Είναι οι ΗΠΑ συνένοχες στη φερόμενη χρήση λευκού φωσφόρου από το Ισραήλ στη Γάζα;

Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, μετά το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, ο ισραηλινός στρατός κατηγορήθηκε για μια σειρά εγκλημάτων πολέμου, καθώς συνεχίζει τον ανελέητο βομβαρδισμό του πληθυσμού της Γάζας, που αριθμεί 2,3 εκατομμύρια κατοίκους.

Το Ισραήλ έχει αρνηθεί ότι έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου και οι ΗΠΑ, οι οποίες παρέχουν σημαντική διπλωματική, πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη στο Τελ Αβίβ, έχουν τονίσει για τον στενό τους σύμμαχο ότι πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες του πολέμου.

Μέχρι στιγμής στη σύγκρουση, το Ισραήλ έχει σκοτώσει πάνω από 4.000 Παλαιστίνιους, μεταξύ των οποίων περισσότερα από 1.500 παιδιά, ενώ τουλάχιστον 1.400 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν μετά από επιθέσεις της Χαμάς.

Το Middle East Eye (ΜΕΕ), που έχει προηγουμένως κάνει μια επισκόπηση του καταλόγου των εγκλημάτων πολέμου, για τα οποία έχει ήδη κατηγορηθεί το Ισραήλ, σημειώνει πως υπάρχει και μία κατηγορία που ενδέχεται να ξεχαστεί με την ταχεία εξέλιξη της σύγκρουσης. Μετά τον καταστροφικό βομβαρδισμό του νοσοκομείου στην πόλη της Γάζας, αφορά στον ισχυρισμό ότι το Ισραήλ χρησιμοποίησε λευκό φώσφορο στον άμαχο παλαιστινιακό πληθυσμό.

Η χρήση λευκού φωσφόρου σε τέτοιες συνθήκες αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου και δύο κορυφαίες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Human Rights Watch (HRW) και η Διεθνής Αμνηστία, έχουν δημοσιεύσει εκθέσεις για το θέμα.

Η Διεθνής Αμνηστία τεκμηρίωσε ότι ο ισραηλινός στρατός είχε αναπτύξει βλήματα πυροβολικού λευκού φωσφόρου στην πόλη Σντερότ, στα σύνορα με τη Γάζα

Ο λευκός φώσφορος χρησιμοποιείται σε βλήματα πυροβολικού, βόμβες και ρουκέτες

Οι εκθέσεις

Στις 12 Οκτωβρίου, η HRW δημοσίευσε μια έκθεση στην οποία περιγράφει ότι έχει επαληθεύσει υλικό που δείχνει πως το Ισραήλ χρησιμοποίησε σφαίρες λευκού φωσφόρου τόσο στο λιμάνι της πόλης της Γάζας, όσο και σε αγροτικές περιοχές του νότιου Λιβάνου.

Σε βίντεο που εξέτασε η ομάδα δικαιωμάτων, η HRW αναγνώρισε το είδος των πυρομαχικών που χρησιμοποιήθηκαν στο λιμάνι της Γάζας, ως βλήματα πυροβολικού φωσφόρου 155 χιλιοστών. Το Ισραήλ διέψευσε την αναφορά.

Την επόμενη ημέρα, η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε τη δική της έκθεση, στην οποία ανέφερε ότι έχει «αδιάσειστα στοιχεία που τεκμηριώνουν τη χρήση βλημάτων πυροβολικού λευκού φωσφόρου από τον ισραηλινό στρατό σε πυκνοκατοικημένες περιοχές αμάχων στη Γάζα». Η έκθεση πρόσθεσε ότι πολλές από αυτές τις χρήσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν παράνομες πράξεις.

Τεκμηρίωσε επίσης ότι ο ισραηλινός στρατός είχε αναπτύξει βλήματα πυροβολικού λευκού φωσφόρου στην ισραηλινή πόλη Σντερότ, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με τη Γάζα. Σε φωτογραφία που ανέλυσε η Αμνηστία, διαπίστωσε ότι τα βλήματα περιείχαν την ένδειξη D528, τον κωδικό αναγνώρισης του αμερικανικού στρατού για βλήματα με βάση τον λευκό φώσφορο.

Οι εμπειρογνώμονες δήλωσαν στο MEE ότι δεν υπάρχουν ακόμη τα στοιχεία που να συνδέουν όλα αυτά μεταξύ τους.

Israel is using internationally-prohibited white phosphorus in Gaza.

These munitions are an indiscriminate incendiary weapon that ignite on contact with oxygen.

In closed spaces, the toxic fumes can cause asphyxiation & permanent respiratory damagepic.twitter.com/IELyM08JYI

— Maha Hussaini (@MahaGaza) October 12, 2023

Το Ισραήλ διαθέτει σφαίρες λευκού φωσφόρου που έχουν κατασκευαστεί στις ΗΠΑ

«Το γεγονός ότι υπάρχει ένας αμερικανικός κωδικός Dodic (κωδικός αναγνώρισης του Υπουργείου Άμυνας) ήταν απόδειξη για το τι υπάρχει μέσα, όχι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες κατασκεύασαν τη συγκεκριμένη σφαίρα», δήλωσε στο MEE ο Μπράιαν Κάστνερ, ειδικός σε θέματα όπλων και ερευνητής της Διεθνούς Αμνηστίας.

Ο αμερικανικός στρατός, το ΝΑΤΟ και ο στρατός του Ισραήλ είναι πολύ αλληλένδετοι, οπότε οι Ισραηλινοί κατασκευαστές όπλων χρησιμοποιούν μερικές φορές αμερικανικές ονοματολογίες και κωδικούς, επειδή είναι ευκολότερο από το να δημιουργήσουν τους δικούς τους.

Για να διαπιστώσουμε πραγματικά αν οι εν λόγω σφαίρες κατασκευάστηκαν στις ΗΠΑ, θα πρέπει να δούμε τον εθνικό αριθμό αποθέματος (NSN), μέρος του οποίου περιλαμβάνει έναν διψήφιο κωδικό που υποδηλώνει τη χώρα προέλευσης. Οι κωδικοί των ΗΠΑ είναι 00 και 01.

Ο Κάστνερ ανέφερε ότι αυτοί οι κωδικοί NSN χρησιμοποιούνται για τα πάντα στον στρατό, από τα καλύμματα των τροχών, μέχρι τα φορτηγά δύο τόνων: «Θα χρειαζόμουν τον εθνικό αριθμό αποθέματος, ο οποίος μπορεί να είναι ή να μην είναι πραγματικά σφραγισμένος, σφυρηλατημένος στο μέταλλο των βλημάτων. Αυτός ο κωδικός θα μας έλεγε κάτι».

Ωστόσο, δεν αποτελεί μυστήριο ότι το Ισραήλ διαθέτει σφαίρες λευκού φωσφόρου που έχουν κατασκευαστεί από τις ΗΠΑ.

«Οι ΗΠΑ παρέχουν τόσα πολλά όπλα – και αυτά τα συγκεκριμένα βλήματα, τα M825 και M825A1, τα έχουν σχεδόν σίγουρα παράσχει στο παρελθόν», σημείωσε.

Τι είναι ο λευκός φώσφορος;

Ο λευκός φώσφορος είναι μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται από τον στρατό σε βλήματα πυροβολικού, βόμβες και ρουκέτες. Η ουσία αναφλέγεται όταν έρχεται σε επαφή με οξυγόνο και μπορεί στη συνέχεια να καεί σε θερμοκρασίες άνω των 800 βαθμών Κελσίου.

Η ουσία ανακαλύφθηκε πριν από περισσότερα από 300 χρόνια από έναν Γερμανό αλχημιστή στο Αμβούργο και αφού χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες περιπτώσεις, μεταξύ άλλων για την ανάφλεξη σπίρτων, άρχισε να χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς.

Ως όπλο, ο λευκός φώσφορος αναφλέγεται εύκολα, σβήνεται δύσκολα, καίγεται σε υψηλές θερμοκρασίες και μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα.

«Ο λευκός φώσφορος είναι ιδιαίτερα τρομακτικός όταν χρησιμοποιείται ως όπλο. Ο ανθρώπινος πόνος που τον συνοδεύει είναι ιδιαίτερα ενοχλητικός», δήλωσε ο Τζον Τσάπελ, συνεργάτης υπεράσπισης και νομικής υποστήριξης στο Κέντρο για τους Πολίτες σε Συγκρούσεις (Civic).

«Και φυσικά, υπάρχει και το γεγονός ότι ο ισραηλινός στρατός χρησιμοποιεί τα όπλα σε μια πολύ πυκνοκατοικημένη περιοχή, την Γάζα, και ότι η ιατρική περίθαλψη είναι τόσο περιορισμένη, καθώς η ιατρική υποδομή έχει υποστεί τόσο μεγάλη ζημιά», προσέθεσε.

Η χρήση λευκού φωσφόρου σε πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι παράνομη

Για τις ένοπλες συγκρούσεις, οι στρατοί χρησιμοποιούν τον λευκό φώσφορο ως προπέτασμα καπνού, καθώς τα σύννεφα λευκού καπνού που δημιουργούν παρέχουν κάλυψη σε τάγματα αρμάτων μάχης ή γενικά αποκρύπτουν την οπτική επαφή των εχθρικών στρατευμάτων. Η ουσία είναι σε θέση να παρεμποδίσει την τεχνολογία υπερύθρων, αλλά και τα συστήματα εντοπισμού όπλων, όπως οι πύραυλοι εδάφους – αέρος.

Η χρήση λευκού φωσφόρου δεν απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο, αλλά η χρήση του σε πυκνοκατοικημένες περιοχές είναι παράνομη. Το Πρωτόκολλο 3 της Σύμβασης του ΟΗΕ για ορισμένα συμβατικά όπλα «απαγορεύει τη χρήση όπλων που έχουν σχεδιαστεί κυρίως για να βάζουν φωτιά σε αντικείμενα ή να προκαλούν εγκαύματα κατά αμάχων».

Εάν η ουσία έρθει σε επαφή με ανθρώπους, μπορεί να προκαλέσει χημικά και θερμικά εγκαύματα, ακόμη και μέχρι τα οστά, και μπορεί επίσης να εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσει ανεπάρκεια οργάνων. Ακόμα και μετά την αντιμετώπιση, οι πληγές ενδέχεται να αναζωπυρωθούν ξανά μετά την εκ νέου έκθεση σε οξυγόνο.

«Ό,τι κι αν κάνει το Ισραήλ στη Γάζα, έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ»

Παιδιά, τα μεγαλύτερα θύματα του πολέμου

Ηθική υπαιτιότητα έναντι νομικής ευθύνης

Όταν πρόκειται για το διεθνές δίκαιο που εφαρμόζεται στον πόλεμο, οι λεπτομέρειες μιας πράξης είναι εξαιρετικά σημαντικές, ειδικά όταν μιλάμε για τη χρήση μιας ουσίας όπως ο λευκός φώσφορος.

Ενώ το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι το όπλο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, ο Κάστνερ τόνισε ότι πρέπει να υπάρχει σαφής έλλειψη διάκρισης μεταξύ της στόχευσης ένοπλων ομάδων και αμάχων.

«Επιθέσεις που δεν κάνουν διάκριση μεταξύ αμάχων από τη μία πλευρά και έγκυρων στρατιωτικών στόχων από την άλλη – αυτές είναι επιθέσεις χωρίς διακρίσεις. Και αυτό αποτελεί παραβίαση του δικαίου του πολέμου. Και αν οι άμαχοι τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν, αυτό θα μπορούσε να αποτελεί έγκλημα πολέμου», είπε χαρακτηριστικά.

«Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο λευκός φώσφορος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται», εξήγησε, προσθέτοντας πως είναι και ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο επικίνδυνη η χρήση των βλημάτων σε πυκνοκατοικημένη περιοχή, «επειδή η πιθανότητα να πληγούν άμαχοι και να μην είναι δυνατή η διάκριση μεταξύ αμάχων και στρατιωτικών στόχων, σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, είναι εξαιρετικά εύκολη».

Ποιος έχει την ευθύνη;

Όσον αφορά την ενδεχόμενη συνενοχή των ΗΠΑ σε αυτό, η νομική ευθύνη είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με το πότε δόθηκαν τα βλήματα στο Ισραήλ και αν κάποια από αυτά τα βλήματα λευκού φωσφόρου, που παρείχαν οι ΗΠΑ, χρησιμοποιήθηκαν από το Ισραήλ στη Γάζα.

«Έτσι, ενώ υπάρχει σίγουρα ηθική ενοχή αν οι ΗΠΑ μετέφεραν λευκό φώσφορο στο Ισραήλ, η ευθύνη βάσει του διεθνούς δικαίου γίνεται πιο περίπλοκη», τόνισε ο Τσάπελ:

«Και επειδή οι ΗΠΑ μπορεί να έχουν μεταφέρει βλήματα λευκού φωσφόρου πολύ πριν από την έναρξη της τρέχουσας επίθεσης και, επίσης, δεν είναι σαφές αν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προέβησαν σε μεταφορά με τη γνώση ότι θα χρησιμοποιούνταν με αυτόν τον τρόπο, η νομική ευθύνη είναι λιγότερο σαφής».

Ο μόνος τρόπος για να διαπιστωθεί συγκεκριμένα αν χρησιμοποιήθηκαν οβίδες αμερικανικής κατασκευής είναι να πάμε στη Γάζα και να εντοπίσουμε εκεί υπολείμματα οβίδων με αμερικανικούς στρατιωτικούς κωδικούς και τον κωδικό NSN των ΗΠΑ. Με τους περιορισμούς πρόσβασης, ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται εύλογο προς το παρόν.

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο διεξάγει έρευνα για «την κατάσταση στο κράτος της Παλαιστίνης», για φερόμενα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από το 2014, και ο εισαγγελέας του ΔΠΔ λέει ότι η εντολή του επεκτείνεται και στην τρέχουσα σύγκρουση.

Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι σαφές πως ό,τι κι αν κάνει το Ισραήλ στη Γάζα, έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ, κάτι που φάνηκε και από το πρόσφατο ταξίδι του Τζο Μπάιντεν στο Ισραήλ.

«Η ευρύτερη ιστορία είναι ότι όλα όσα κάνει ο ισραηλινός στρατός αυτή τη στιγμή υποστηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο Τσάπελ.

Το Ισραήλ έχει ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις

Οι εμπειρογνώμονες σημείωσαν ότι ενώ μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, είτε από το Ισραήλ είτε από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιεί λευκό φώσφορο ούτως ή άλλως.

Πριν από περίπου μια δεκαετία, το Ισραήλ δήλωσε ότι θα σταματούσε να χρησιμοποιεί την ουσία.

«Μετά την κριτική από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τη Διεθνή Αμνηστία και τις ισραηλινές και παλαιστινιακές ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα το 2008-2009, η ισραηλινή κυβέρνηση δήλωσε ότι θα σταματούσε σταδιακά τη χρήση πυρομαχικών λευκού φωσφόρου το 2013 και σαφώς δεν το έκανε», υπογραμμίζει ο Τσάπελ, νομικός του Κέντρου για τους Πολίτες σε Συγκρούσεις (Civic).

Το Ισραήλ έχει πολλά άλλα όπλα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως προπέτασμα καπνού, τα οποία έχουν το ίδιο αποτέλεσμα με αυτό του λευκού φωσφόρου, ενώ είναι λιγότερο επιβλαβή. Ένα από αυτά είναι το εξαχλωροαιθάνιο (HC), μια ένωση που χρησιμοποιείται σε πολλές χειροβομβίδες καπνού στους στρατούς σε όλο τον κόσμο.

«Έχει άλλες βολίδες που είναι καπνογόνα και κάνουν το ίδιο πράγμα. Είναι βλήματα M150 και χρησιμοποιούν HC, αντί για λευκό φώσφορο. Είναι λιγότερο επιβλαβείς για τους αμάχους στην περιοχή. Έχουν και άλλα πράγματα, αλλά φαίνεται ότι δεν τα χρησιμοποιούν», τόνισε ο Κάστνερ για το Ισραήλ.