Οι όμηροι της Χαμάς, οι ΗΠΑ και ο «θολός» ρόλος του Κατάρ

Ανήμερα της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου, το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ εξέδωσε ανακοίνωση κατηγορώντας το Ισραήλ.

Είναι «αποκλειστικά υπεύθυνο για τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση», ανέφερε, «λόγω των συνεχών παραβιάσεων των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού».

Δύο εβδομάδες αργότερα, το Ισραήλ ήταν έτοιμο ακόμη και να τραβήξει την «πρίζα» στα εδάφη του στο καταριανό δίκτυο Al Jazeera, εγκρίνοντας εκτάκτως νέους κανονισμούς για τη δημοσιογραφική κάλυψη του νέου πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας.

Είναι ωστόσο το πλούσιο σε ενεργειακούς πόρους εμιράτο των 2,7 εκατομμυρίων κατοίκων που διαδραματίζει τώρα κεντρικό ρόλο -σε αγαστή συνεργασία με τις ΗΠΑ- στο φλέγον θέμα της απελευθέρωσης ομήρων της Χαμάς.

Η θέση του είναι πράγματι ιδιάζουσα σε αυτή την ταραγμένη περιοχή του κόσμου.

Το Κατάρ είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, φιλοξενώντας στα εδάφη του τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στη Μέση Ανατολή.

Διατηρεί επίσης στενές σχέσεις με τη σουνιτική Χαμάς, ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας -κατ’ επέκταση και με την Τουρκία του Ερντογάν, τον οποίο στηρίζει οικονομικά- καθώς και με το σιιτικό Ιράν.

Η πρωτεύουσα Ντόχα αποτελεί εδώ και χρόνια έδρα του Ισμαήλ Χανίγια, πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, η οποία διατηρεί γραφείο και στην Κωνσταντινούπολη.

Ήταν επίσης από τις πρώτες αραβικές μοναρχίες του Κόλπου -μαζί με το Ομάν- που απέκτησαν εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, τη δεκαετία του ’90.

Τις διέκοψε ωστόσο μετά τον πόλεμο της Γάζας το 2009.

Τα τελευταία χρόνια το εμιράτο έχει κομβικό ρόλο στον παλαιστινιακό θύλακα.

Κυρίως ως μέγας δωρητής βοήθειας με τις «ευλογίες» του Ισραήλ και ενίοτε ως διαμεσολαβητής, μαζί με τους Αιγύπτιους, για εύθραυστες εκεχειρίες.

Ο Εμίρης του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι στη Διεθνή Διάσκεψη για την κρίση στη Μέση Ανατολή, το περασμένο Σάββατο, στο Κάιρο

«Το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο»

Μέχρι και σήμερα το Κατάρ αρνείται να προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, όπως κάνουν Άραβες γείτονές του.

Είχε έρθει σε πλήρη ρήξη μαζί τους το 2017, άλλωστε, όταν επέβαλαν στο εμιράτο διπλωματικό και οικονομικό εμπάργκο.

Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος το κατηγόρησαν για στήριξη της τρομοκρατίας.

Στο «στόχαστρο» ήταν επί της ουσίας οι σχέσεις του με το Ιράν.

Σχεδόν τριετούς διάρκειας, αυτός ο περιφερειακός αποκλεισμός έφερε το Κατάρ πιο κοντά στην Τεχεράνη, στην Τουρκία, στη Ρωσία και στην Κίνα.

Όμως οι σχέσεις της Ντόχα με την Ουάσιγκτον παρέμειναν ισχυρές, παρά τον «θολό» ρόλο του εμιράτου.

Πέρυσι μάλιστα -εν μέσω ενεργειακής κρίσης λόγω του πολέμου στην Ουκρανία- ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν κήρυξε το Κατάρ «στρατηγικό μη Νατοϊκό εταίρο».

Μια κίνηση «αναγκαία εδώ και πολύ καιρό», όπως τόνισε, με την οποία η διμερής συνεργασία αναβαθμίστηκε και το μικρό, αλλά σημαντικό αραβικό κράτος του Κόλπου απέκτησε νέα οικονομικά και στρατιωτικά προνόμια.

Ήταν η «ανταμοιβή» για μια σειρά εξυπηρετήσεων προς την Ουάσιγκτον.

Η αμερικανική βάση Αλ Ουντέιντ, κοντά στη Ντόχα, χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του Ιράκ παρά το ότι το Κατάρ είχε δηλώσει αντίθετο με την εισβολή του 2003.

Το εμιράτο διευκόλυνε τη συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν για την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν.

Συνήφθη επί προεδρίας Τραμπ και ολοκληρώθηκε επί προεδρίας Μπάιντεν, το 2021, αν και εξελίχθηκε σε φιάσκο…

Τον περασμένο Σεπτέμβριο το Κατάρ συνέβαλε στην ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, κρατώντας σε λογαριασμούς τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια που αποδεσμεύτηκαν από ιρανικά περιουσιακά στοιχεία στη Νότια Κορέα.

Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, λέγεται ότι παραμένουν «παγωμένα».

Μόλις προ εβδομάδας εν τω μεταξύ, εν μέσω του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, το εμιράτο βοήθησε στον επαναπατρισμό από τη Ρωσία τεσσάρων παιδιών στην Ουκρανία, τονίζοντας ότι ευελπιστεί να βοηθήσει σύντομα και άλλα.

Το Κατάρ ήταν ένας από τους σταθμούς της πρόσφατης περιοδείας του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Άντονι Μπλίνκεν, στη Μέση Ανατολή

«Στραβά μάτια»

«Ευχαριστώ την κυβέρνηση του Κατάρ και την κυβέρνηση του Ισραήλ για τη συνεργασία τους σε αυτό το έργο», δήλωσε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν μετά την πρώτη απελευθέρωση ομήρων από τη Χαμάς, την περασμένη Παρασκευή.

Ήταν δύο Αμερικανίδες.

H ελπίδα είναι ότι η απελευθέρωση περισσότερων αιχμαλώτων «θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερο διάλογο ή διαμεσολάβηση», με στόχο την αποτροπή ενός πολέμου πλήρους κλίμακας, δήλωσε δίκτυο NBC διπλωμάτης με γνώση των συνομιλιών.

Ο ρόλος του εμιράτου είναι πράγματι κομβικός. Κάτι που εν μέρει εξηγεί το λόγο που οι ΗΠΑ αποδέχονται σιωπηρά τους δεσμούς του με τη Χαμάς.

«Οι αντικρουόμενες απόψεις της Ουάσιγκτον για το Κατάρ αντικατοπτρίζουν τους περιορισμούς της πολιτικής της στη Μέση Ανατολή», παρατηρεί το Foreign Policy.

Θεωρείται εξάλλου βέβαιο ότι η Ντόχα συνεχίζει να ενεργεί ως ενδιάμεσος με το Ιράν, καθώς καταβάλλονται αγωνιώδεις προσπάθειες να αποφευχθεί η επέκταση του πολέμου.

Στο βάθος εξετάζονται εν τω μεταξύ διάφορα σενάρια για την επόμενη ημέρα στη Λωρίδα της Γάζας, χωρίς τη Χαμάς.

Ένα από αυτά, αναφέρει το Bloomberg αφορά στην «πιθανή εγκατάσταση προσωρινής κυβέρνησης με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών και με τη συμμετοχή αραβικών κρατών».

Πάντως αναλυτές, όπως ο Στίβεν Κουκ στο Foreign Policy, αναρωτιούνται εάν η Ντόχα λειτουργεί στην περιοχή ως «πυροσβέστης», ως «εμπρηστής» ή «ίσως και τα δύο».

Αν και οι στενές σχέσεις του με τη Χαμάς «καθιστούν το Κατάρ κεντρικό παίκτη στο τρέχον διπλωματικό παιχνίδι», γράφει το περιοδικό The Atlantic, αυτό «συνιστά βραχυπρόθεσμα μια σημαντική ευκαιρία».

Κάποια στιγμή «η Ντόχα», εξηγεί, «μπορεί να κληθεί να λογοδοτήσει για το ιστορικό της υποστήριξής της σε ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ομάδες. Και ειδικά στη Χαμάς».

Όμως αυτό ελάχιστα αναμένεται να κλονίσει τα θεμέλια της στρατηγικής σχέσης του με τις ΗΠΑ.

Το βλέπουμε άλλωστε να συμβαίνει και με την νατοϊκή σύμμαχο Τουρκία.