Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς κάποια τόσο συμβολική περσόνα για το έθνος της όσο η Björk. Η τραγουδίστρια έχει ζήσει μακριά από την Ισλανδία όλα αυτά τα χρόνια – στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, και συχνά βρίσκεται σε περιοδεία – αλλά όταν έλειπε, πάντα ένιωθε, όπως λέει, σαν να «κρατάει την αναπνοή της», τόσο σε αναμονή της επιστροφής όσο και σε ανάμνηση του καθαρότερου αέρα. Τα τελευταία χρόνια, από τότε που έληξε η σχέση της με τον καλλιτέχνη Matthew Barney το 2013, ζει σχεδόν μόνιμα κοντά στο Ρέικιαβικ, όπου έχει γίνει μάρτυρας της μεγάλης αύξησης του τουρισμού στο νησί, ο οποίος από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ετήσιους επισκέπτες πριν από 20 χρόνια έχει ανέλθει σήμερα σε σχεδόν 2 εκατομμύρια.

Συμμετέχει σε διαμαρτυρίες εδώ και 30 χρόνια, «αλλά πάντα στην Ισλανδία, όπου ξέρω ότι μπορεί πραγματικά να γίνει μια αλλαγή – η οποία αργότερα θα μπορούσε ίσως να αποτελέσει μια παραδειγματική περίπτωση διεθνώς. Έχουμε», λέει, «τη μεγαλύτερη ανέγγιχτη φυσική περιοχή στην Ευρώπη και πολλοί από εμάς νιώθουμε σαν θεματοφύλακες αυτής, ξέρετε, με τον τρόπο που εσείς είστε θεματοφύλακες του οτιδήποτε…» γελάει. «Του Brexit, ίσως;» αστειεύεται στον Tim Adams της Guardian, με τον οποίο συνομιλεί για τη συνέντευξη.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Björk (@bjork)

Το τραγούδι χρονολογείται από το 2002 – προσπαθούσε να το βρει στο εκτεταμένο αρχείο της εδώ και πολλά χρόνια, αλλά είχε ξεχάσει το όνομα με το οποίο το είχε αποθηκεύσει

«Τα γ@μησαν όλα στη Νορβηγία»

Η τρέχουσα εμμονή της είναι να προσπαθήσει να σταματήσει την πρακτική της εντατικής εκτροφής σολομού στα φιόρδ της Ισλανδίας, μια βιομηχανία που απειλεί όχι μόνο τον ιστορικό άγριο σολομό του νησιού, όπως υποστηρίζει, αλλά και ολόκληρη την ωκεάνια οικολογία του. «Ήμασταν βιολογικοί πριν από τους βιολογικούς. Αλλά τώρα αυτό που ξεκίνησε, τα τελευταία πέντε ή δέκα χρόνια, είναι αυτή η ιχθυοκαλλιέργεια σε ανοιχτή πισίνα, ουσιαστικά  η εργοστασιακή εκτροφή» λέει. Περιγράφει μια πρακτική, εισαγόμενη από τη Νορβηγία, της εντατικής εκτροφής σολομού, στην οποία επιταχύνεται η ανάπτυξη των ψαριών. Οι ασθένειες -ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με τις παρασιτικές θαλάσσιες ψείρες- είναι, όπως υποστηρίζει, διαδεδομένες, δείχνοντας ως απόδειξη φωτογραφίες παραμορφωμένων ψαριών εκτροφής.

Κατά την άποψη της Björk δεν πρόκειται για μια απλή μάχη μεταξύ οικολογίας και τοπικών οικονομιών – μόνο μερικές εκατοντάδες άνθρωποι απασχολούνται στις επιχειρήσεις εκτροφής σολομού. «Είναι σαν δύο Νορβηγοί δισεκατομμυριούχοι», λέει, υπερβάλλοντας λίγο. «Τα γ@μησαν όλα στη Νορβηγία. Και τώρα ήρθαν στην Ισλανδία. Οι άνθρωποι λένε ότι είναι σαν το τραπεζικό κραχ, μερικοί άνθρωποι παίρνουν εκατομμύρια και κανείς άλλος δεν παίρνει τίποτα». Το πρόβλημα έγινε πρωτοσέλιδο τον Αύγουστο, όταν χιλιάδες σολομοί εκτροφής δραπέτευσαν και κολύμπησαν σε όλα τα ποτάμια της Ισλανδίας. «Στείλαμε δύτες με καμάκια, προσπαθώντας να τους συλλάβουμε» λέει η Björk, αλλά το εγχείρημα ήταν μάταιο και ισχυρίζεται ότι τα «μεταλλαγμένα ψάρια» εξάπλωσαν τις θαλάσσιες ψείρες στο απόθεμα του Ατλαντικού. (Όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί για ασθένειες και κακομεταχείριση αμφισβητούνται από τις εταιρείες εκτροφής σολομού. Μιλώντας στην Guardian τον περασμένο μήνα, ένας εκπρόσωπος της Arctic Fish, της εταιρείας που είναι υπεύθυνη για τα δίχτυα από τα οποία δραπέτευσε ο σολομός εκτροφής, δήλωσε «Διαθέτουμε συστήματα που διασφαλίζουν ότι ο άγριος σολομός δεν τίθεται σε κίνδυνο. Επιπλέον, οι άδειές μας έχουν ημερομηνία λήξης. Αν δεν συμπεριφερθούμε σωστά, δεν ανανεώνονται οι άδειες μας». Σε εξέλιξη βρίσκεται αστυνομική έρευνα για το αν παραβιάστηκε η περιβαλλοντική νομοθεσία).

Ακούστε ένα μερος του τραγουδιού Oral by Björk ft Rosalía 

Η Björk κυκλοφορεί ένα single για να συγκεντρώσει χρήματα

Η μάχη κατά της επέκτασης της καλλιέργειας με ανοιχτά δίχτυα επικεντρώνεται τώρα σε ένα χωριό που ονομάζεται Seyðisfjörður στα ανατολικά του νησιού. «Πολλοί μποέμ καλλιτέχνες ζουν εκεί», λέει, «και διαμαρτύρονται στους δρόμους και έχουν ασκήσει δοκιμαστική νομική αγωγή, η οποία χρησιμοποιεί το επιχείρημα της προστασίας της βιοποικιλότητας». Οι διαδηλωτές έχουν ξεμείνει από χρήματα, οπότε η Björk κυκλοφορεί ένα single για να συγκεντρώσει χρήματα.

Το τραγούδι χρονολογείται από το 2002 – προσπαθούσε να το βρει στο εκτεταμένο αρχείο της εδώ και πολλά χρόνια, αλλά είχε ξεχάσει το όνομα με το οποίο το είχε αποθηκεύσει. Τότε, συμπτωματικά, σε περιοδεία στην Αυστραλία, μια είδηση έπαιζε σε επανάληψη στο δωμάτιο του ξενοδοχείου της. Η είδηση αφορούσε έναν πολιτικό που είχε εμπλακεί σε μια σκανδαλώδη σχέση και το σλόγκαν ήταν, προφανώς, «στοματικό ή όχι;». – η λέξη «oral» (στοματικό) ήταν, λέει γελώντας, αυτή που προσπαθούσε να θυμηθεί, το όνομα του τραγουδιού της. Έχει έναν Τζαμαϊκανό dancehall ρυθμό και για να το ανανεώσει κάλεσε την Καταλανή σταρ Rosalía να της δώσει μερικά φωνητικά και έναν «reggaeton ήχο του 2023». «Ένα σπουδαίο πράγμα για να έχουμε τη Rosalía σε αυτό είναι ότι μπορούμε να έχουμε ισπανικό κοινό», λέει, «και οι χώρες όπου η εκτροφή σολομού είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η Αργεντινή και η Χιλή».

Πιστεύει ότι «η βιολογία είναι ισχυρότερη απ’ ό,τι νομίζεις» και δεν έχει πολύ χρόνο για «αυτή τη μεταποκαλυπτική αισθητική των ταινιών του Χόλιγουντ: θα πεθάνουμε όλοι και θα γίνουμε επιζώντες με κονσέρβες τροφίμων και πολυβόλα»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Björk (@bjork)

Είναι μετα-αισιόδοξη

Αν το νέο τραγούδι αντιπροσωπεύει την άμεση περιβαλλοντική δράση, η 10η περιοδεία της Björk με τίτλο Cornucopia παρέχει ένα πολύ ευρύτερο πλαίσιο. Η περιοδεία είναι η ζωντανή εκδοχή του προτελευταίου της άλμπουμ Utopia, το οποίο διαδραματίζεται σε ένα μέλλον επιστημονικής φαντασίας: «Όχι μετα-αποκαλυπτικό», λέει η ίδια, «αλλά μετα-αισιόδοξο». Περιλαμβάνει έναν μονόλογο από τη φίλη της Björk, τη Greta Thunberg, «ο οποίος έρχεται σε σύγκρουση με τα στοιχεία φαντασίας του animation».

Περιγράφει άραγε η φράση «μετα-αισιόδοξη» τη δική της διάθεση;

«Είμαι ακόμα αισιόδοξη», λέει. «Έχω πολλά ανίψια και ανιψιές και βλέπω τους φίλους της κόρης μου [η Isadora είναι 21 ετών- η Björk έχει επίσης έναν γιο, τον Sindri, ο οποίος είναι 37 ετών]. Αυτά τα παιδιά είναι όλα στο πανεπιστήμιο και σπουδάζουν πώς να διαχειρίζονται ένα εθνικό πάρκο ή πώς να μηνύουν εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Βασικά, πιστεύω ότι όταν τελικά πάρουν τη σκυτάλη από τους 80χρονους άνδρες που κυβερνούν τον κόσμο, τότε είναι που θα αρχίσουμε να βλέπουμε πραγματικές αλλαγές».

Αντιμετωπίζει αυτές τις ελπίδες και τους φόβους στο Cornucopia, όπως λέει, «με τον συνήθη χιουμοριστικό μου τρόπο». «Έχουμε όλοι δραπετεύσει σε ένα νησί μακριά από τον δυτικό πολιτισμό και ξεκινήσαμε από την αρχή», λέει. «Και ναι, είμαστε μεταλλαγμένοι από πουλιά και φλάουτα και ούτω καθεξής – κάπως σαν τα παράξενα ψάρια στους Simpsons – αλλά είμαστε κάπως καλά!».

Πιστεύει ότι «η βιολογία είναι ισχυρότερη απ’ ό,τι νομίζεις» και δεν έχει πολύ χρόνο για «αυτή τη μεταποκαλυπτική αισθητική των ταινιών του Χόλιγουντ: θα πεθάνουμε όλοι και θα γίνουμε επιζώντες με κονσέρβες τροφίμων και πολυβόλα». Η προτιμώμενη επιλογή της είναι πολλά περισσότερα: «Θα γίνουμε υβρίδια φυτών και σπόρων μανιταριών, ξέρετε, κάτι ενδιαφέρον θα συμβεί με τη βιολογία που είναι εκτός του ελέγχου μας, αλλά νομίζω ότι θα πορευτούμε μαζί της γιατί είμαστε – πώς το λένε; Πολυμήχανοι».

H Rosalia με το κοστούμι-κύκνος της Björk 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη LA ROSALÍA (@rosalia.vt)

Η μητέρα της ήταν ριζοσπαστική φεμινίστρια 

Το πιο πρόσφατο άλμπουμ της -που έγινε κατά τη διάρκεια της πανδημίας- ονομάζεται Fossora, η θηλυκή εκδοχή της λατινικής λέξης για τον σκαπανέα. H έμπνευση είναι υπόγεια, μεταφορική, και μουσικά στηρίχθηκε στην αναγεννητική δύναμη των μανιταριών, μεταξύ άλλων. «Ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα, πάντα ήθελα να γίνω ο David Attenborough» λέει, έχοντας προσκληθεί να αφηγηθεί ένα ντοκιμαντέρ βασισμένο στο μυθικό μπεστ σέλερ του Merlin Sheldrake για τους μύκητες, το Entangled Life. «Είναι ένα μέρος όπου μπορούμε να αναζητήσουμε λύσεις», λέει, αναφερόμενη στα πειράματα με το μυκήλιο που αφομοιώνει το πλαστικό και στους ραδιοτροφικούς μύκητες και φέρεται να ανακαλύφθηκαν για την επαναχρησιμοποίηση της ακτινοβολίας στην περιοχή του Τσέρνομπιλ.

Εκτός από διαλογισμούς με μαγικά μανιτάρια, η Fossora περιλαμβάνει επίσης τρυφερά αποχαιρετιστήρια αφιερώματα στη μητέρα της, Hildur Rúna Hauksdóttir, η οποία πέθανε το 2018 μετά από μακρά ασθένεια. Η Hildur Rúna ήταν μια ριζοσπαστική φεμινίστρια και ομοιοπαθητική γιατρίνα, η οποία χώρισε τον πατέρα της τραγουδίστριας – έναν ηλεκτρολόγο και συνδικαλιστή ηγέτη – όταν η Björk ήταν δύο ετών και την μεγάλωσε σε ένα κοινόβιο. Βλέπει, άραγε, τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό της ως διατήρηση της φλόγας της μητέρας της ζωντανής;

«Καλή ερώτηση», λέει. «Είναι δύσκολο να ξέρω, όπως η κότα και το αυγό. Προφανώς, με μεγάλωσε έχοντας επίγνωση όλων αυτών των πραγμάτων. Μεγάλωσα πιστεύοντας ότι τα χάμπουργκερ ήταν από τον διάβολο, και όταν βλέπαμε ταινίες με καουμπόηδες και Ινδιάνους οι καουμπόηδες ήταν οι κακοί και οι Ινδιάνοι οι καλοί. Μέχρι σήμερα, δεν μπορώ να ακούσω μουσική κάντρι, γιατί είναι κάτι το κακό. Ήταν αρκετά ριζοσπαστική με αυτόν τον τρόπο».

*Το Oral by Björk ft Rosalía θα κυκλοφορήσει στις 9 Νοεμβρίου.

*Με στοιχεία από theguardian.com

Headlines