η κατάληψη της Νομικής και το αντιδικτατορικό κίνημα – 50 χρόνια από την κατάληψη της Νομικής Σχολής», την οποία συνδιοργανώνουν η Νομική Σχολή και το Ιστορικό Αρχείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Στόχος της έκθεσης είναι να αποτελέσει ελάχιστο φόρο τιμής στον αγώνα των φοιτητών και των φοιτητριών που αγωνίστηκαν ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία, αλλά έχει και ένα στοιχείο διαπαιδαγώγησης για τους νεότερους», έλεγε χθες στα «ΝΕΑ» ο επιστημονικός υπεύθυνος της έκθεσης, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογλίας και πρόεδρος των Ιστορικών Αρχείων του ΕΚΠΑ, Βαγγέλης Καραμανωλάκης.

Οι προτροπές του Γεωργίου Παπαδόπουλου προς τους φοιτητές να μην ασχολούνται με την πολιτική κατά τη διάρκεια των σπουδών τους έως τα έγγραφα της Ασφάλειας που ζητούσαν από φοιτητές να αποκηρύξουν την πολιτική δράση των γονιών τους. Και από παράνομες εφημερίδες όπως το «Κλειδί της Δημοκρατίας» των Δημοκρατικών Επιτροπών Αντιστάσεως έως τις προσφυγές των φοιτητών στο πειθαρχικό συμβούλιο εναντίον των αποφάσεων της οριστικής αποβολής τους (ανάμεσά τους η σκηνοθέτις Φρίντα Λιάππα), συνθέτουν την πρώτη ενότητα της έκθεσης, που αφορά την περίοδο 1967-1969. Διότι μπορεί η έκθεση που επιμελήθηκε ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης με τους συνεργάτες του, Βαγγέλη Ζιώγα και Χάιδω Μπάρκουλα, να εστιάζει στα γεγονότα των δύο καταλήψεων της Νομικής Σχολής· αλλά «αναδεικνύει και το γενικότερο πλαίσιο που οδήγησε το φοιτητικό κίνημα να επαναδραστηριοποιηθεί, με αποκορύφωμα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και έως την κατάρρευση του αυταρχικού καθεστώτος».

Πολιτισμός και κινήματα

Αποκόμματα από εφημερίδες που μιλούν για τη διαδήλωση που ακολούθησε τη συναυλία του Γιάννη Μαρκόπουλου στο Σπόρτιγκ τον Μάιο του 1972, αφίσες από εικαστικές εκθέσεις όπως του Γιάννη Γαΐτη και του Χρόνη Μπότσογλου, αλλά και θεατρικές παραστάσεις όπως το «Μεγάλο μας Τσίρκο» με τους Κώστα Καζάκο και Τζένη Καρέζη είναι μερικά μόνο από τα τεκμήρια της περιόδου 1970-72 στην οποία είναι αφιερωμένη η δεύτερη ενότητα εστιάζοντας στους όρους δημιουργίας του φοιτητικού κινήματος, στην «πολιτιστική» άνθηση, στη δημιουργία της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων και στη δραστηριοποίηση των εθνοτοπικών συλλόγων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει και το υλικό από την επαναφορά των φοιτητικών εκλογών από το καθεστώς, οι οποίες κάθε άλλο παρά ανόθευτες ήταν με αποτέλεσμα τις έντονες αντιδράσεις όπως καταγράφηκαν στον Τύπο της εποχής. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα ποίημα των κρατουμένων στις Φυλακές Κορυδαλλού, αφιερωμένο στους φοιτητές Νικήτα Λιοναράκη και Μιχάλη Σαμπατακάκη, που είχαν συλληφθεί για τη συμμετοχή τους στο φοιτητικό κίνημα.

Η προσπάθεια του καθεστώτος να αφήσει ακέφαλο το φοιτητικό κίνημα στρατεύοντας τους συνδικαλιστές είναι εκείνη που θα οδηγήσει στην κατάληψη της Νομικής. Και από τη μια πλευρά οι επισκέπτες της έκθεσης στην τρίτη ενότητα βλέπουν τις γνωστές φωτογραφίες της ταράτσας της σχολής με τα πανό και τους φοιτητές, δημοσιεύματα στον Τύπο και επιστολές συμπαράστασης των καθηγητών προς τους φοιτητές και από την άλλη τα χειρόγραφα σημειώματα του Στυλιανού Παττακού προς τα μέλη της Συγκλήτου να πράξουν το καθήκον τους.

Η «κατάστασις» με τους 24 «υποκινητές» της δεύτερης κατάληψης της Νομικής, τον Μάρτιο του 1973 – ανάμεσά τους η Ολγα Τρέμη, ο Στέφανος Τζουμάκας και η Ιωάννα Καρυστιάνη –, η «επικήρυξη» του καταζητούμενου φοιτητή Αλέκου Αλαβάνου, αλλά και υλικό από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, και τελικά την πτώση της χούντας και τη Μεταπολίτευση, το καλοκαίρι του 1974, ολοκληρώνουν το ταξίδι στην πρόσφατη Ιστορία.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΤΑ ΝΕΑ»