Σε αναμμένα κάρβουνα στη CIA – Γιατί είναι επικίνδυνο που οι ουκρανικές υπηρεσίες μεταμορφώνονται σε… Μοσάντ

Από τότε που η Ρωσία κατέλαβε για πρώτη φορά το ουκρανικό έδαφος το 2014, στις ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών συνέβη κάτι αδιανόητο: Αναρίθμητοι πράκτορες άρχισαν να σφυρηλατούν πολύ στενούς δεσμούς με μια από τις πλέον σύνθετες υπηρεσίες του κόσμου, τη CIA. Πλέον είχαν έναν κοινό εχθρό: Τις επικίνδυνες ρωσικές υπηρεσίες.

Η βαθιά συνεργασία της CIA με την Ουκρανία, η οποία παρέμεινε ακόμη και όταν η χώρα ενεπλάκη στο σκάνδαλο παραπομπής του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, αντιπροσωπεύει μια δραματική στροφή για τις ουκρανικές υπηρεσίες που πέρασαν δεκαετίες, όντας στην αντίπαλη πλευρά στον Ψυχρό Πόλεμο. Εν μέρει λόγω αυτής της κληρονομιάς, μόλις πέρυσι η CIA αφαίρεσε την Ουκρανία από τη λίστα των «μη αδελφοποιμέων» χωρών της υπηρεσίας που θεωρούνται επικίνδυνες για την αμερικανική ασφάλεια.

Η συνεργασία CIA-Ουκρανίας ρίζωσε στον απόηχο των πολιτικών διαδηλώσεων του 2014 –ενορχηστρωμένες από τις ΗΠΑ- που ώθησαν τον φιλορώσο πρόεδρο της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς να εγκαταλείψει τη χώρα, ακολουθούμενη από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και τον εξοπλισμό των αυτονομιστών στις ανατολικές περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ.

Σε ρεπορτάζ της Washington Post αποκαλύπτεται τόσο η στενή συνεργασία αμερικανικών και ουκρανικών υπηρεσιών, όσο και η ολοένα και μεγαλύτερη ενόχληση πολλών Αμερικανών αξιωματούχων για τον ακραίο τρόπο λειτουργίας των ανανεωμένων Ουκρανών.

Σύμφωνα με Ουκρανούς και Αμερικανούς αξιωματούχους που επικαλείται η αμερικανική εφημερίδα, οι αρχικές φάσεις της συνεργασίας ήταν δοκιμαστικές, λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες και των δύο πλευρών ότι οι ουκρανικές υπηρεσίες εξακολουθούσαν να είναι θύμα διείσδυσης Ρώσων πρακτόρων της FSB, διαδόχου της θρυλικής KGB.

Για να διαχειριστεί αυτόν τον κίνδυνο, η CIA συνεργάστηκε με την SBU για να δημιουργήσει μια εντελώς νέα διεύθυνση, είπαν αξιωματούχοι, μια που θα επικεντρωνόταν στις λεγόμενες επιχειρήσεις «ενεργών μέτρων» κατά της Ρωσίας και θα απομονωθεί από άλλα τμήματα της SBU. Πρόκειται για την «Πέμπτη Διεύθυνση», η οποία θα ξεχώριζε από τις άλλες τέσσερις παλαιότερες διευθύνσεις της SBU.

Η τάση της Ουκρανίας για τόσο αιματηρές επιχειρήσεις έχει περιπλέξει τη συνεργασία της με τη CIA, εγείροντας ανησυχίες για συνενοχή των υπηρεσιών

Έκτοτε προστέθηκε μια έκτη διεύθυνση, είπαν αξιωματούχοι, για να συνεργαστεί με την υπηρεσία κατασκοπείας MI6 της Βρετανίας. Χώροι εκπαίδευσης στήθηκαν έξω από το Κίεβο, όπου οι επίλεκτοι νεοσύλλεκτοι λάμβαναν οδηγίες από από το προσωπικό της CIA. Το σχέδιο ήταν να σχηματιστούν μονάδες «ικανές να επιχειρούν πίσω από τις γραμμές του μετώπου και να εργάζονται ως μυστικές ομάδες», δήλωσε ο Ουκρανός αξιωματούχος.

Η υπηρεσία παρείχε ασφαλή εξοπλισμό επικοινωνίας, εξοπλισμό υποκλοπών που επέτρεπε στην Ουκρανία να υποκλέψει ρωσικές τηλεφωνικές κλήσεις και email, ακόμη και μεταμφιέσεις σε αυτονομιστές που επέτρεπαν στους πράκτορες να γλιστρήσουν πιο εύκολα στις κατεχόμενες πόλεις.

Δεκάδες δισ. από την CIA

Οι πρώτες αποστολές επικεντρώθηκαν στη στρατολόγηση πληροφοριοδοτών καθώς και σε μέτρα ηλεκτρονικών υποκλοπών, δήλωσαν αξιωματούχοι. Η SBU άρχισε επίσης να πραγματοποιεί επιχειρήσεις δολιοφθοράς και αποστολές για τη σύλληψη αυτονομιστών ηγετών και Ουκρανών συνεργατών, μερικοί από τους οποίους μεταφέρθηκαν σε μυστικούς χώρους κράτησης.

Από το 2015, η CIA έχει ξοδέψει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να μετατρέψει τις σοβιετικές υπηρεσίες της Ουκρανίας σε ισχυρούς συμμάχους εναντίον της Μόσχας, δήλωσαν αξιωματούχοι.

Η υπηρεσία παρείχε στην Ουκρανία προηγμένα συστήματα επιτήρησης, εκπαίδευσε νεοσύλλεκτους σε τοποθεσίες στην Ουκρανία καθώς και στις ΗΠΑ, δημιούργησε νέα αρχηγεία για τμήματα στη GUR και μοιράστηκε πληροφορίες σε κλίμακα που θα ήταν αδιανόητη προτού η Ρωσία προσαρτήσει παράνομα την Κριμαία. Η CIA διατηρεί σημαντική παρουσία στο Κίεβο, ανέφεραν αξιωματούχοι.

Επίσης, οι Αμερικανοί βοήθησαν στην οικοδόμηση της νέας GUR που ήταν ένα κλάσμα του μεγέθους της SBU εστιάζοντας κυρίως σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατασκοπείας και χτυπημάτων κατά. Το προσωπικό της ήταν κυρίως νέο δίχως να έχει δεσμούς το σοβιετικό παρελθόν όμως ήταν η SBU.

«Υπολογίσαμε ότι η GUR ήταν ένας μικρότερος και πιο ευκίνητος οργανισμός όπου θα μπορούσαμε να έχουμε μεγαλύτερο αντίκτυπο», είπε ένας πρώην αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ που εργαζόταν στην Ουκρανία. «Η GUR ήταν το μικρό μας μωρό. Τους δώσαμε σε όλους νέο εξοπλισμό και εκπαίδευση». Οι αξιωματικοί του GUR «ήταν νέοι τύποι και όχι στρατηγοί της σοβιετική εποχής», είπε ο αξιωματούχος, «ενώ η SBU ήταν πολύ μεγάλη για να μεταρρυθμιστεί».

Οι Ουκρανοί γίνονται πολύ βίαιοι

Ωστόσο, οι ουκρανικές επιχειρήσεις σύντομα πήραν μια θανατηφόρα τροπή. Σε διάστημα τριών ετών, τουλάχιστον μισή ντουζίνα Ρώσοι πράκτορες, υψηλόβαθμοι αυτονομιστές διοικητές ή συνεργάτες σκοτώθηκαν σε βία που συχνά αποδιδόταν σε εσωτερικές μετρήσεις, αλλά στην πραγματικότητα ήταν έργο της SBU, δήλωσαν αξιωματούχοι της Ουκρανίας.

Μεταξύ των νεκρών ήταν ο Yevgeny Zhilin, ηγέτης μιας φιλορωσικής μαχητικής ομάδας στην ανατολική Ουκρανία, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2016 σε εστιατόριο της Μόσχας. Ένα χρόνο αργότερα, ένας διοικητής των ανταρτών γνωστός ως «Givi» σκοτώθηκε στο Ντόνετσκ. Τότε μια γυναίκα τον κατηγόρησε δήθεν για βιασμό, ώσπου τοποθέτησε μια βόμβα πάνω του.

Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η στροφή της χώρας σε πιο θανατηφόρες μεθόδους οφειλόταν στη ρωσική επιθετικότητα, τις φρικαλεότητες που αποδίδονται στους Ρώσους και την απελπισία να βρει τρόπους να αποδυναμώσει έναν πιο ισχυρό αντίπαλο. Πολλοί ανέφεραν επίσης το υποτιθέμενο ιστορικό της ίδιας της Ρωσίας για τη διεξαγωγή δολοφονιών στο Κίεβο.

Η εκτέλεση της 42χρονης Ντουγκίνα -κόρης του θεωρητικού Ρώσου Αλαξάντερ Ντούγκιν- τον Αύγουστο του 2022, ήταν και εκείνη μέρος ενός μαινόμενου σκιώδη πολέμου στον οποίο οι υπηρεσίες κατασκοπείας της Ουκρανίας βομβάρδισαν επίσης δύο φορές τη γέφυρα που συνδέει τη Ρωσία με την κατεχόμενη Κριμαία, οδήγησαν drones στην οροφή του Κρεμλίνου και χτύπησαν ρωσικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα.

«Λόγω αυτού του υβριδικού πολέμου αντιμετωπίσαμε μια εντελώς νέα πραγματικότητα», είπε ο Valentyn Nalyvaichenko, μέλος του κοινοβουλίου της Ουκρανίας που υπηρέτησε ως διευθυντής της SBU το 2015, όταν δημιουργήθηκε η Πέμπτη Διεύθυνση. «Αναγκαστήκαμε να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους μας με διαφορετικό τρόπο».

CIA: Δεν θέλουμε να έχουμε καμία ανάμιξη με τέτοια χτυπήματα

Στις αποστολές συμμετείχαν επίλεκτες ομάδεων Ουκρανών πρακτόρων που προέρχονται από διευθύνσεις που σχηματίστηκαν, εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν σε στενή συνεργασία με τη CIA, σύμφωνα με νυν και πρώην αξιωματούχους της Ουκρανίας και των ΗΠΑ.

Πολλές από τις μυστικές επιχειρήσεις της Ουκρανίας είχαν σαφείς στρατιωτικούς στόχους και συνέβαλαν στην άμυνα της χώρας. Η βομβιστική επίθεση με βόμβα αυτοκινήτου που σκότωσε την Ντάρια Ντούγκινα, ωστόσο, υπογράμμισε τον ενστερνισμό της Ουκρανίας σε αυτό που οι αξιωματούχοι στο Κίεβο αναφέρουν τις «εκκαθαρίσεις» ως πολεμικό όπλο.

Τους τελευταίους 20 μήνες, SBU και GUR έχουν πραγματοποιήσει δεκάδες δολοφονίες Ρώσων αξιωματούχων σε κατεχόμενα εδάφη, φερόμενων Ουκρανών συνεργατών, στρατιωτικών αξιωματικών πίσω από τις γραμμές του μετώπου και εξέχοντες υποστηρικτές του πολέμου βαθιά μέσα στη Ρωσία. Ανάμεσα στους νεκρούς είναι ένας πρώην διοικητής Ρώσων υποβρυχίων που έκανε τζόκινγκ σε πάρκο στην πόλη Κρασνοντάρ της νότιας Ρωσίας και ένας μπλόγκερ σε ένα καφέ στην Αγία Πετρούπολη, σύμφωνα με Ουκρανούς και δυτικούς αξιωματούχους.

Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι τόνισαν ότι η υπηρεσία τους δεν είχε καμία ανάμειξη στις στοχευμένες επιχειρήσεις δολοφονίας από ουκρανικές υπηρεσίες και ότι το έργο της επικεντρώθηκε στην ενίσχυση των ικανοτήτων αυτών των υπηρεσιών να συλλέγουν πληροφορίες για έναν επικίνδυνο αντίπαλο. Ανώτερος αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών είπε ότι «οποιεσδήποτε πιθανές επιχειρησιακές ανησυχίες έχουν μεταφερθεί ξεκάθαρα στις ουκρανικές υπηρεσίες».

Μοιάζουν με τη Μοσάντ

Αυτή η τάση της Ουκρανίας για τόσο αιματηρές επιχειρήσεις έχει περιπλέξει τη συνεργασία της με τη CIA, εγείροντας ανησυχίες για συνενοχή των υπηρεσιών και δημιουργώντας ανησυχία σε ορισμένους αξιωματούχους στο Κίεβο και την Ουάσιγκτον.

Ακόμη και οι υποστηρικτές τέτοιων αποστολών αμφισβητούν τη χρησιμότητα ορισμένων χτυπημάτων και αποφάσεων που οδήγησαν στη στόχευση αμάχων, συμπεριλαμβανομένης της Ντουγκίνα ή του πατέρα της Αλεξάντερ Ντούγκιν, αντί για Ρώσους που συνδέονται πιο άμεσα με τον πόλεμο. «Έχουμε πάρα πολλούς εχθρούς που είναι πιο σημαντικό να εξουδετερωθούν», δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος ασφαλείας της Ουκρανίας. «Άνθρωποι που εκτοξεύουν πυραύλους. Άνθρωποι που διέπραξαν φρικαλεότητες στην Μπούτσα». Η δολοφονία της κόρης ενός φιλοπόλεμου είναι «πολύ κυνική», είπε ο αξιωματούχος.

Άλλοι ανέφεραν ευρύτερες ανησυχίες σχετικά με τις ακραίες τακτικές της Ουκρανίας που μπορεί να φαίνονται δικαιολογημένες τώρα, αλλά αργότερα μπορεί να είναι δύσκολο να περιοριστούν.

«Βλέπουμε τη γέννηση ενός συνόλου υπηρεσιών πληροφοριών που μοιάζουν με τη Μοσάντ της δεκαετίας του 1970», είπε ένας πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος της CIA, αναφερόμενος στην ισραηλινή υπηρεσία κατασκοπείας που κατηγορείται εδώ και καιρό ότι διεξήγαγε δολοφονίες σε άλλες χώρες.

Η ικανότητα της Ουκρανίας σε τέτοιες επιχειρήσεις «έχει κινδύνους για τη Ρωσία», είπε ο αξιωματούχος, «αλλά εγκυμονεί και ευρύτερους κινδύνους». «Αν οι επιχειρήσεις πληροφοριών της Ουκρανίας γίνουν ακόμη πιο τολμηρές -στοχεύοντας Ρώσους σε τρίτες χώρες, για παράδειγμα- θα μπορούσατε να φανταστείτε πώς αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει ρήξεις με τους εταίρους και να έρθει σε σοβαρή ένταση με τους ευρύτερους στρατηγικούς στόχους της Ουκρανίας», είπε ο αξιωματούχος. Μεταξύ αυτών των στόχων είναι η ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

Απολύτως νόμιμα τα χτυπήματα, λένε οι Ουκρανοί

Ωστόσο, οι Ουκρανοί θεωρούν απολύτως δικαιολογημένα τα χτυπήματα τους.  «Όλοι οι στόχοι που πλήττονται από την SBU είναι απολύτως νόμιμοι», δήλωσε στη Washington Post ο διευθυντής της SBU, Vasyl Malyuk. Η δήλωση δεν αφορούσε συγκεκριμένα στοχευμένες δολοφονίες, αλλά ο Malyuk, ο οποίος συναντήθηκε με κορυφαίους αξιωματούχους της CIA στην Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο, είπε ότι η Ουκρανία «κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει ότι η δίκαιη τιμωρία αφορά όλους τους προδότες, τους εγκληματίες πολέμου και τους συνεργάτες».

Νυν και πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ουκρανίας δήλωσαν ότι και οι δύο πλευρές προσπάθησαν να διατηρήσουν μια προσεκτική απόσταση μεταξύ της CIA και των θανατηφόρων επιχειρήσεων που πραγματοποιήθηκαν από τους εταίρους της στο Κίεβο. Αξιωματούχοι της CIA έχουν εκφράσει αντιρρήσεις μετά από ορισμένες επιχειρήσεις, είπαν αξιωματούχοι, αλλά η υπηρεσία δεν έχει αποσύρει την υποστήριξη.

«Ποτέ δεν εμπλέξαμε τους διεθνείς εταίρους μας σε μυστικές επιχειρήσεις, ειδικά πίσω από τις γραμμές του μετώπου», δήλωσε ένας πρώην ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος ασφαλείας. Οι πράκτορες της SBU και της GUR δεν συνοδεύονταν από ομολόγους της CIA. Επιπλέον, η Ουκρανία απέφυγε τη χρήση όπλων ή εξοπλισμού που θα μπορούσαν να εντοπιστούν σε αμερικανικές πηγές, διαχωρίζοντας ακόμα και τις πηγές χρηματοδότης.

«Είχαμε πολλούς περιορισμούς όσον αφορά τη συνεργασία με τους Ουκρανούς επιχειρησιακά», είπε ένας πρώην αξιωματούχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Η έμφαση ήταν «περισσότερο στις ασφαλείς επικοινωνίες και το εμπόριο» και στην επιδίωξη νέων ροών πληροφοριών εντός της Ρωσίας «και όχι «έλα να σου δείξω πως θα ανατινάξεις έναν δήμαρχο».

Τα ουκρανικά χτυπήματα ευνοούν τον… Πούτιν

Ωστόσο, ακόμα και έτσι, τα όρια είναι ασαφή, σύμφωνα με αξιωματούχους. Όταν οι αξιωματικοί της CIA στο Κίεβο εηνεμερώνονται για ορισμένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια της Ουκρανίας, εκφράζουν ανησυχίες, όπως για τον βομβαρδισμό της γέφυρα του Κερτς.

Έτσι, οι Ουκρανοί κατάσκοποι δεν τα λένε όλα στους Αμερικανούς. «Υπήρχαν κάποια πράγματα για τα οποία ίσως δεν θα συζητούσαμε» με τους ομολόγους της CIA, δήλωσε ένας αξιωματούχος ασφαλείας της Ουκρανίας. Είπε ότι η υπέρβαση αυτών των ορίων θα οδηγούσε σε μια λακωνική απάντηση από τους Αμερικανούς: «Δεν θέλουμε να έχουμε καμία σχέση με αυτό».

Αξιωματούχοι ασφαλείας είπαν ότι καμία σημαντική επιχείρηση από την SBU ή το GUR δεν διεξάγεται χωρίς άδεια —σιωπηρή ή μη— από τον Zelensky. Όπως αναφέρει η Washington Post, εκπρόσωπος του Ζελένσκι δεν απάντησε στην εφημερίδα για να σχολιάσει.

Πάντως, οι φόβοι πολλών δεν λένε να κοπάσουν καθώς το γεγονός ότι Ουκρανία χρησιμοποιεί στοχευμένες δολοφονίες και επιδρομές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε πολυκατοικίες της Μόσχας δεν βοηθά ούτε τον σκοπό της εναντίον της Ρωσίας ούτε τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος που συνεργάστηκε στενά με δυτικές κυβερνήσεις που συντονίζουν την υποστήριξη της Ουκρανίας είπε ότι οι επιθέσεις σε μη μάχιμους και οι βομβαρδισμοί σε κτίρια της Μόσχας τροφοδοτούν το αφήγημα του Πούτιν ότι η Ουκρανία αποτελεί αυξανόμενο κίνδυνο για τους απλούς Ρώσους.