Η Ινδονησία, η Κίνα και οι πρώτοι «εξόριστοι» της πράσινης ενέργειας

Εδώ και πάνω από ένα μήνα κάτοικοι στο μικρό νησάκι Ρεμπάνγκ της Ινδονησίας έχουν στήσει οδοφράγματα στα μικρά ψαροχώρια τους, ελέγχοντας την είσοδο ανθρώπων και οχημάτων.

Βρίσκονται σε επιφυλακή μετά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας που οργάνωσαν τον Σεπτέμβριο.

Αιτία: τα κυβερνητικά σχέδια για ένα επενδυτικό έργο «πράσινης ενέργειας» πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, που χρηματοδοτείται από την Κίνα.

Η υλοποίησή του προϋποθέτει τη συλλήβδην έξωση 7.500 κατοίκων, από συνολικά 16 χωριά στο Ρεμπάνγκ.

Προορίζονται να μετατραπούν σε νέα ειδική βιομηχανική ζώνη.

Το πρώτο τελεσίγραφο για τη μετεγκατάστασή τους σε ένα άλλο κοντινό νησάκι έληξε ατελέσφορο στις 28 Σεπτεμβρίου.

Τώρα οι εξεγερμένοι κάτοικοι προσπαθούν να εμποδίσουν κυβερνητικούς αξιωματούχους να μπουν στα χωριά για να μετρήσουν τη γη τους.

Οι πιέσεις εν τω μεταξύ εντείνονται.

Η κυβέρνηση της Ινδονησίας και οι Κινέζοι μεγαλοεπενδυτές δηλώνουν άλλωστε αποφασισμένοι να μετατρέψουν το Ρεμπάνγκ σε ένα τεράστιο κέντρο κατασκευής ηλιακών πάνελ, ηλιακό πάρκο και θέρετρο οικοτουρισμού.

Γνωστό ως Rempang Eco-City, το έργο αξίας 11,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων υπογράφηκε τον περασμένο Ιούλιο από τους προέδρους της Ινδονησίας και της Κίνας.

Στόχος είναι η προσέλκυση επενδύσεων ύψους περίπου 24 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2080, με τη υπόσχεση δημιουργίας 30.000 νέων θέσεων εργασίας.

Βασικός επενδυτής είναι η κινεζική εταιρεία Xinyi Glass: ο μεγαλύτερος κατασκευαστής γυαλιού και ηλιακών πάνελ στον κόσμο.

Το δε έργο έχει χαρακτηριστεί «Εθνικό Στρατηγικό Έργο».

Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι εμπίπτει άμεσα στην αρμοδιότητα του προέδρου της Ινδονησίας, δίνοντας στις αρχές τη δυνατότητα να δεσμεύσουν γη για την ανάπτυξή του.

Και δη χωρίς μελέτες για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε έναν φυσικό παράδεισο.

«Καλώς ήρθε το γουάν»;

Το Ρεμπάνγκ συνδέεται με γέφυρες με το πιο αστικό και βιομηχανοποιημένο νησί Μπατάμ στα βόρεια και με το απομακρυσμένο νησί Γκαλάνγκ στο νότο.

Μαζί με μικρότερα τριγύρω νησιά αποτελούν τον δήμο Μπατάμ στις Νήσους Ριάου της Ινδονησίας.

Μικρό, το νησί κατοικείται από ψαράδες, μικροκαλλιεργητές, μεταποιητές και εξαγωγείς φυκιών, εμπόρους και καταστηματάρχες.

Έχει δέκα δημοτικά σχολεία, τρία γυμνάσια, ένα λύκειο, νοσοκομεία, τουριστικούς ξενώνες.

Όμως όλα αυτά φαίνεται ότι δεν ταιριάζουν στα σχέδια αναμόρφωσής του.

Περιλαμβάνουν πολλές ζώνες βιομηχανικού, εμπορικού και τουριστικού σκοπού.

Σε πρώτη φάση τουλάχιστον προβλέπεται η διατήρηση μιας έκτασης περίπου 10.000 εκταρίων άγριας ​​ζωής και φύσης.

Για να γίνουν όλα αυτά, η κυβέρνηση της Ινδονησίας προσφέρει σε κάθε νοικοκυριό του Ρεμπάνγκ ένα σπίτι 45 τετραγωνικών μέτρων και 500 τ.μ. γης για τη μετεγκατάστασή τους σε άλλο νησί της Ινδονησίας.

Δεν είναι όμως έτοιμα.

Μέχρι την κατασκευή τους, υπόσχεται στους χωρικούς οικονομική στήριξη και κάλυψη του κόστους ενοικίασης κατοικιών στον νέο τόπο διαμονής τους.

Μόνο λίγοι κάτοικοι του Ρεμπάνγκ έχουν δεχτεί την προσφορά.

Στη συντριπτική πλειονότητά τους αντιδρούν.

Αρκετοί έχουν αρχίσει πάντως να μπαίνουν σε διαδικασία «παζαριού», διεκδικώντας περισσότερες εγγυήσεις.

Προσώρας η κυβέρνηση δείχνει διάθεση διαπραγμάτευσης και δεν έχει ακόμη απευθύνει νέο τελεσίγραφο στους κατοίκους.

Το μέλλον τους παραμένει ωστόσο «θολό», εάν ξεριζωθούν από τον τόπο τους.

Ήδη πολλοί -όχι μόνο στο Ρεμπάνγκ- εκφράζουν σαφείς επιφυλάξεις για τα οφέλη του έργου στις κοινότητες της γύρω περιοχής.

Η υπόθεση της νέας Eco-City ξαναφέρνει άλλωστε στο προσκήνιο καταγγελίες γύρω από τα όσα συνεπάγονται οι κινεζικές επενδύσεις στην χώρα της νοτιοανατολικής Ασίας.

Από περιθωριοποίηση κοινοτήτων, έως κακές συνθήκες εργασίας και άνιση μεταχείριση των Ινδονήσιων εργαζομένων.

Υπάρχει ανησυχία ότι πολλές από τις υποσχόμενες 30.000 νέες θέσεις εργασίας στο Ρεμπάνγκ θα καταλάβουν ορδές Κινέζων εργατών.

Εκφράζονται επίσης φόβοι ότι οι Κινέζοι επενδυτές θα απομυζήσουν την περιοχή από τους φυσικούς της πόρους.

🇮🇩 🇨🇳 Pour faire place à une usine chinoise, 7.500 habitants de l’île Rempang, en Indonésie, risquent de devoir quitter leur village, mais beaucoup s’y opposent #AFP #AFPVertical

🎥 @btsaragih & @YasuyoshiChiba & Rian Mei ⤵️ pic.twitter.com/8qXYggV65g

— Agence France-Presse (@afpfr) October 24, 2023

Γεωπολιτικές παρενέργειες

Εκτός από νέο και φθηνό εργατικό δυναμικό, η Ινδονησία έχει από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα νικελίου και κοβαλτίου στον κόσμο.

Έχει επίσης ροπή στη… ρυθμιστική «ευελιξία».

Γεγονός που την καθιστά όλο και πιο ελκυστική για χώρες και για εταιρείες που διεκδικούν τα «ηνία» στην πράσινη ενέργεια και οικονομία.

Το δε Ρεμπάνγκ έχει σε αφθονία δύο άλλους κρίσιμους πόρους για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Πυρίτιο και άμμο.

Θεωρούνται βασικά υλικά για την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάνελ.

Ζητούμενο εν προκειμένω δεν είναι μόνο η μαζική παραγωγή τους στα νέα εργοστάσια.

Υπάρχει εδώ και χρόνια σχέδιο, για παράδειγμα, παραγωγής και μεταφοράς καθαρής ενέργειας «από τα ηλιόλουστα νησιά της δυτικής Ινδονησίας στην ενεργοβόρα Σιγκαπούρη μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου», γράφει στον ιστότοπο The Conversation η Νικίτα Σουντ, καθηγήτρια Αναπτυξιακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Έκτοτε, αναφέρει, ερευνά το «πώς η διεθνής αναζήτηση για πράσινη ενέργεια βασίζεται σε “ζώνες θυσίας” στις αναπτυσσόμενες χώρες».

«Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, που απέχει πολύ από το να δημιουργήσει μια νέα πράσινη συμφωνία για όλους, στην πραγματικότητα ενισχύει παγιωμένες ανισότητες και ιεραρχίες», επισημαίνει.

Στην περίπτωση της Ινδονησίας και του Ρεμπάνγκ, υπάρχουν κι άλλες πιθανές παρενέργειες.

Tο έργο της Rempang Eco-City «μπορεί επίσης να είναι μέρος ενός επικείμενου εμπορικού πολέμου μεταξύ Κίνας, ΗΠΑ και ΕΕ» ως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, παρατηρεί η καθηγήτρια Σουντ.

«Με τη μαζική βιομηχανική παραγωγή καθαρής ηλιακής ενέργειας σε τρίτη χώρα», εξηγεί, το Πεκίνο θα μπορούσε να διατηρήσει τα πρωτεία στην παγκόσμια παραγωγή ηλιακών πάνελ, παρακάμπτοντας περιορισμούς, δασμούς και κυρώσεις.

Το σχέδιο για το Ρεμπάνγκ έχει πάντως και έτερη γεωπολιτική διάσταση.

Οι Νήσοι Ριάου, στις οποίες ανήκει το νησάκι, έχουν στρατηγική θέση στη Νότια Σινική Θάλασσα, όπου η Κίνα κλιμακώνει τις διεκδικήσεις…