Τι σημαίνει να είσαι πρέσβειρα των ΗΠΑ στη Ρωσία αυτές τις μέρες

Δύο είναι ενδεχομένως, σήμερα, τα πιο δύσκολα πόστα για τους διπλωμάτες καριέρας στις ΗΠΑ: Η πρεσβεία στο Ισραήλ και αυτή της Ρωσίας.

Στο Ισραήλ ο Αμερικανοεβραίος Τζακ Λιού καλείται να περάσει δια πυρός και σιδήρου εν μέσω πολέμου της χώρας με τη Χαμάς. Ο υψηλόβαθμος Αμερικανός αξιωματούχος δεν έχει κρύψει μάλιστα τη θέση του για την λύση των δύο κρατών.

Στη Ρωσία όμως τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμα πιο δύσκολα, καθώς οι ρωσοαμερικανικές σχέσεις σπάνια έχουν βρεθεί τόσο τεταμένες όσο είναι τώρα.

Τον Απρίλιο του 2023, ανέλαβε πρέσβειρα των ΗΠΑ στη Ρωσία η Λιν Τρέισι. Παλιά γνώριμη των Ρώσων. Πρόσφατα ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ σε συνέντευξή του έδωσε στην Αμερικανίδα πρέσβειρα τα εύσημα για την «σχετική εμπειρία» που απέκτησε από την δουλειά της στη Ρωσία.

Όπως αναφέρει όμως η The Wall Street Journal η Τρέισι, η οποία έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα, τα βρίσκει ιδιαίτερα σκούρα.

Εργάστηκε για πρώτη φορά ως στο προξενικό τμήμα της πρεσβείας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 κατά τη σοβιετική εποχή, αργότερα επέστρεψε ως αναπληρώτρια επικεφαλής της αποστολής μεταξύ 2014 και 2017.

Υπήρξε ανώτερη σύμβουλος για υποθέσεις Ρωσίας στο Γραφείο Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Υποθέσεων στο το Στέιτ Ντιπάρμεντ και πιο πρόσφατα υπηρέτησε ως πρέσβειρα στην Αρμενία.

Περιορισμένη

Οι δυσκολίες όμως για εκείνη, σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, ξεκινούν ακόμα και από τα διπλωματικά καθήκοντα ρουτίνας, πχ εξασφάλιση επαρκούς προσωπικού.

Οι απελάσεις μείωσαν τον αριθμό στελεχών των διπλωματών τόσο στη Μόσχα όσο και στην Ουάσιγκτον. Ο Τρέισι δεν θα αποκάλυπτε τον αριθμό των εργαζομένων που βρίσκονται επί του παρόντος στην αποστολή των ΗΠΑ στη Μόσχα. Ο προκάτοχός της, Τζον Σάλιβαν, είπε τον Μάιο του περασμένου έτους ότι περίπου 130 άτομα παρέμειναν, σε σύγκριση με περίπου 1.200 πέντε χρόνια πριν, και ότι σχεδόν οι μισοί από αυτούς που απέμειναν ήταν πεζοναύτες των ΗΠΑ και άλλο προσωπικό ασφαλείας.

Το σημείο που βρισκόμαστε τώρα μοιάζει με ένα επίπεδο καταστολής που σίγουρα δεν θυμάμαι να έχω δει στην εποχή ή την εμπειρία που είχα με τη Ρωσία ή την ΕΣΣΔ

Η Τρέισι δυσκολεύτηκε επίσης να βγει στη ρωσική κοινωνία, κάτι που θεωρεί σημαντικό μέρος της δουλειάς της, όπως αναφέρει η The Wall Street Journal. Ενώ κάποτε ως αναπληρώτρια αρχηγός της αποστολής ταξίδευε συνεχώς σε πολλές ρωσικές πόλεις, τώρα αυτό δεν συμβαίνει. Σύμφωνα με την ίδια οι Ρώσοι δυσκολεύουν ολοένα και περισσότερο συγκεκριμένο προσωπικό της πρεσβείας να ταξιδέψει, «όχι μόνο επίσημα, αλλά ακόμη και για προσωπικά ταξίδια», είπε.

Πρέπει να λάβουν έγκριση από το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών για να υπερβούν μια ακτίνα 25 μιλίων από το Κρεμλίνο και τέτοια ταξιδιωτικά αιτήματα συχνά απορρίπτονται, είπε. Βέβαια, το ίδιο βιώνουν αντίστοιχα οι Ρώσοι διπλωμάτες στις ΗΠΑ.

«Δυστυχώς, στο σημερινό κλίμα, οι περιορισμοί στα ταξίδια και το περιβάλλον καταστολής καθιστούν αυτό το είδος ταξιδιών και επαφών σχεδόν αδιανόητο και υπογραμμίζει πραγματικά αυτό που χάνεται καθώς η ρωσική κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να απομονώσει τους πολίτες της και να τους πάει πίσω παρά μπροστά», είπε η Τρέισι, αναφερόμενη στο ταξίδι της στο Γιακούτσκ.

Ενοχλημένος ο Πούτιν

Η κακή μέρα, όμως, ξεκίνησε από το «πρωί». Όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Κρεμλίνο, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κατηγόρησε την Ουάσινγκτον στη διάρκεια της τελετής ότι πυροδότησε τον πόλεμο στην Ουκρανία.

«Νομίζω ότι είναι μια μεγαλύτερη αντανάκλαση του πού βρισκόμαστε αυτές τις μέρες στη Ρωσία, ότι δεν υπάρχει σχεδόν απολύτως κανένας χώρος για διαφωνία», είπε η Τρέισι. «Αυτό που είδαμε, δυστυχώς είναι ότι η Ρωσία οπισθοδρομεί. Το σημείο που βρισκόμαστε τώρα μοιάζει με ένα επίπεδο καταστολής που σίγουρα δεν θυμάμαι να έχω δει στην εποχή ή την εμπειρία που είχα με τη Ρωσία ή την ΕΣΣΔ».

Μόλις μια εβδομάδα μετά την ανάληψη της θέσης της στη Μόσχα, η Τρέισι έλαβε ένα σημείωμα από το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ζητώντας της να σταματήσει να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της Ρωσίας. «Το υπουργείο προειδοποίησε τους Αμερικανούς διπλωμάτες να μην «επιχειρήσουν ανατρεπτική εργασία, στρατολόγηση πρακτόρων με επιρροή, με στόχο να σπείρουν διχόνοια στη ρωσική κοινωνία και να υποκινήσουν αντικρατικές διαμαρτυρίες» σύμφωνα με το TASS.

Δύο εβδομάδες αργότερα, το υπουργείο κάλεσε την Τρέισι για να της διαμαρτυρηθεί για την κίνηση των ΗΠΑ να στείλουν όπλα στο Κίεβο, απαιτώντας από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να αποχωρήσουν από την Ουκρανία.  Έκτοτε, η Αμερικανίδα διπλωμάτης έχει κληθεί στο Υπουργείο Εξωτερικών πολλές φορές, κυρίως αφού καταδίκασε την ποινή φυλάκισης 25 ετών που επιβλήθηκε στον αντιφρονούντα και δημοσιογράφο Βλαντιμίρ Καρα-Μούρζα.

Στο πλευρό των αντιφρονούντων

Άλλα σημεία της έριδος περιλαμβάνουν την πρόσβαση σε κρατούμενους Αμερικανούς, συμπεριλαμβανομένων δύο τους οποίους η κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρεί ότι κρατούνται παράνομα, σύμφωνα με τους Αμερικανούς: ο δημοσιογράφος του The Wall Street Journal, Έβαν Γκέρσκοβιτς και ο επιχειρηματίας Πολ Γουίλαν, ο οποίος εκτίει ποινή 16 ετών για κατασκοπεία.

Μπορεί όμως έχει παραδεχτεί η Τρέισι να έχει βελτιωθεί η κατάσταση όσον αφορά την προξενική πρόσβαση, τουλάχιστον για τον Γκέρσκοβιτς, ωστόσο προσέθεσε ότι η φυλάκιση των Γκέρσκοβιτς και Γουίλαν δείχνει ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να χρησιμοποιήσει αθώους πολίτες ως μοχλό.

«Νομίζω ότι αυτό που είναι λυπηρό είναι ότι βλέπουμε τη Ρωσία να αντιμετωπίζει αυτούς τους πολίτες, τους απλούς πολίτες, ως πιόνια σε κάποιο μεγαλύτερο παιχνίδι που παίζουν, αλλά δεν είναι παιχνίδι», είπε η Τρέισι. «Νομίζω ότι αυτή είναι πραγματικά μια στρατηγική, μια προσέγγιση απόγνωσης όταν συλλαμβάνετε έναν αθώο δημοσιογράφο ή ρίχνετε στη φυλακή έναν επιχειρηματία που ήταν εδώ λίγο-πολύ σε διακοπές».

Παρόμοιες τριβές υπήρξαν και για την ρωσοαμερικανίδα δημοσιογράφο του Radio Free Europe/Radio Liberty Alsu Kurmasheva η οποία συνελλήφθη τον Οκτώβριο του 2023.

Για την φυλάκιση του Αλεξέι Ναβάλνι, η διπλωμάτης έχει δηλώσει πως είναι απλώς «ένα σημάδι αδυναμίας να πνίξεις τις φωνές διαφωνίας – ειλικρινής διαφωνία, εποικοδομητική διαφωνία, διαφωνία που είναι εγγυημένη [υπό] ελευθερία του λόγου», είπε η Τρέισι στη Wall Street Journal.

Τέτοιες προκλητικές τοποθετήσεις όμως, εύλογα, έχουν προκαλέσει το Κρεμλίνο, όπως κάθε χώρα που φιλοξενοί ξένους διπλωμάτες. Ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ είπε στην εβδομαδιαία εφημερίδα Argumenty i Fakty ότι ο διάλογος με την Πρεσβεία των ΗΠΑ ήταν δύσκολος, με πολύ λίγους τομείς συναίνεσης, «αν υπάρχουν καθόλου». «Οι τσακωμοί, η ανταλλαγή τρυπημάτων και τα αμοιβαία παράπονα είναι πλέον ο κανόνας», είπε ο Ριάμπκοφ. «Συγκρουόμαστε τόσο δημόσια όσο και κεκλεισμένων των θυρών».

Να τετραγωνιστεί ο κύκλος

Καθώς όμως υπάρχουν χαοτικές διαφορές της ατζέντας της Τρέισι με του Κρεμλίνου, η Αμερικανίδα οφείλει να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει, όπως λέει χαρακτηριστικά η εφημερίδα. Οι απελάσεις κατώτερου διπλωματικού προσωπικού και από τις δύο πλευρές ήταν σχετικά συνηθισμένες όλα αυτά τα χρόνια, ενώ κατά καιρούς τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία έχουν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους.

Οι ΗΠΑ απέσυραν τον πρέσβη τους από τη Μόσχα το 1980 μετά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν. Η Ρωσία απέσυρε τον πρεσβευτή της από την Ουάσιγκτον μετά τις αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ στο Ιράκ το 1998 και το 2021, αφού οι ΗΠΑ κατηγόρησαν τη Μόσχα για παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές του 2020.

«Η σημασία της διατήρησης ενός καναλιού επικοινωνίας παραμένει μια από τις υψηλότερες προτεραιότητές μας εδώ», είπε η Τρέισι. «Είναι πολύ επικεντρωμένο σε θέματα με το πιο άμεσο ενδιαφέρον. Αλλά ο δίαυλος επικοινωνίας είναι εκεί και θέλουμε να τον κρατήσουμε ανοιχτό μόνο και μόνο για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα παρεξηγηθούμε ή θα κάνουμε λάθος υπολογισμούς».