Το Πράδο δείχνει την «κρυφή πλευρά» των έργων τέχνης – Ο πίνακας με τα οπίσθια της καλόγριας

Ασυνήθιστη θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος την έκθεση «On the Reverse» που παρουσιάζεται στο Πράδο της Μαδρίτης. Οι επισκέπτες θα δουν το ξακουστό έργο του Βελάσκεθ, Las Meninas και από την πίσω όψη σε μια αναπαράσταση φυσικού μέγεθους.

Συγκεκριμένα ο επιμελητής της έκθεσης, ο καλλιτέχνης Miguel Ángel Blanco, προτείνει μια ασυνήθιστη προσέγγιση της ζωγραφικής, γυρίζοντας τα έργα από την ανάποδη με σκοπό να ενθαρρύνει τους επισκέπτες να δημιουργήσουν μια νέα και πιο ολοκληρωμένη σχέση με τους καλλιτέχνες που δημιούργησαν τα περίπου 100 έργα που εκτίθενται.

Η ευσεβής καλόγρια στο «Kneeling Nun» του Martin van Meytens (1695-1770) που βρίσκεται στο National Museum Stockholm, έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον με την πίσω όψη του πίνακα που ξεγυμνώνει τα οπίσθιά της. Αυτό είναι το πιο εντυπωσιακό έκθεμα, που ανήκε στον Σουηδό πρέσβη στο Παρίσι, ο οποίος την κρατούσε κρυφή και την έδειχνε μόνο σε ειδικούς καλεσμένους.

Ο στόχος της έκθεσης με τα έργα που συγκεντρώθηκαν

«Η έκθεση έχει ως στόχο να μας υπενθυμίσει κάτι που νομίζω ότι και ο Βελάσκεθ θα ήθελε να σκεφτούμε εάν ήταν εδώ, δηλαδή ότι η τέχνη -και η ζωγραφική ειδικότερα- δεν έχει να κάνει μόνο με την ίδια την εικόνα» δήλωσε o διευθυντής του Πράδο Miguel Falomir.

«Τα έργα τέχνης είναι τρισδιάστατα. Οταν επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στην εικόνα, η οποία είναι η αναπαραγωγή μιας δεδομένης στιγμής που έχει παγώσει στον χρόνο, παίρνουμε κάποιες πληροφορίες, αλλά χάνουμε πολλά όταν πρόκειται για όλα όσα σημαίνει το έργο ως αντικείμενο. Μου αρέσει να λέω ότι όταν βλέπεις ένα έργο και την πλάτη του και το κάδρο του, είναι σαν να στέκεσαι μπροστά σε μια αρχαιολογική ανακάλυψη, στην οποία κάθε στρώμα έχει τη δική του ιστορία να μας πει», πρόσθεσε.

Για τον σκοπό αυτό, ο επιμελητής Miguel Ángel Blanco, συγκέντρωσε 105 έργα από το Πράδο και από 29 διεθνή μουσεία και συλλογές και τα εγκατέστησε σε δύο αίθουσες που έχουν βαφτεί μαύρες για να δημιουργήσουν μια «σπηλαιώδη ατμόσφαιρα» μυστηρίου και αποκάλυψης. Κάποια από τα έργα είναι ορατά και από τις δύο πλευρές και κάποια έχουν τη ζωγραφισμένη πλευρά τους να κοιτάζει τον τοίχο για να αναδεικνύονται καλύτερα τα μηνύματα, οι σφραγίδες και τα σκίτσα που κοσμούν τις πλάτες τους και τα οποία έμειναν αθέατα για τόσο καιρό.

Έως τις 3 Μαρτίου 2024 οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφτούν το Πράδο.

Πηγή: Museo del Prado

Οι ενότητες της έκθεσης που ξεχωρίζουν

Στην τρίτη ενότητα της έκθεσης συναντάμε το «The stretcher as cross», τον σταυρό από ξύλο στην πίσω όψη ων έργων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά του πίνακα από το ένα μέρος στο άλλο. Η μεταφορά του υπογραμμίζει την τρισδιάστατη ιδιότητα του έργου ενώ συμβολίζει την προσπάθεια και τις δυσκολίες του καλλιτέχνη.

Η ενότητα «Η κρυφή πλευρά» περιλαμβάνει διάφορα έργα στα οποία η πίσω όψη αποκαλύπτει ίχνη της δημιουργικής διαδικασίας με τη μορφή σχεδίων, γεωμετρικών σχεδίων ή εκφραστικών ιδιοτροπιών. Πολλές εικόνες που παρέμειναν κρυμμένες στο πίσω μέρος των έργων δεν είχαν σχέση με την ερμηνεία του μπροστινού μέρους, αλλά πληροφορίες για τις μεθόδους και την προσωπικότητα του καλλιτέχνη. Σε ορισμένες περιπτώσεις πρόκειται για τελειωμένες ή σχεδόν ολοκληρωμένες συνθέσεις που εγκαταλείφθηκαν για τον ένα ή τον άλλο λόγο και μετά ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε την άλλη πλευρά του καμβά.

B-Sides: Το πιο εντυπωσιακό έκθεμα, σύμφωνα με τον Blanco ήταν η γονατιστή καλόγρια του Martin van Meytens. Στην πρόσοψή του απεικονίζεται μια ευλαβική καλόγρια σε προσευχή, την οποία παρακολουθεί μια μεγαλύτερη σε ηλικία καλόγρια.

Η πίσω όψη του, ωστόσο, δείχνει τη μοναχή με το ράσο της ανεβασμένο πάνω από τα γυμνά οπίσθιά της.

Πηγή: Museo del Prado

«Είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα πορνογραφικής εικόνας μισοκρυμμένης στην πίσω όψη, η οποία ανήκε στον Σουηδό πρέσβη στο Παρίσι και ο οποίος την κρατούσε κρυφή και την έδειχνε μόνο σε ειδικούς καλεσμένους» είπε.

*Πληροφορίες από Guardian