Ας αντισταθούν τα μυαλά μας στην τρέλα!

Ο ένας 102χρονος, είναι ένας κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, απόγονος Σεφαρδιτών Εβραίων, που έβγαλε φέτος δύο βιβλία και τιτλοφόρησε το τελευταίο «Λίγο ακόμα». Ο άλλος, ο 75χρονος, είναι ένας πολιτικός φιλόσοφος που πιστεύει ότι η ανάπτυξη και η πρόοδος δεν είναι «αναπόφευκτες».

Ο παρακάτω διάλογος των  Εντγκάρ Μορέν (1921 – ) και Τζον Γκρέι (1948 – ) δεν είναι αυθεντικός, με την έννοια ότι οι δύο σπουδαίοι διανοητές δεν κάθισαν στο ίδιο τραπέζι. Προκύπτει από ένα άρθρο του πρώτου και μια συνέντευξη του δεύτερου, που δημοσιεύτηκαν στην «ELPais».

Η φρίκη της 7ης Οκτωβρίου

Εντγκάρ Μορέν: «Η φρίκη της 7ης Οκτωβρίου εντάσσεται σε μια μακρά ιστορία του εβραϊκού λαού, θύματος εδώ και μία χιλιετία του χριστιανικού αντιιουδαϊσμού και, αργότερα, του φυλετικού αντισημιτισμού που τον καταδίκασε σε αφανισμό και που η πατρίδα του, το Ισραήλ, απειλείται από εχθρικά κράτη.

Aυτή η τραγική ιστορία δημιούργησε την τραγωδία του παλαιστινιακού λαού, ο οποίος εκδιώχθηκε από ένα μέρος της γης του λόγω του πολέμου της ανεξαρτησίας του Ισραήλ, το 1948, και στάλθηκε σε καταυλισμούς του Λιβάνου, της Ιορδανίας και της Δυτικής Οχθης, όπου παραμένει. Συνέπεια της Shoah (που σημαίνει στα εβραϊκά «καταστροφή») ήταν η Nakba (που σημαίνει στα αραβικά «καταστροφή»)».

Τζον Γκρέι: «Οι ακρότητες που διέπραξε η Χαμάς αποτελούν τις χειρότερες επιθέσεις που έχουν δεχθεί οι Εβραίοι μετά το Ολοκαύτωμα. Και για τον λόγο αυτό θα προκαλέσουν ένα βαθύ τραύμα στο Ισραήλ και στους Εβραίους όλου του κόσμου».

Ε.Μ.: «Η αποικιοποίηση της Δυτικής Οχθης, που ξεκίνησε τον ίδιο αιώνα με την αποαποικιοποίηση της Αφρικής και της Ασίας, μοιάζει από πολλές πλευρές μ’ εκείνες, με την έννοια ότι οι εξεγέρσεις και οι καταστολές οδήγησαν σε σφαγές αμάχων τόσο από την πλευρά των καταπιεστών όσο και από την πλευρά των καταπιεζομένων.

Η διαφορά βρίσκεται όχι μόνο στην ένταση της αποικιοποίησης, αλλά και στη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ανταγωνιστικές ιεροποιήσεις. Οι ισραηλινοί ιστορικοί συμφωνούν ότι η τοποθέτηση του ναού του Σολομώντα στο μέρος όπου βρίσκεται σήμερα το τέμενος του Αλ Ακσα αποτελεί έναν μύθο, όπως μυθικός είναι και ο ιερός τόπος του Αλ Ακσα απ’ όπου υποτίθεται ότι ο Προφήτης ανελήφθη στον ουρανό για να συναντηθεί με τον Θεό».

Τ.Γ.: «Οι φιλελεύθεροι της Δύσης κάνουν ένα μεγάλο λάθος. Θεωρούν τη Χαμάς ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα όπως αυτά των χωρών του Τρίτου Κόσμου, ένα κίνημα κατά της αποικιοκρατίας. Η συμπεριφορά της στο Ισραήλ δείχνει ότι έχει περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά με τζιχαντιστικά κινήματα όπως ο ISIS ή η Αλ Κάιντα».

Ε.Μ.: «Το Ισραήλ έχει αλλάξει εκ των πραγμάτων την εβραϊκή κατάσταση. Ο εξευτελισμός του υποταγμένου, φοβισμένου και απάτριδος Εβραίου έδωσε τη θέση του στην υπερηφάνεια για τα στρατιωτικά κατορθώματα του εβραϊκού λαού και τα γεωργικά επιτεύγματα του κιμπούτς. Ο αριθμός των εβραίων διανοουμένων που ήταν ευαίσθητοι απέναντι σε όλες τις μορφές καταπίεσης, εξευτελισμού και αποικιοποίησης μειώθηκε προς όφελος των διανοουμένων που είναι ευαίσθητοι κυρίως απέναντι στη μοίρα του Ισραήλ. Και για μερικούς από αυτούς η Τορά πήρε τη θέση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου».

Ας αντισταθούμε στην τρέλα

Τ.Γ.: «Τους επόμενους μήνες – γιατί η κρίση αυτή θα κρατήσει μήνες – το ρεύμα συμπάθειας του πλανήτη θα μετατοπιστεί από το Ισραήλ προς τους Παλαιστίνιους. Κι ένα μέρος αυτής της τραγωδίας είναι ότι θα καταστρέψει το σχέδιο ενός παλαιστινιακού κράτους».

Ε.Μ.: «Δεν αποκλείεται, ούτε όμως είναι ιδιαίτερα πιθανό, η κοινή δράση των Ηνωμένων Εθνών και των δυτικών και αραβικών κρατών να οδηγήσει σε κάποιο αποτέλεσμα. Δεν αποκλείεται όμως ούτε η σύγκρουση να επεκταθεί, εμπλέκοντας τη μια χώρα μετά την άλλη.

Θα πρέπει να φοβόμαστε το χειρότερο. Αλλά τουλάχιστον ας αντισταθούν τα μυαλά μας στην τρέλα! Η αποστολή μας δεν είναι μόνο να αρνηθούμε το μίσος, αλλά και να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να δημιουργήσουμε τη βάση μιας αμοιβαίας κατανόησης, όχι μόνο ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, αλλά και ανάμεσα στους Ευρωπαίους που υποστηρίζουν τον έναν ή τον άλλο λαό».

Τ.Γ.: «Η ιδέα μιας ανθρωπότητας ως ενός ενιαίου υποκειμένου που είναι ικανό να προβαίνει σε επιλογές εξακολουθεί να μου φαίνεται παράλογη. Το να ακούς, για παράδειγμα, ότι μπορούμε ακόμη να αποτρέψουμε την κλιματική αλλαγή. Ποιοι είμαστε «εμείς»; Οσοι βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε μια αίθουσα; Μια ομάδα πολύ προοδευτικών δημοσιογράφων; Κάποιοι οπορτουνιστές πολιτικοί; Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που σε δύο χρόνια μπορεί να κυβερνώνται από τον Τραμπ; Η Κίνα, που επενδύει τεράστια ποσά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και σε νέα ανθρακωρυχεία; Η ανθρωπότητα αποτελεί για μένα έναν μύθο. Και η πρόοδος μπορεί ανά πάσα στιγμή να χαθεί. Οσα επιτεύχθηκαν σε μία ή δύο γενιές μπορεί να χαθούν σε ένα ανοιγοκλείσιμο του ματιού».

Το μόνο που δεν αλλάζει

«Στις σημερινές συνθήκες είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα παλαιστινιακό κράτος που να περιλαμβάνει 800.000 ριζικά εχθρικούς ισραηλινούς εποίκους. Το πανόραμα είναι ζοφερό. Η βία εντείνεται και στις δύο πλευρές, οι μονομερείς αλήθειες κυριαρχούν, συγκαλύπτοντας τις αντίθετες αλήθειες, τα μίση και οι φόβοι πλημμυρίζουν το μυαλό», επισημαίνει ο γάλλος συγγραφέας του «Ας ξυπνήσουμε!» (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).

«Το μόνο που δεν αλλάζει ποτέ είναι η ευθραυστότητα του πολιτισμού», τονίζει ο βρετανός συγγραφέας της «Ψυχής της μαριονέτας» (εκδ. Οκτώ). «Και η ταχύτητα με την οποία όλα μπορεί να οδηγηθούν στη βαρβαρότητα. Στο χάος. Αυτό είναι το μόνο που δεν αλλάζει. Από μια άποψη, αυτό είναι παρηγορητικό, γιατί δείχνει ότι τίποτα δεν τελειώνει ολοκληρωτικά. Η αρνητική πλευρά είναι ότι δεν τελειώνει ποτέ ούτε η φρίκη».