«Η Ελλάδα έπιασε πάτο ως κράτος δικαίου»

«Ενώ η ΕΕ παραμένει προπύργιο του κράτους δικαίου στον κόσμο, δύο από τους εταίρους του μπλοκ, η Ελλάδα και το Βέλγιο, έχουν δει τη μεγαλύτερη επιδείνωση στα επίπεδα δημοκρατικής ποιότητας, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του World Justice Project. Η Βουλγαρία είναι η χώρα όπου τα επίπεδα αυτά βελτιώνονται σημαντικά

Τα νομοθετικά σώματα, οι δικαστικές αρχές και η κοινωνία των πολιτών έχουν χάσει έδαφος στον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας σε όλο τον κόσμο, με τις βαθμολογίες της κυβερνητικής λογοδοσίας και των δεικτών ελέγχων και ισορροπιών να μειώνονται στο 74% των χωρών.

Η Βουλγαρία είναι η χώρα της ΕΕ και σε παγκόσμια κλίμακα, στην οποία οι δείκτες για το κράτος δικαίου έχουν βελτιωθεί περισσότερο, ενώ η Ελλάδα έχει καταγράψει τους «χειρότερους βαθμούς» από αυτή την άποψη, σύμφωνα με την τελευταία μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία World Justice Project.

Καθώς ο κόσμος συνεχίζει την πτώση του όσον αφορά το σεβασμό του κράτους δικαίου για έκτη συνεχή χρονιά, με το 78% των χωρών να καταγράφει πτώση από το 2016 σύμφωνα με τον Δείκτη Κράτους Δικαίου 2023 του World Justice Project, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά σημειώνει καλά αποτελέσματα.

Ο Δείκτης Κράτους Δικαίου βασίζεται σε αξιολογήσεις των νομικών συστημάτων των χωρών που αναλύθηκαν, περιορισμούς στην κυβέρνηση, θεμελιώδη δικαιώματα, τάξη και ασφάλεια και στην εφαρμογή νόμων, μεταξύ άλλων κλιμάκων.

Το καλύτερο στην ΕΕ

Η Βουλγαρία, η οποία το 2023 είχε τη δεύτερη χειρότερη βαθμολογία στην ΕΕ με 0,56, βρίσκεται πλέον στην κορυφή της λίστας για την πρόοδο του κράτους δικαίου, με αύξηση 1,7% από το 2022 και σημειώνει ανάπτυξη σε όλους τους τομείς εκτός από αυτόν της εφαρμογής των κανονισμών.

Η πρώην ανατολική χώρα, η οποία αγωνίζεται να εισέλθει στον χώρο Σένγκεν, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την ταξινόμηση ως στοιχείο πίεσης εναντίον εκείνων που ασκούν βέτο στην ένταξή της σε αυτόν τον ευρωπαϊκό χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα, την Αυστρία και την Ολλανδία.

Από την άλλη πλευρά, τα ενθαρρυντικά νέα που περιέχονται στην έκθεση θα σταθεροποιήσουν τις θέσεις του μεταρρυθμιστικού συνασπισμού υπέρ της ΕΕ στο βουλγαρικό κοινοβούλιο, που αγωνίζεται να συνεχίσει τη μεταρρυθμιστική πορεία.

Η βελτίωση του δικαστικού συστήματος και η ανεξαρτησία του μπορεί να αποδοθεί στις ριζικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν την άνοιξη, οι οποίες επηρεάζουν κυρίως την εισαγγελία.

Τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα στη Σόφια, με την υποστήριξη του μεταρρυθμιστή πρώην υπουργού Δικαιοσύνης Κρούμ Ζάρκοφ, κατάφεραν να απομακρύνουν τον άλλοτε ανέγγιχτο γενικό εισαγγελέα της Βουλγαρίας, Ιβάν Γκέσεφ.

Η Βουλγαρία σχεδιάζει να εφαρμόσει νέες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις έως τα τέλη του τρέχοντος έτους, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο και στην Εισαγγελία. Η χώρα αναμένεται επίσης να δώσει στους πολίτες της άμεση πρόσβαση στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

Η Σλοβενία, από την πλευρά της, κατατάσσεται τέταρτη σε πρόοδο στον τομέα του κράτους δικαίου, με αύξηση 1,6% μεταξύ 2022 και 2023 και ανάπτυξη σε γενικές γραμμές. Αυτή τη στιγμή έχει βαθμολογία 0,69.

Επί της προηγούμενης δεξιάς κυβέρνησης, η Σλοβενία υπέστη σοβαρές αποτυχίες όσον αφορά τη θεσμική της ανεξαρτησία, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το δικαστικό σώμα. Το 2022 σχηματίστηκε μια νέα προοδευτική κυβέρνηση, το κύριο κόμμα της οποίας υποσχέθηκε κατά την προεκλογική εκστρατεία να σταματήσει την οπισθοδρόμηση και να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου.

Τον περασμένο Ιούλιο, η κυβέρνηση ψήφισε έναν «νόμο γενικής χρήσης» που κατάργησε 11 νόμους της προηγούμενης εκτελεστικής εξουσίας και λίγο μετά αποκατέστησε τη χρηματοδότηση στο Σλοβενικό Πρακτορείο Τύπου (STA), ένα αμφιλεγόμενο σημείο στις τελευταίες εκθέσεις της ΕΕ για το κράτος δικαίου.

Πιο πρόσφατα, η κυβέρνηση πρότεινε επίσης συνταγματικές αλλαγές βάσει των οποίων το κοινοβούλιο δεν μπορεί πλέον να διορίζει δικαστές.

Η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση των «χειρότερων μαθητών», όπου ο σεβασμός για το κράτος δικαίου έχει υποχωρήσει.

Αν και οι νομοθέτες της ΕΕ επισημαίνουν εδώ και χρόνια ότι ο σεβασμός του κράτους δικαίου στη χώρα βρίσκεται στην «επικίνδυνη ζώνη», ο δείκτης υποδηλώνει μείωση 1,4% από το 2022 και 0,4% από το 2016. Αυτή τη στιγμή καταλαμβάνει την τρίτη χαμηλότερη θέση στην ΕΕ, με 0,61. Η μεγαλύτερη πτώση καταγράφεται στους τομείς της αστικής και ποινικής δικαιοσύνης, με μείωση 2,2% και 4,3% από το 2022, αντίστοιχα.
Το ελληνικό δικαστικό σύστημα εμφανίζεται επανειλημμένα στις ετήσιες εκθέσεις της ΕΕ για το κράτος δικαίου. Το 2023, η έκθεση της ΕΕ διαπίστωσε αξιοσημείωτη επιδείνωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη και πρότεινε την ανάγκη για αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του τρόπου με τον οποίο διορίζονται ανώτεροι δικαστικοί υπάλληλοι για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας.

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το αμφιλεγόμενο «Greek Watergate», ένα σκάνδαλο υποκλοπών στο οποίο ανακαλύφθηκε ότι τα τηλέφωνα πολλών πολιτικών, επιχειρηματιών και δημοσιογράφων υποκλοπούνταν με το παράνομο πρόγραμμα κατασκοπείας Predator.

Αν και το σκάνδαλο ξέσπασε τον Ιούλιο του 2022, η ελληνική δικαιοσύνη μέχρι στιγμής δεν έχει λάβει κανένα αποτέλεσμα στην έρευνά της. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης υποστηρίζουν ότι γίνεται προσπάθεια συγκάλυψης των υπευθύνων του σκανδάλου.

Από την πλευρά του, η βαθμολογία του Βελγίου έχει μειωθεί κατά 1% σε σύγκριση με το 2022 σε όλους τους τομείς, ειδικά στην αστική δικαιοσύνη, τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς και την ανοιχτή διακυβέρνηση. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μια από τις καλύτερες χώρες, με βαθμολογία 0,78 το 2023.

Αυτό θα μπορούσε να εξηγηθεί από τις μακρές αστικές διαδικασίες και τον περιοριστικό νόμο επίδειξης της ευρωπαϊκής χώρας.

Σύμφωνα με την Έκθεση της ΕΕ για το κράτος δικαίου του 2023, το Βέλγιο επίσης παραλείπει συστηματικά να συμμορφώνεται με τις δικαστικές αποφάσεις, δεν αναλύει την αποτελεσματικότητα του δικαστικού του συστήματος και έχει ελλείψεις στη διαφάνεια.

Η Ουγγαρία και η Πολωνία, οι δύο χώρες που έχουν δει εδώ και καιρό μια πτωτική τάση όσον αφορά το κράτος δικαίου, δεν αναφέρονται άμεσα στην έκθεση, αν και η μελέτη ρίχνει φως στις μακροπρόθεσμες τάσεις και στις δύο.

Η Ουγγαρία υποχώρησε 0,2% από την αξιολόγησή της το 2022 και έχει συσσωρεύσει πτώση 9,9% από την αξιολόγησή της το 2016 σε συνολικό δείκτη 0,51 το 2023, τον χαμηλότερο στην ΕΕ.

Στο 0,51, η Ουγγαρία κατατάσσεται κάτω από τις υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένων του Μαυροβουνίου (0,56), της Μολδαβίας (0,53) και της Βόρειας Μακεδονίας (0,53). Η Ουγγαρία έχει επίσης χειρότερη βαθμολογία από το Κόαοβο (0,56) και τη Γεωργία (0,60), χώρες που φιλοδοξούν να ξεκινήσουν τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ.

Από την πλευρά της, η Πολωνία έχει χάσει 0,6% από το 2022 και έχει συσσωρεύσει μείωση 11% από το 2016, με τρέχοντα δείκτη 0,64, πάνω από την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Κροατία και την Ελλάδα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες εκλογές, οι οποίες έδωσαν την πλειοψηφία σε δυνάμεις υπέρ της ΕΕ, η ισορροπία του κράτους δικαίου είναι πιθανό να βελτιωθεί σημαντικά το επόμενο έτος στην Πολωνία», καταλήγει η έκθεση που μετέδωσε και το Euractiv/EuroEFE από τις Βρυξέλλες.