Ποια είναι τέλος πάντων η Τζούλια στο «1984» του Τζορτζ Όργουελ;

Πριν από σχεδόν τέσσερα χρόνια, ο μυθιστοριογράφος Adam Biles μιλούσε σε έναν φίλο του για το γεγονός ότι το έργο του Τζορτζ Όργουελ επρόκειτο να γίνει «κοινό κτήμα» την Πρωτοχρονιά του 2021. Σύμφωνα με τη βρετανική νομοθεσία, τα πνευματικά δικαιώματα λήγουν εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του ημερολογιακού έτους θανάτου του συγγραφέα– ο Όργουελ πέθανε το 1950.

Οι δύο άνδρες αστειεύτηκαν για πιθανά σίκουελ: «Τα επακόλουθα του 1984 θα εξεταστούν στο 1985», «Ίσως θα μπορούσε να υπάρξει ακόμη και συνέχεια της Φάρμας των Ζώων;», «Δεν το σκεφτόμουν σοβαρά, αλλά για μερικούς μήνες μου ερχόταν συνέχεια στο μυαλό», λέει ο Biles στο BBC Culture. «Ήταν μια από εκείνες τις «ανώφελες» σκέψεις που μου κόλλησαν».

«Πάντα πίστευα ότι η Φάρμα των Ζώων δεν είναι απλώς μη βελτιώσιμη, είναι ανεπανάληπτη»

«Ωωω, θα σε κράξουν πολύ γι’ αυτό»

Παίρνοντας άδεια από τη δουλειά του ως διευθυντής του λογοτεχνικού τμήματος στο διάσημο παριζιάνικο βιβλιοπωλείο Shakespeare and Company κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού που έφερε ο κοβιντ, ο Μπιλς άρχισε να γράφει αυτό που θα γινόταν τα «Κτήνη της Αγγλίας». «Το ξεκίνησα ως ένα λογοτεχνικό πείραμα», λέει. «Πάντα ήλπιζα ότι θα το τελείωνα και θα το μοιραζόμουν με τον κόσμο, αλλά ποτέ δεν ήμουν απολύτως σίγουρος. Δεν ήξερα σίγουρα ότι κάποιος εκδότης θα ήθελε να το «αγγίξει».

Είχε πλήρη επίγνωση ότι αναμετρήθηκε με ένα από τα πιο αγαπημένα βιβλία της αγγλικής γλώσσας. «Όταν το ανέφερα σε ανθρώπους, μου έλεγαν: «Ωωω, αυτό είναι παράτολμο», κάτι που εγώ εξέλαβα ως κάτι που σήμαινε: «Ωωω, θα σε κράξουν πολύ γι’ αυτό».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη ARTFUL LIVING (@artfullivingart)

Την ίδια περίπου εποχή, ο Bill Hamilton του λογοτεχνικού πρακτορείου AM Heath σκεφτόταν επίσης τη ζωή μετά τα πνευματικά δικαιώματα. Το πρακτορείο εκπροσωπεί την περιουσία του Όργουελ από το 1950 και ο Hamilton είναι προσωπικά υπεύθυνος γι’ αυτήν από το 1989.

Ήθελε να πάρει πρωτοβουλία, αναθέτοντας σε κάποιον να επανασχεδιάσει το 1984 από την οπτική γωνία της Τζούλια, της ερωμένης του Ουίνστον Σμιθ και συναδέλφου του αντικαθεστωτικού. «Πάντα πίστευα ότι η Φάρμα των Ζώων δεν είναι απλώς μη βελτιώσιμη, είναι ανεπανάληπτη», λέει ο Χάμιλτον στο BBC Culture.

»Το 1984 είναι πολύ διαφορετικό. Είναι γεμάτο από αφηγηματικά κενά που ζητούν να συμπληρωθούν: ποια στο καλό ήταν η Τζούλια; Από πού ήρθε; Τον κατασκόπευε; Κι αν η Τζούλια διηγούνταν αυτή την ιστορία; Εκλιπαρούσε να γραφτεί και χρειαζόταν κάποιος με μεγάλη φινέτσα για να το ξεκινήσει».

Επέλεξε τη Σάντρα Νιούμαν, την αμερικανίδα συγγραφέα, στο έργο της οποίας περιλαμβάνονται τα δυστοπικά μυθιστορήματα «Οι άνδρες» και «The Country of Ice Cream Star». Αφού ξαναδιάβασε το 1984 και είδε τις αφηγηματικές δυνατότητες, η Νιούμαν άρπαξε την ευκαιρία. «Ο Όργουελ άφησε πολλά χρήματα στο τραπέζι για μένα», λέει στο BBC Culture. «Προσπάθησα να τα ξοδέψω με σοφία».

Όχι,  Ντέιβιντ Μπάουι

Κάθε εταιρεία διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων αντιμετωπίζει με τρόμο τη λήξη τους, τόσο για οικονομικούς όσο και για συγγραφικούς λόγους. Μέχρι το θάνατό της το 1980, η ένθερμη φύλακας της κληρονομιάς του Όργουελ ήταν η χήρα του Σόνια, η οποία απέτρεψε πολυάριθμους επίδοξους βιογράφους. Η πιο γνωστή ιστορία «άρνησης», ήταν στον Ντέιβιντ Μπάουι ο οποίος ζήτησε την άδεια ώστε να γράψει ένα ροκ μιούζικαλ για το 1984, ένα εγχείρημα που μετουσιώθηκε στο άλμπουμ «Diamond Dogs» του 1974.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Orwell’s 1984 (@1984.orwell)

Ο Χάμιλτον έχει κατοχυρώσει φράσεις όπως «Ο Μεγάλος Αδελφός σας παρακολουθεί»

Το 1983, ο Ούγγρος συγγραφέας György Dalos δημοσίευσε μια συνέχεια χωρίς άδεια, το 1985, αλλά η επιβολή των πνευματικών δικαιωμάτων στο εν λόγω έργο, δεν αποτέλεσε ύψιστη προτεραιότητα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι μυθιστοριογράφοι που ήταν περίεργοι για τον Όργουελ έπρεπε να στραφούν στη ζωή του συγγραφέα και όχι στις λέξεις του που προστατεύονται με πνευματικά δικαιώματα, παράγοντας ημιβιογραφικά μυθιστορήματα όπως το Barnhill του Norman Bissell, το Dr Orwell and Mr Blair του David Caute και το Orwell Calling του Peter Hodgkinson. «Σχεδόν όλοι τηρούσαν τους κανόνες», λέει ο Χάμιλτον.

«Η δουλειά του λογοτεχνικού διαχειριστή είναι να φιλτράρει, αλλά πρέπει να είσαι αρκετά ανοιχτόμυαλος και σε επαγρύπνηση. Με ενδιέφερε ο ποιοτικός έλεγχος».

Η λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων προκάλεσε μια χιονοστιβάδα νέων εκδόσεων από διάφορους εκδότες, αλλά όχι μια εντελώς ελεύθερη κυκλοφορία. Επιστολές και δοκίμια που αποκαλύφθηκαν μετά τον θάνατο του Όργουελ από τον αείμνηστο μελετητή Πίτερ Ντέιβισον παραμένουν υπό περιορισμό.

Ο Χάμιλτον έχει κατοχυρώσει φράσεις όπως «Ο Μεγάλος Αδελφός σας παρακολουθεί» για να διασφαλίσει ότι τα εμπορεύματα του Όργουελ θα συνεχίσουν να διατηρούν ορισμένα πρότυπα και να αποφέρουν χρήματα στο Ίδρυμα Όργουελ. Και στις ΗΠΑ, όπου τα πνευματικά δικαιώματα διαρκούν 95 χρόνια μετά τη δημοσίευση, η Φάρμα των Ζώων είναι προστατευμένη μέχρι το 2040 και το 1984 μέχρι το 2044.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλοί Τραμπικοί συντηρητικοί είναι βέβαιοι ότι το τελευταίο βιβλίο τους απευθύνεται, ίσως αυτό να μας έσωσε από ένα μυθιστόρημα στο οποίο ο Τζο Μπάιντεν είναι ένας «αφυπνισμένος» Μεγάλος Αδελφός.

«Έξι μήνες αργότερα επέστρεφαν τραβώντας τα μαλλιά τους»

Οι κινηματογραφιστές που είναι λάτρεις του Όργουελ έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πιο δύσκολο εμπόδιο. Λίγες ημέρες πριν από τον θάνατό της, η Σόνια Όργουελ πούλησε τα κινηματογραφικά δικαιώματα στον δικηγόρο Μάρβιν Ρόζενμπλουμ, ο οποίος ήταν παραγωγός της διασκευής του Μάικλ Ράντφορντ στο 1984. Ακόμη και τώρα, τα δικαιώματα στις ΗΠΑ εξακολουθούν να ανήκουν στη χήρα του Ρόζενμπλουμ, την Gina. «Τόσοι πολλοί «μνηστήρες» όλα αυτά τα χρόνια πήγαν να της μιλήσουν και έξι μήνες αργότερα επέστρεφαν τραβώντας τα μαλλιά τους», λέει ο Χάμιλτον.

Μια νέα εκδοχή βρισκόταν σε εξέλιξη εδώ και χρόνια με τον παραγωγό Scott Rudin και τον σκηνοθέτη Paul Greengrass, αλλά η σημερινή της κατάσταση δεν είναι ξεκάθαρη. «Δεν μπόρεσε να φτιάξει ένα remake, κάτι που θεωρώ σκανδαλώδες», λέει ο Χάμιλτον. «Είναι μια γελοία κατασπατάληση μιας ευκαιρίας».

Ο Όργουελ έγραψε έξι μυθιστορήματα, τρία κλασικά έργα και περισσότερες από ένα εκατομμύριο λέξεις, αλλά όλα επισκιάζονται από τα δυο κορυφαία έργα του: 1984 και Φάρμα των ζώων. Είναι δύο πολύ διαφορετικά βιβλία με κοινή πολιτική ατζέντα. Πρώτα ο Όργουελ εξήγησε την άνοδο του σοβιετικού ολοκληρωτισμού – ο οποίος ολοκληρωτισμός φαντάζει ο καπιταλισμός της εποχής μας – με τη μορφή αλληγορίας.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, χρησιμοποίησε την δυστοπική επιστημονική φαντασία ως εργαλείο ώστε να «κατακεραυνώσει» τις μεθόδους ενός παντοδύναμου ολοκληρωτικού κράτους. Το πρώτο ήταν ένα μάθημα από το πρόσφατο παρελθόν, ενώ το δεύτερο αποτέλεσε μελλοντική προειδοποίηση. Όσο και αν τα καθεστώτα επιδιώκουν να παραποιήσουν την πραγματικότητα και να καταστείλουν την ελευθερία, αυτά τα βιβλία θα δημιουργούν «υποψιασμένους».

*Με πληροφορίες από BBC | Κεντρική φωτογραφία θέματος:  Orwell Archive/University College London