Ο Ελληνοεβραίος που δραπέτευσε από στρατόπεδο συγκέντρωσης, μπήκε στον ΕΛΑΣ και διακρίθηκε

Θα μπορούσε να ήταν ένας από εκείνους τους χιλιάδες Ελληνοεβραίους Θεσσαλονικείς που οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής ταπείνωναν καθώς τους συγκέντρωναν συστηματικά για το «μεγάλο» δίχως επιστροφή ταξίδι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ο Τζακ Κάκης ήταν τότε μόλις 21 ετών όταν οι Γερμανοί τον στείλανε πρώτα σε στρατόπεδο εργασίας. Η οικογένειά του, είχε την τύχη να έχει προλάβει να «καμουφλαριστεί» ως χριστιανική και να καταφύγει σε ένα νησί που βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή. Οι Ιταλοί ήταν σαφώς φιλικοί συγκριτικά με τους αντισημίτες Γερμανούς αξιωματικούς.

Ήταν το μεγαλύτερο αγόρι στην οικογένειά του έχοντας μια εξαιρετικά ατίθαση ιδιοσυγκρασία. Μπορεί οι βαθμολογίες τους στο σχολείο να ήταν εξαιρετικές, αλλά πάντα συνοδεύονταν από παρατηρήσεις των δασκάλων του για τη συμπεριφορά του.

Όταν τελείωσε το Γυμνάσιο μπήκε σε Στρατιωτική Σχολή, αλλά δεν πρόλαβε να τελειώσει, λόγω της εισβολής των δυνάμεων του άξονα στην Ελλάδα. Εκείνος μετέβη στην Αθήνα για να πολεμήσει, αλλά ούτε και αυτό το πρόλαβε. Μετά τη γερμανική εισβολή, οι δυνάμεις κατοχής τον έστειλαν σπίτι του. Την περίοδο που συγκέντρωναν οι Γερμανοί τους Εβραίους, ήταν ανάμεσα σε αυτούς που τους στείλανε σε στρατόπεδο εργασίας στην Ελλάδα.

Εκείνος όμως δραπέτευσε. «Για επιβιώσουμε, έπρεπε να κάνουμε δύο πράγματα» θα έλεγε συνέντευξή του στο Jewish Partisan Educational Foundation, «το ένα είναι να αποφεύγουμε τους Γερμανούς όταν είναι δυνατόν. Όταν δεν μπορείς πια να τους αποφύγεις, αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε τους Γερμανούς, να πάμε να τους πολεμήσουμε».

Αμέσως εντάχτηκε  στην Αντίσταση στη πόλη συμμετέχοντας σε σαμποτάζ και γράφοντας αντιγερμανικά συνθήματα στους δρόμους της πόλης τη νύχτα.

Η μεγαλύτερη πρόκληση όμως ήταν η απόφασή του μπει στον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ) τον στρατιωτικό βραχίονα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και να φύγει στα βουνά. Ήταν η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα και μια από τις ισχυρότερες στην Ευρώπη, μαζί με τους παρτιζάνους του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία.

Ο αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού Τζακ Κάκης (πηγή: Jewish Partisan Educational Foundation)

Λόγω του στρατιωτικού του υπόβαθρου, ο Τζακ έγινε διοικητής ενός συντάγματος πολυβόλων. Μερικοί πήγαν στην πόλη ως κατάσκοποι, αναφέροντας τις κινήσεις των γερμανικών στρατευμάτων. Άλλοι ναρκοθετούσαν τους δρόμους ή έστησαν ενέδρες σε νηοπομπές.

Ο Τζακ γενικά θα συνόδευε τους σαμποτέρ, παρέχοντάς τους κάλυψη με τα πολυβόλα της μονάδας του όταν εκτελούσαν επικίνδυνες αποστολές.

Σημαντική αποστολή του ΕΛΑΣ ήταν να παρενοχλεί τα γερμανικά τρένα στον σιδηρόδρομο Θεσσαλονίκης-Αθηνών, εμποδίζοντας τα εφόδια να φτάσουν στις δυνάμεις του Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν ένα από τα σοβαρότερα σαμποτάζ στη κατεχόμενη Ελλάδα.

Αργότερα, εκπαιδεύτηκε να τοποθετεί ναρκοπέδια. «Ξέρεις, βάζεις τις νάρκες με τον ειδικό, χωρίς να φαίνεται ότι υπάρχουν νάρκες εκεί [καλά κρυμμένες]. Μετά [έρχονται] τα γερμανικά φορτηγά, έχεις ένα κομμάτι σύρμα, από καουτσούκ από ένα φορτηγό, βάζεις τις νάρκες από κάτω και κάνεις μερικά [ψεύτικα] σημάδια από φορτηγά πάνω από το χώμα. Μετά ο Γερμανός που οδηγεί το αυτοκίνητο, κοιτάζει κάτω στο έδαφος, βλέπει ότι κάποιο άλλο όχημα πέρασε από εκεί [και] πηγαίνει ακριβώς κατά πάνω στο ναρκοπέδιο, οπότε το φορτηγό κομματιάζεται».

Στον ΕΛΑΣ μακριά από γυναίκες

Μιλώντας για το ζήτημα της συναναστροφής με γυναίκες, ο Κάκης είχε αναφέρει ότι στον ΕΛΑΣ, δεν μπορούσες να αγγίξεις καμία γυναίκα.

Αφηγούμενος ένα περιστατικό για ένα κορίτσι που τον ερωτεύτηκε, είπε «με έβαλε στο κρεβάτι μαζί της, και μετά το βράδυ ήρθε κρυφά και μου έδωσε ένα φιλί. Την κοίταξα λοιπόν και δεν ήξερα τι να κάνω, γιατί η σύνδεση με μια γυναίκα ήταν ο χειρότερο έγκλημα στον αντάρτικο στρατό. Πάντα σου έλεγαν, εδώ δεν πρέπει να έχεις τίποτα, καμία σεξουαλική σχέση με καμία γυναίκα. Αν σε πιάσουν, πέθανες. Όποιος προσπάθησε να παντρευτεί με γυναίκα, τον σκότωναν».

Δάσκαλος στους αντάρτες

Λόγω της μεγάλης του μόρφωσης, είχε αναλάβει και καθήκοντα εκπαιδευτικά.

«Άρχισα να δίνω στους ανθρώπους μαθήματα ιστορίας και γεωγραφίας. Είπα, κάθε βράδυ θα σου κάνω μάθημα, μιλώντας για μέρη του κόσμου και ιστορικά ζητήματα. Και άρχισαν να σέβονται περισσότερο, με σεβάστηκαν περισσότερο γιατί είδαν ότι είμαι άνθρωπος με πολλές γνώσεις από ό,τι είχαν οι ίδιοι».

Που είναι ο κύριος Κάκης;

Όταν χτυπήθηκε ένας σύντροφός κάποτε, τον πλησίασε γρήγορα να τον βοηθήσει. «Έλα εδώ να σε δω» του είπε. «Είδα στην πλάτη του μια τρύπα είχε μια τρύπα τόσο μεγάλη. Δεν μπορούσε να το δει εκείνος από μπροστά», Τότε ο Κάκης του λέει: «Α, δεν σε χτύπησα άσχημα. Ακολούθησέ με μέχρι να βγούμε από τα βουνά».

«Καπετάνιε», είπε, «δεν μπορώ να κουνηθώ […] Αφήστε με να πεθάνω εδώ. Αφήστε με να πεθάνω εδώ». Του είπα: «Όχι, δεν θα σε αφήσω να πεθάνεις […] Σκαρφάλωσε στους ώμους μου. Ανέβα στους ώμους μου», είπα, «Θα σε πάρω από εδώ. Δεν θα σε αφήσω να πεθάνεις».

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1944, ο Τζακ επέστρεψε στον τακτικό Ελληνικό Στρατό. Του απονεμήθηκαν πολλά μετάλλια για την υπηρεσία του κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου.

Λίγα χρόνια μετά τον επισκέφτηκε στο σπίτι μου στη Θεσσαλονίκη, ο σύντροφος που είχε σώσει στον πόλεμο. Η πρώτη λέξη που άρθρωσε ήταν «Πού είναι ο κύριος Κάκης;». Ο Ελληνοεβραίος βετεράνος του απάνησε «Τι τον θέλετε τον κ. Κάκη;». «Λοιπόν, μου έσωσε τη ζωή» αποκρίθηκε αυτός.

Πηγές: Jewish Partisan Educational Foundation, United States Holocaust Museum