Ο Ερντογάν μετράει τα λόγια του εναντίον του Ισραήλ – Ψύχρα στις σχέσεις Άγκυρας-Χαμάς

Αμέσως μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ο αρχηγός της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε και εταίρος της Άγκυρας, βρισκόταν στην Τουρκία. Λίγο αργότερα όμως, οι τουρκικές αρχές ζητήσαν από τον Χανίγια να φύγει. Μήπως άλλαξε κάτι στη σχέση της οργάνωσης με τη μουσουλμανική περιφερειακή δύναμη;

Σύμφωνα με τον Τούρκο δημοσιογράφο Fehim Tastekin, η Άγκυρα προσπαθεί να σταθμίσει εξαιρετικά προσεκτικά τη στάση της στην σύγκρουση Ισραήλ Χαμάς.

Δίχως αμφιβολία οι σχέσεις της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ βρίσκονται σε ύφεση εδώ και 13 περίπου χρόνια, μετά το επεισόδιο με το Μαβί Μαρμαρά. Ο πόλεμος ήρθε σε μια στιγμή που η Τουρκία προσπαθούσε να λιώσει τους πάγους με το Ισραήλ. Μετά από χρόνια διμερών διαφωνιών, ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη τον περασμένο μήνα και τον προσκάλεσε να επισκεφθεί την Άγκυρα.

Οι στενές σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς, αλλά και οι έντονες πιέσεις των ΗΠΑ να διακόψει σχέσεις με την τρομοκρατική –για τους Αμερικανούς-  οργάνωση θα μπορούσαν να φέρουν την Τουρκία σε δύσκολη θέση.

Μπορεί ο Ερντογάν να έχει ανεβάσεις τους τόνους εναντίον του Ισραήλ λόγω των αυξανόμενων απωλειών στη Γάζα, αλλά απέφυγε την υποστήριξη που θα ήθελε η Χαμάς. Η Άγκυρα προέβη σε βήματα που ενόχλησαν ιδιαίτερα την ίδια τη… Χαμάς.

Ενοχλημένη η Χαμάς με Τουρκία

Όπως αναφέρει ο Fehim Tastekin στο Al-Monitor, τη στιγμή που η Χαμάς εκτελούσε στην επίθεσή της στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ο πολιτικός ηγέτης Ισμαήλ Χανίγιε, βρισκόταν στην Τουρκία. Μόλις όμως διέρρευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βίντεο που έδειχνε τον ίδιο και τους συνεργάτες του να προσκυνούν, καθώς παρακολουθούσαν την επίθεση μέσω τηλεόρασης, του ζητήθηκε «ευγενικάνα» εγκαταλείψει τη Τουρκία, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Al-Monitor.

Η Άγκυρα ενοχλήθηκε επίσης από τα σχόλια που έκανε ο Σάλεχ αλ-Αροούρι, ο υπαρχηγού της Χαμάς, στο Al Jazeera εκείνη την ημέρα. Ο Αρούρι καυχήθηκε ότι η Χαμάς είχε αιχμαλωτίσει αρκετούς Ισραηλινούς στρατιώτες για να αναγκάσει το Ισραήλ να απελευθερώσει όλους τους Παλαιστίνιους αιχμαλώτους στις φυλακές του και θα συνέχιζε να πολεμά.

Όπως αναφέρει το Al-Monitor, η Άγκυρα ζήτησε από τον Χανίγιε και τους συνεργάτες του να φύγουν από την Τουρκία, καθώς δεν ήθελε να φανεί ότι προστατεύει τη Χαμάς, στον απόηχο της δολοφονίας Ισραηλινών αμάχων.

Ο Χανίγιε σε στιγμή προσευσής στη Γάζα το 2018 (REUTERS/Ibraheem Abu Mustafa).

Μιλώντας ένας Τούρκος αξιωματούχος στο Al-Monitor διέψευσε «ισχυρισμούς ότι η τουρκική κυβέρνηση είχε διατάξει τη Χανίγιε και τους άλλους ανώτερους αξιωματούχους να εγκαταλείψουν την Τουρκία».

Σε μια συνέντευξη στην τουρκική τηλεόραση Haberturk την περασμένη εβδομάδα, ο Khaled Meshaal, άλλο υψηλόβαθμο στέλεχος της Χαμάς, άφησε να εννοηθεί ότι η ομάδα περίμενε ισχυρότερη υποστήριξη από την Άγκυρα. «Τρέφω μεγάλο σεβασμό για την Τουρκία. Η Τουρκία πρέπει να πει «σταμάτα» στο… Ισραήλ», είπε.

Αναγνωρίζοντας την απογοήτευση από την παλαιστινιακή πλευρά, μια παλαιστινιακή πηγή στην Άγκυρα είπε στο Al-Monitor, «Οι παλαιστινιακές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, είναι δυσαρεστημένες με τη στάση της Τουρκίας. Οι δηλώσεις του θεωρούνται ανεπαρκείς. Δεν κάλεσαν καν τον Ισραηλινό πρεσβευτή στο υπουργείο Εξωτερικών».

Οι πόρτες δεν κλείνουν

Άραγε η Άγκυρα, τα έσπασε με τη Χαμάς; Για τον Fehim Tastekin κάτι τέτοιο είναι απίθανο. «Η Άγκυρα είναι απίθανο να σκληρύνει τη στάση της απέναντι στη Χαμάς όσο θα ήθελαν οι δυτικοί εταίροι της». Άλλωστε, ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν φαινόταν να αποκλείει μια δραστική αλλαγή στη θέση της Άγκυρας όταν υπογράμμισε την Τρίτη 17 Οκτωβρίου ότι οι προοπτικές της Δύσης και της Τουρκίας διαφέρουν.

«Εφόσον οι Δυτικοί ορίζουν τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση, εκτιμούν όλες τις δραστηριότητές της στο πλαίσιο της τρομοκρατίας. Εμείς από την πλευρά μας λέμε ότι καμία πλευρά δεν πρέπει να στοχεύει αμάχους», είπε.

Η προσπάθεια συμφιλίωσης του Ερντογάν τα τελευταία δύο χρόνια υποστηρίχθηκε από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και τώρα αισθάνεται την ανάγκη να πατήσει φρένο στο παλαιστινιακό ζήτημα

Κατόπιν εντολής του Ερντογάν, οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών και αξιωματούχοι του Υπουργείου Εξωτερικών είχαν επαφές με τη Χαμάς, αλλά φέρεται να απέτυχαν να λάβουν θετική απάντηση στις προσφορές διαμεσολάβησης. Αν και για μερικούς αυτό είναι ίσως ένδειξη μειωμένης επιρροής της Άγκυρας στη Χαμάς, ωστόσο, στα αρχικά στάδια μιας σύγκρουσης είναι συνηθισμένο να απορρίπτει η Χαμάς ανάλογες προτάσεις, όπως είχε γίνει τόσο μα προτάσεις από την Αίγυπτο και το Κατάρ.

Μπορεί να υπάρχει μια ψύχρα στις σχέσεις Άγκυρας-Χαμάς, αλλά οι επαφές συνεχίζονται. Ο πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας μίλησαν τηλεφωνικά με τους Ιρανούς ομολόγους τους και ο Φιντάν είχε συνομιλίες στον Λίβανο την Τρίτη 17 Οκτωβρίου.

Το Σάββατο μάλιστα 21 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν συζήτησε για τη Γάζα σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ισμαήλ Χανίγιε, σύμφωνα με το Reuters. Ο Ερντογάν μίλησε στο Χανίγια για τις προσπάθειες της Άγκυρας για κατάπαυση του πυρός, για την ανθρωπιστική βοήθεια να φτάσει στη Γάζα και πιθανή περίθαλψη των τραυματιών στην Τουρκία.

Διαμεσολαβητής ξανά η Τουρκία;

Ο λόγος που η Τουρκία κρατάει αυτή τη στάση τόσο στη Χαμάς όσο και στην Τουρκία, σύμφωνα με τον Τούρκο δημοσιογράφο είναι ότι Η Τουρκία προσπαθεί να βαθμονομήσει προσεκτικά τη στάση της ενόψει του πολέμου που εξαπέλυσε η Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, διατηρώντας την υπεράσπιση της παλαιστινιακής υπόθεσης ενώ ψύχραινε τους δεσμούς με τη Χαμάς και επιδιώκοντας να αποφύγει μια νέα σύγκρουση με το Ισραήλ.

«Ανεξάρτητα από το τι επιτυγχάνουν οι προσπάθειες διαμεσολάβησης της Άγκυρας, αυξάνουν τον περιφερειακό ακτιβισμό του Ερντογάν. Κάθε φορά που η Τουρκία ανέβαζε το διπλωματικό της προφίλ, όπως στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας και στη κρίση των σιτηρών, ο Ερντογάν το χρησιμοποίησε επιδέξια για να προβάλει μια εικόνα περιζήτητου ηγέτη στη διεθνή σκηνή» εκτιμά ο Tastekin.

«Για τη Δύση, η Τουρκία αντιπροσωπεύει επί του παρόντος έναν εταίρο που μπορεί να συνομιλήσει με τη Χαμάς, και αυτό χρησιμεύει ως ένα είδος αλεξικέραυνου για την κυβέρνηση του Ερντογάν. Οι κλήσεις προς την Άγκυρα που ζητούσαν τη μεσολάβησή της για την απελευθέρωση των ξένων ομήρων που κρατούσε η Χαμάς έδωσαν στον Ερντογάν την ευκαιρία να παίξει τον ρόλο που ήλπιζε».

Οι προσπάθειες του Φιντάν, συμπεριλαμβανομένων των τηλεφωνημάτων με πολυάριθμους ομολόγους και των επισκέψεων στο Κάιρο και τη Βηρυτό, φαίνεται να επικεντρώνονται στην απελευθέρωση των ομήρων, στην πρόληψη μιας βαθύτερης ανθρωπιστικής κρίσης και στην περιφερειοποίηση της σύγκρουσης και στην αναβίωση της διαδικασίας λύσης των δύο κρατών.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, είπε ότι η Άγκυρα προτείνει ένα σύστημα εγγυητών σε μια ενδεχόμενη ισραηλινοπαλαιστινιακή διευθέτηση, με την Τουρκία μεταξύ των εγγυητών της παλαιστινιακής πλευράς.

Γεωπολιτικά σχέδια Ερντογάν

Γιατί όμως ο Ερντογάν επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση τώρα; Σύμφωνα με τον Fehim Tastekin αυτό οφείλεται σε τρεις παράγοντες.

• Πρώτον, η αξία χρήσης του παλαιστινιακού σκοπού στην εσωτερική πολιτική έχει μειωθεί. Με τις συγκρούσεις στη Συρία και το Ιράκ, το λαϊκό αίσθημα κατά των ισλαμιστικών ομάδων έχει αυξηθεί, διαβρώνοντας την ανοχή στη χρήση βίας από παλαιστινιακές ομάδες.
• Δεύτερον, η ενεργειακή ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο υπαγορεύει καλές σχέσεις με το Ισραήλ. Η παρεμβατική στάση της Τουρκίας στις αραβικές χώρες ήταν ένας σημαντικός παράγοντας πίσω από την επιδείνωση των σχέσεών της με τις χώρες του Κόλπου. Η προσπάθεια συμφιλίωσης του Ερντογάν τα τελευταία δύο χρόνια υποστηρίχθηκε από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και τώρα αισθάνεται την ανάγκη να πατήσει φρένο στο παλαιστινιακό ζήτημα.
• Τρίτον, η στρατηγική απόφαση να βελτιώσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και την ΕΕ απαιτεί από την Τουρκία να αναπροσαρμόσει τη στάση της στη Μέση Ανατολή. Το αν μπορεί να τα καταφέρει αυτή τη φορά παραμένει ασαφές, αλλά η Άγκυρα έχει μάθει καλά από τον πόλεμο της Ουκρανίας ότι κάνει κέρδη παίζοντας το ρόλο του μεσολαβητή.