Οι τελευταίοι πίνακες του Μαρκ Ρόθκο ήταν ένα σκόπιμο αντικαπιταλιστικό σαμποτάζ

Κάποιοι άνθρωποι κοιτάζουν έναν πίνακα του Μαρκ Ρόθκο και βλέπουν τον παράδεισο, την κόλαση και την ανθρώπινη κωμωδία να απεικονίζονται με μια αγριότητα που μπορεί να κάνει τα γόνατα να τρέμουν. Άλλοι βλέπουν έναν χρωματικό πίνακα του ΙΚΕΑ, φιλοτεχνημένο από ένα μακάβριο νήπιο με μια τιμή που τραβάει τα βλέμματα και σκέφτονται: «Ναι, η ανθρώπινη κωμωδία πράγματι». Και αν ο Ρόθκο δεν είχε τον τρόπο του, οι θαμώνες του εστιατορίου Four Seasons στη Νέα Υόρκη θα έβλεπαν τα πανίσχυρα έργα του και ξαφνικά θα ένιωθαν μια μικρή αναγούλα για να τελειώσουν το χαβιάρι τους.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, τα τελευταία έργα του Ρόθκο, «εννέα τοιχογραφίες του Seagram», έφτασαν στην Tate Gallery του Λονδίνου. Καθώς οι βυσσινί, αιματοβαμμένοι πίνακες ξεπακετάρονταν, έφτασε στην γκαλερί η είδηση ότι ο δημιουργός τους είχε μόλις βρεθεί νεκρός. Έτσι, με τραγικό τρόπο, οι πίνακες αυτοί θα γίνονταν η τελευταία του κληρονομιά και η πρόθεσή τους αναδεικνύει τη διάθεση του Ρόθκο την εποχή που τους ζωγράφισε.

Έτσι, αντί να απορρίψει την παραγγελία, την αποδέχτηκε, αλλά ξεκίνησε να δημιουργεί ένα σαμποτάζ με την αμοιβή που του δόθηκε

Έργα του Ρόρκο / Photo: Wikimedia Commons

«Δέχτηκα αυτή την ανάθεση ως πρόκληση»

Το όνομα Seagram δηλώνει το κτίριο όπου τελικά επρόκειτο να κρεμαστούν. Το κτίριο Seagram στη Νέα Υόρκη ήταν ο πιο πρωτοποριακός ουρανοξύστης της εποχής. Έτσι, ο Φίλιπ Τζόνσον ανέθεσε στον hot-shot Ρόθκο να δημιουργήσει έργα τέχνης για το εμβληματικό εστιατόριο Four Seasons του κτιρίου. Στην ουσία, αυτό το ψηλό εστιατόριο αντιπροσώπευε την καπιταλιστική κορυφή, κάτι με το οποίο ο Ρόθκο διαφωνούσε ιδεολογικά.

Έτσι, αντί να απορρίψει την παραγγελία, την αποδέχτηκε, αλλά ξεκίνησε να δημιουργεί ένα σαμποτάζ με την αμοιβή που του δόθηκε. Πριν από τη δημιουργία τους, ο Ρόθκο δήλωσε στο Harper’s Magazine: «Δέχτηκα αυτή την ανάθεση ως πρόκληση, με αυστηρά κακόβουλες προθέσεις. Ελπίζω να ζωγραφίσω κάτι που θα καταστρέψει την όρεξη κάθε καθάρματος που θα φάει ποτέ σε αυτό το δωμάτιο».

Η περίπτωση των πινάκων Seagrams μπορεί να ερμηνευθεί ως ότι ο Ρόθκο δεν πιάνει το αστείο ή ότι ο καλλιτέχνης γελάει τελευταίος

Οι πίνακες Seagram στην Tate / Photo: Wikimedia Commons

Όταν κατέβασε τους πίνακες

Το συμβόλαιο ανάθεσης όριζε επίσης ότι ανά πάσα στιγμή ο Ρόθκο μπορούσε να επιστρέψει την αμοιβή του στον Τζόνσον και να ανακτήσει το έργο του. Όταν αργότερα δείπνησε στο εστιατόριο, σχολίασε: «Όποιος θα φάει αυτό το είδος φαγητού για τέτοιες τιμές, δεν θα δει ποτέ έναν πίνακά μου». Έτσι, τους κατέβασε και τους έστειλε στην Tate Gallery στο Λονδίνο, όπου πίστευε ότι θα εκτιμηθούν με λιγότερο American Psycho τρόπο.

Υπάρχει μια ειρωνεία στην όλη ιστορία που συνεχίζει να ξετυλίγεται με τα χρόνια, γιατί ήταν η μάχη του καπιταλισμού με τον κομμουνισμό με την πολιτική έννοια που φαινομενικά τον οδήγησε σε μια θέση όπου θα μπορούσε να επιστρέψει εκατομμύρια σε ένα εστιατόριο στον ουρανό.

Δείτε το βίντεο 

Ο Ρόθκο και η CIA

Αυτό είναι αποδεδειγμένο. Το Κογκρέσο για την Πολιτιστική Ελευθερία ήταν μια αντικομμουνιστική ομάδα υπεράσπισης που ιδρύθηκε το 1950. Η ομάδα αυτή προωθούσε τα αμερικανικά ιδεώδη. Προώθησε τις εκθέσεις Ρόθκο ως μέρος αυτών των ιδανικών. Αυτή η ομάδα ήταν επίσης ένα χρηματοδοτούμενο παρακλάδι της CIA. Έτσι, έχει υποστηριχθεί ότι η CIA ανέβασε σκόπιμα την τέχνη του τόσο σε αξία όσο και σε αναγνώριση ως έναν τρόπο να μειώσει τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό.

O Ρόθκο και οι συν αυτώ «κυριολεκτικά εκθείαζαν την ελευθερία της ανθρώπινης ψυχής στον καμβά και ο φωτεινός νέος κόσμος τους άξιζε να ανταμειφθεί αδρά. Αυτό είναι το σύστημα της καινοτομίας και της προόδου, και η τέχνη ήταν ένα ζωτικό γρανάζι στη μηχανή» όπως σχολιάστηκε.

Η περίπτωση των πινάκων Seagrams μπορεί να ερμηνευθεί ως ότι ο Ρόθκο δεν πιάνει το αστείο ή ότι ο καλλιτέχνης γελάει τελευταίος. Όπως και να έχει, είναι γλυκόπικρο το μήνυμα γιατί, στο τέλος, ο ίδιος με τραγικό τρόπο παραπονέθηκε ότι ήταν για πάντα παρεξηγημένος.

*Η αναδρομική έκθεση του Ρόθκο πραγματοποιείται στο Fondation Louis Vuitton, στο Παρίσι, από τις 18 Οκτωβρίου 2023 έως τις 2 Απριλίου 2024.

*Με στοιχεία από faroutmagazine.co.uk