Γεώργιος Παπανδρέου: Η κηδεία του εν μέσω Χούντας

Την 1η Νοεμβρίου 1968, φεύγει από τη ζωή, σε ηλικία 80 ετών, ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου. Για δεκαετίες εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα του ιδεολογικού χώρου του Κέντρου, στέλεχος πολλών κυβερνήσεων, πρωταγωνιστής σε κρίσιμες περιόδους της προπολεμικής, κατοχικής και μεταπολεμικής περιόδου «απέκτησε» το προσωνύμιο «ο Γέρος της Δημοκρατίας».

Ο θάνατός του ήρθε σε μια δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα.

Aπό την 21η Απριλίου 1967, η χώρα βρισκόταν υπό δικτατορικό καθεστώς και η κηδεία του αποτέλεσε την αφορμή για μια απρόσμενη και ιδιαίτερα ηχηρή λαϊκή διαμαρτυρία κατά της Χούντας και υπέρ της δημοκρατίας.

Ο θάνατος

Στις 31 Οκτωβρίου ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε υποβληθεί σε εγχείρηση προκειμένου να αντιμετωπιστεί ακατάσχετη αιμορραγία από γαστρορραγία.

Όπως αναφέρει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 1ης Νοεμβρίου 1968 «η κατάστασις αυτού εξακολουθεί να εμπνέη σοβαράς ανησυχίας. Προς επίσκεψιν του κ. Γ. Παπανδρέου αφίκετο χθες την πρωίαν αεροπορικώς εκ του εξωτερικού η νύμφη του κ. Μαργαρίτα Α. Παπανδρέου μετά των δύο εκ των τέκνων της».

Tελικά ο Γεώργιος Παπανδρέου θα αφήσει την τελευταία του πνοή την 1η Νοεμβρίου.

Το αντίο του Κανελλόπουλου

Η δήλωση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, ενός από τους μεγαλύτερους πολιτικούς αντιπάλους του Γεώργιου Παπανδρέου, αποπνέει απόλυτο σεβασμό για τον θανόντα και, επιπλέον, εκφράζει σαφή μηνύματα για την πολιτική κατάσταση όπως εκείνη είχε διαμορφωθεί με την επικράτηση της Χούντας.

«Εκφράζω την βαθείαν θλίψιν μου διά τον θάνατον του Γεωργίου Παπανδρέου. Η προσωπικότης και η φωνή του συνεδέθησαν επί πενήντα έτση με την Ελληνικήν Ιστορίαν.

»Υπήρξε δι’ εμέ τιμή, ότι κατά τας τελευταίας φάσεις της ελληνικής κοινοβουλευτικής ζωής είχα κύριον αντίπαλον τοιούτον άνδρα.

»Αλλά αι σκέψεις μου στρέφονται προ πάντων προς παλαιούς κοινούς αγώνας υπέρ της Ελευθερίας, κατά τον δεύτερον μέγαν πόλεμον και κατά τα επακολουθήσαντα σκληρά έτη, καθώς και προς την κοινήν πικράν τύχην, με την οποίαν και έκλεισεν η ζωή του».

Η Χούντα προειδοποιεί

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 3ης Νοεμβρίου δίνει πληροφορίες για την κηδεία του Γεώργιου Παπανδρέου.

«Ο νεκρός του Γεωργίου Παπανδρέου κηδεύεται, ως γνωστόν, σήμερον. Η κηδεία θα τελεσθή την 11:30 π.μ. εις τον μητροπολιτικόν ναόν και από εκεί, μετα την επικήδειον ακολουθίαν, η σορός θα μεταφερθή εις το Α’ Νεκροταφείον, όπου θα ενταφιασθή.

Η Χούντα, αντιλαμβανόμενη το κλίμα που επικρατούσε και την πρόθεση χιλιάδων πολιτών να διαμαρτυρηθούν κατά της ανελευθερίας, έσπευσε να προειδοποιήσει μέσω ανακοίνωσης της Αστυνομίας.

«Η Διεύθυνσις Αστυνομίας Αθηνών ανακοινοί ότι, κατ’ ασφαλείς πληροφορίας, στοιχεία της άκρας αριστεράς, εκμεταλλευόμενα την σημερινήν νεκρώσιμον ακολουθίαν και εκφοράν της σορού του τέως πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, θα επιχειρήσουν να προκαλέσουν ασχημίας και έκτροπα προς εν συνεχεία δυσφημιστικήν, εις βάρος της χώρας, εκμετάλλευσιν.

»Επειδή, η καθ’ οιονδήποτε τρόπον βεβήλωσις της ιερότητος οιασδήποτε θρησκευτικής τελετής ή πομπής, είναι άκρως αντίθετος προς τας ελληνοχριστιανικάς παραδόσεις και το εν γένει πολιτισμόν μας, και συνεπώς απαράδεκτος, αι αρμόδιαι αρχαί θα λάβουν τα αναγκαία νόμιμα μέτρα, προς αποτροπήν εκδηλώσεως πάσης ασχημίας».

Η κηδεία γίνεται διαδήλωση

Δεκάδες χιλιάδες Ελληνίδες και Έλληνες συνόδευσαν τη σορό του Γεωργίου Παπανδρέου ως το Α’ Νεκροταφείο, σχηματίζοντας μία μεγάλη πομπή που σύντομα πήρε τη μορφή πορείας διαμαρτυρίας.

Λίγες εβδομάδες πριν, στις 29 Σεπτεμβρίου 1968, είχε διεξαχθεί το νόθο δημοψήφισμα για την επικύρωση του νέου «συντάγματος» της Χούντας.

Τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε η Χούντα αποκάλυπταν και το μέγεθος της νοθείας. Υπέρ του χουντικού συντάγματος με «Ναι» ψήφισε σύμφωνα με τους Δικτάτορες το 92,21% των ψηφοφόρων (4.638.466 ψήφοι) και κατά με «Όχι» μόλις το 7,79% (391.923).

Όπως γράφει ο Γιώργος Ρωμαίος σε άρθρο του στο «ΒΗΜΑ», «Στις 3 Νοεμβρίου του 1968,στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, η οποία έδωσε αφορμή για την πρώτη μαζική λαϊκή διαδήλωση κατά της δικτατορίας,το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν “Όχι”·μια αργοπορημένη διαμαρτυρία κατά του δημοψηφίσματος.

»Αδιαφορώντας για τον στρατιωτικό νόμο,ένα τεράστιο πλήθος Ελλήνων ανέκραζε: “Πού είναι το ΟΧΙ μας;”, “Μπερδέψατε τα Νούμερα”, “Θέλουμε Ελευθερία”, “Κάτω η Τυραννία”, “Είσαι ο Πρωθυπουργός”».

Τα σχόλια της Χούντας

Η χουντική αστυνομία έκανε λόγω για «ευαρίθμους ταραξίες».

Όπως γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 4ης Νοεμβρίου 1968: «Ευάριθμοι ταραξίαι, μη σεβασθέντες την ιερότητα της θρησκευτικής τελετής της κηδείας, εβεβήλωσαν ταύτην δι’ αναρμόστων εκδηλώσεων αι οποίαι έτεινον προς δημιουργίαν εκτροπών.

»Κατόπιν τούτων, η Αστυνομία προέβη εις την σύλληψιν τεσσαράκοντα (40) ταραξιών ίνα διασφαλισθή η περάτωσις της κηδείας εντός των πλαισίων της επιβεβλημένης θρησκευτικής τάξεως, κοσμικότητος και ευπρεπείας.

»Οι συλληφθέντες παραπέμπονται, εντός της αύριον, ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου».

Στο ίδιο μήκος κύματος η λογοκρισία στο «ΤΟ ΒΗΜΑ» κάνει λόγο για υστερικούς τεντιμπόηδες και προσπαθεί να υποβαθμίσει τα γεγονότα.

«Ενήργησαν με τας ολίγας, γνωστάς από το παρελθόν και ουδόλως ανανεωθείσας, εκατοντάδας των υστερικών τεντυμπόυδων του πεζοδρομίου και προεκάλεσαν την αγανάκτησιν των παρισταμένων (…)

»Εις τα εμπρηστικά συνθήματα των νεαρών κεκρακτών και ανεκδιηγήτων εις ανοησίαν , η ανταπόκρισις ήτο, και κατά την εκτίμησιν ξένων δημοσιογράφων και παρατηρητών, πρωτοφανώς ασήμαντος».

Πάντως, παρά την προσπάθεια της Χούντας για παραπληροφόρηση, η Ιστορία έγραψε ότι την ημέρα εκείνη που κηδεύτηκε ο Γέρος της Δημοκρατίας, χιλιάδες πολίτες εξέφρασαν για πρώτη φορά με τέτοια ένταση την αντίθεσή τους στη Χούντα και στην κατάλυση της Δημοκρατίας.