Ελονοσία: Η ασθένεια εξαπλώνεται λόγω κλιματικής αλλαγής

Έως το 2040, η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού θα αφήσουν περισσότερους από 5 δισεκατομμύρια ανθρώπους εκτεθειμένους στην απειλή της ελονοσίας, δείχνει ανάλυση της Washington Post που βασίστηκε σε προσομοιώσεις της εξάπλωσης των κουνουπιών.

Η άνοδος της θερμοκρασίας και η αλλαγή των μοτίβων της βροχόπτωσης ήδη προκαλούν αύξηση των κρουσμάτων σε χώρες όπου η ελονοσία παραμένει ενδημική.

Όμως η ασθένεια απειλεί να επιτρέψει σε χώρες του Δυτικού κόσμου που κατάφεραν να εκριζώσουν την ελονοσία τον 19^ο και 20ό αιώνα, καθώς η κλιματική αλλαγή δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν την εξάπλωση των κουνουπιών και παρατείνουν την περίοδο αναπαραγωγής τους.

Στην Ελλάδα η ελονοσία ήταν κάποτε ενδημική αλλά εκριζώθηκε το 1974

Η παγκόσμια θέρμανση απειλή έτσι να ακυρώσει την πρόοδο των περασμένων δεκαετιών για την αντιμετώπιση της ελονοσίας, η οποία σκοτώνει περίπου 600.000 θανάτους τον χρόνο, από τους οποίους οι περισσότεροι αφορούν νήπια κάτω των 5 ετών.

Σύμφωνα με δεδομένα του ΟΗΕ, τα κρούσματα παρουσιάζουν αυξητική τάση την τελευταία εξαετία, έπειτα από σημαντική μείωση την περασμένη δεκαετία χάρη σε μεγάλη εκστρατεία για χρήση κουνουπιέρων που ψεκάζονται με εντομοκτόνα.

Η ανάλυση της αμερικανικής εφημερίδας έρχεται να προστεθεί στη φετινή προειδοποίηση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) ότι η κλιματική αλλαγή φέρνει κουνούπια και ασθένειες στην Ευρώπη.

Μέχρι σήμερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εγκρίνει δύο εμβόλια κατά της ελονοσίας στην Αφρική, η χρήση τους όμως παραμένει πολύ περιορισμένη για να ανακόψει την επιδημία.

Οι κουνουπιέρες παραμένουν ένα από τα πιο αποτελσματικά μέτρα κατά της ελονοσίας (EPA)

Κουνούπια τον χειμώνα

H ανάλυση της Washington Post βασίστηκε σε τρία μαθηματικά μοντέλα που εκτιμούν για πόσους μήνες κάθε χρόνο είναι ευνοϊκές οι συνθήκες αναπαραγωγής των κουνουπιών σε κάθε περιοχή του κόσμου, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως η θερμοκρασία, η υγρασία και το ύψος βροχόπτωσης.

Σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, η περίοδος μετάδοσης του παράσιτου της ελονοσίας εκτιμάται ότι θα παραταθεί κατά 5 μήνες έως το 2070.

Ρεπόρτερ της εφημερίδας ταξίδεψαν στη Μοζαμβίκη, χώρα της Αφρικής που θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή. Η ελονοσία ήδη εξαπλώνεται και μέχρι το 2070 θα απειλεί το 75% του πληθυσμού της χώρας, δείχνει η ανάλυση.

Οι ρεπόρτερ συνάντησαν την Ουνίκα Καρντόσο να στέκει ακουμπισμένη στον τοίχο ενός συνωστισμένου κέντρου υγείας, με το σώμα της να τρέμει και τον πυρετό να ανεβαίνει.

Κόλλησε ελονοσία παρά το γεγονός ότι η Μοζαμβίκη έχει χειμώνα και τα κουνούπια θα έπρεπε να είναι ανύπαρκτα.

«Δεν μου προκαλεί πλέον έκπληξη. Δεν είναι όμως και φυσιολογικό» είπε η 35χρονη ασθενείς αναφερόμενη στα χειμερινά κρούσματα.

Η Μοζαμβίκη βρίσκεται ανατολικά της υποσαχάριας Αφρική όπου η ελονοσία παραμένει ενδημική παρά τις προσπάθειες ελέγχου των κουνουπιών. Λόγω της κλιματικής αλλαγής, η ζώνη όπου η ασθένεια μεταδίδεται όλο τον χρόνο εξαπλώνεται προς βορρά και νότο.

Στη Μοζαμβίκη, κρούσματα ελονοσίας καταγράφονται πλέον όλο τον χρόνο (εικόνα αρχείου: EPA)

Οι υψηλές θερμοκρασίες ευνοούν την εξάπλωση των κουνουπιών σε περιοχές όπου η ελονοσία δεν ήταν ποτέ σοβαρή απειλή, όπως για παράδειγμα κατά μήκος της οροσειράς των Άνδεων σε Κολομβία, Περού και Εκουαδόρ.

Μέχρι το 2070, δείχνει η ανάλυση, 300 εκατομμύρια άνθρωποι στη Νότια Αμερική μπορεί να ζουν υπό την απειλή της ενολοσίας.

Στην τροπική ζώνη της Νότιας Αμερικής, οι κλιματικές συνθήκες προβλέπεται ότι θα ευνοούν την αναπαραγωγή των κουνουπιών όλο τον χρόνιο, ενώ ακόμα και οι ΗΠΑ, όπου η ελονοσία έχει εκριζωθεί, θα κινδυνεύσουν με επανεμφάνισή της.

Ακόμα, τα κουνούπια μπορεί να εξαπλωθούν όχι μόνο σε νέα γεωγραφικά μήκη και πλάτη αλλά και σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Τζόρτζταουν έδειχνε ότι τα υψόμετρα στα οποία μπορούν να ζήσουν τα κουνούπια αυξάνονταν κατά περίπου 6,5 μέτρα ανά έτος στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

Στην Ελλάδα, η ελονοσία ήταν κάποτε ενδημική αλλά εκριζώθηκε το 1974 έπειτα από εντατικό πρόγραμμα καταπολέμησης των κουνουπιών, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ.

Έκτοτε καταγράφονται κάθε χρόνο μερικές δεκάδες εισαγόμενα κρούσματα, ενίοτε και μικρός αριθμός εγχώριων κρουσμάτων.

Με την κλιματική αλλαγή να φέρνει νέα είδη κουνουπιών, η Ελλάδα καταγράφει πλέον αρκετά κρούσματα ιού του Δυτικού Νείλου και απειλείται από νέες ασθένειες όπως ο ιός Ζίκα και η εγκεφαλίτιδα τσικουνγκούνια.