«Παράδεισος» για την παρένθετη μητρότητα η Ελλάδα

Αλλες χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν τη φήμη των φορολογικών παραδείσων, όπου επενδυτές μπορούν να ιδρύουν εταιρείες και να μεταφέρουν κεφάλαια με χαμηλή ή και καθόλου φορολογία σε χρόνο dt.

Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια απέκτησε τη φήμη του παραδείσου για την παρένθετη μητρότητα λόγω της ιδιαίτερα ευνοϊκής νομοθεσίας σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ενωσης, όπου η απόκτηση παιδιού μέσω αυτού του τρόπου απαγορεύεται.

Επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των παρένθετων κυήσεων στην Ελλάδα δεν υπάρχουν. Τα μόνα στοιχεία που βρίσκονται διαθέσιμα αφορούν την περίοδο από το 2005 έως το 2015, χρονιές κατά τις οποίες εκδόθηκαν 173 δικαστικές αποφάσεις μόνο από το Πρωτοδικείο Αθηνών, χωρίς να γνωρίζουμε τελικά αν ακολούθησε εμβρυομεταφορά, κυοφορία και τοκετός

Ετσι, η χώρα μας έχει καταστεί πόλος ενός νέου είδους ιδιότυπου τουρισμού, του ιατρικού.

Ζευγάρια κυρίως από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου κάθε μορφή παρένθετης μητρότητας δεν έχει θεσμοθετηθεί, καταφεύγουν – μεταξύ και άλλων χωρών – στην Ελλάδα για να αποκτήσουν το πολυπόθητο τέκνο τους.

Ενα ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιο

Στη χώρα μας, οι Νόμοι 3089/2002 και 3305/2005 δημιούργησαν το πλαίσιο για την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και ειδικά για την παρένθετη μητρότητα, που αφορά τη μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων, συχνά της βιολογικής μητέρας, στο σώμα άλλης γυναίκας που κυοφορεί και γεννά το παιδί.

«Τα σχετικά με την παρένθετη καθορίζονται κυρίως στον Αστικό Κώδικα (άρθρα 1458, 1464), στον Ν. 3305/2005 και στην απόφαση 1704 της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής – ΕΑΙΥΑ (ΦΕΚ Β΄5524/26.10.2022)», αναφέρει στα «ΝΕΑ» η αναπληρώτρια πρόεδρος της ΕΑΙΥΑ Δήμητρα Παπαδοπούλου.

Η παρένθετη μητρότητα δίνει τη δυνατότητα σε ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν ένα βιολογικό παιδί, να το πράξουν. Η διαδικασία αυτή, όμως, περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα και έχει προϋποθέσεις.

Αρχικά, η γυναίκα που αιτείται να αποκτήσει παιδί μέσω παρένθετης θα πρέπει να μην έχει ξεπεράσει το 50ό έτος της ηλικίας της, να έχει ιατρικά αποδεδειγμένη αδυναμία κυοφορίας και τόσο εκείνη όσο και ο σύζυγος ή ο σύντροφός της να μην έχουν κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (ΣΜΝ).

Από την πλευρά της παρένθετης, επιβάλλεται εκ του νόμου να είναι ηλικίας 25-45 ετών, να έχει ήδη ένα τέκνο, να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές και επίσης να μη νοσεί από κάποιο ΣΜΝ.

Προϋπόθεση αποτελεί, επίσης, τόσο η αιτούσα όσο και η παρένθετη να είναι κάτοικοι Ελλάδας, ενώ το γενετικό υλικό που θα χρησιμοποιηθεί δεν μπορεί να ανήκει στην παρένθετη.

Στη συνέχεια ακολουθεί η σύνταξη και υπογραφή συμφωνητικού, δηλαδή της πράξης στην οποία ξεκαθαρίζεται ότι η γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει το έμβρυο συμφωνεί να προβεί σε αυτή.

Βάσει της παραπάνω νομοθεσίας, τότε μόνο μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία που θα ορίσει παρένθετη με δικαστική απόφαση.

Μόλις γίνει αυτό, μπορεί πλέον νομίμως να λάβει το γονιμοποιημένο ωάριο των γονέων και να το κυοφορήσει. «Για τη σύμβαση δεν υπάρχει πρότυπο. Διαμορφώνεται αναλόγως των συμβαλλόμενων μελών», τονίζει η αναπληρώτρια πρόεδρος της ΕΑΙΥΑ.

Η εκμετάλλευση μιας πραγματικής ανάγκης

Ωστόσο, η αυξανόμενη ζήτηση οδήγησε επιτήδειους να εκμεταλλεύονται τόσο τον διακαή πόθο ζευγαριών να αποκτήσουν το δικό τους παιδί όσο και την οικονομική ανάγκη γυναικών που προσφέρονται ως παρένθετες για να αποκομίσουν με αδιαφανείς τρόπους και παρακάμπτοντας τον νόμο τεράστια χρηματικά κέρδη.

Επίσημα στοιχεία για τον αριθμό των παρένθετων κυήσεων στη χώρα δεν υπάρχουν, γεγονός που καταδεικνύει το κενό στην επιτήρηση μιας τόσο ευαίσθητης – ιατρικά και νομικά – διαδικασίας.

Τα μόνα στοιχεία που βρίσκονται διαθέσιμα αφορούν την περίοδο από το 2005 έως το 2015, χρονιές κατά τις οποίες εκδόθηκαν 173 δικαστικές αποφάσεις μόνο από το Πρωτοδικείο Αθηνών.

«Τα εν λόγω στοιχεία, όμως, προκύπτουν από αποφάσεις των δικαστηρίων και δεν γνωρίζουμε αν ακολούθησε εμβρυομεταφορά, κυοφορία και τοκετός», υπογραμμίζει η Δήμητρα Παπαδοπούλου.

Βέβαια, η πρόσφατη υπόθεση που ήρθε στο φως της δημοσιότητας σχετικά με τη δράση κλινικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στα Χανιά παρέχει μια εικόνα σχετικά με τη ζήτηση για την εν λόγω διαδικασία.

Κατά την ΕΛ.ΑΣ., λοιπόν, καταγράφηκαν 98 γυναίκες – θύματα εμπορίας ανθρώπων, οι οποίες είχαν τεθεί για άγνωστο διάστημα σε εργασιακή εκμετάλλευση ως παρένθετες μητέρες, και 13 περιπτώσεις μη σύννομων περιστατικών για διαδικασία απόκτησης τέκνου μέσω προγράμματος παρένθετης μητρότητας.

Σύμφωνα πάντα με αστυνομικές πηγές, το όφελος που αποκόμιζε η εγκληματική οργάνωση ανά πρόγραμμα παρένθετης μητρότητας κυμαινόταν συνήθως από 70.000 ευρώ έως 100.000 ευρώ, ενώ σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το κόστος της διαδικασίας άγγιζε και τα 120.000 ευρώ.

Ομως, στη χώρα μας, η παρένθετη μητρότητα είναι μια πράξη χωρίς αντάλλαγμα. Δηλαδή, από τον νόμο δεν επιτρέπεται η παροχή ανταλλάγματος από το ζευγάρι προς την παρένθετη πέρα από τις δαπάνες για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την ίδια την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία, την αποζημίωση για την αποχή από την εργασία της αλλά και ένα ποσό για τη σωματική καταπόνησή της.

Οπως εξηγεί η Δήμητρα Παπαδοπούλου, υπάρχει συγκεκριμένο κόστος για όλα αυτά, που ορίζεται και πάλι από τον νομοθέτη: «Προβλέπεται η καταβολή των εξόδων της παρένθετης (φάρμακα, ιατρικές εξετάσεις κ.λπ.), αποζημίωση για την απώλεια εισοδήματος από την εργασία της μέχρι 10.000 ευρώ και αντίστοιχα για τη σωματική καταπόνηση άλλα 10.000 ευρώ, τα οποία φτάνουν τις 15.000 σε περίπτωση διδύμων».

Παρ’ όλα αυτά, η νομοθεσία δεν εμπόδισε τους ιθύνοντες της συγκεκριμένης κλινικής να δράσουν με παράνομο τρόπο και να εμπορευματοποιήσουν ουσιαστικά τη συγκεκριμένη διαδικασία, δημιουργώντας ένα κέντρο άτυπου ιατρικού τουρισμού κάτω από τη μύτη των Αρχών, τη στιγμή μάλιστα που υπήρχε και ανάκληση της άδειας λειτουργίας του κέντρου, η οποία δεν εκτελέστηκε ποτέ.

Από 70.000 έως 120.000 ευρώ το παράνομο κέρδος για κάθε παιδί

Μπορεί, λοιπόν, η παρένθετη μητρότητα να μετατραπεί σε εμπόρευμα;

«Οι περισσότεροι γονείς ήταν κάτοικοι εξωτερικού, Ήταν Ιταλοί, Γάλλοι, Σουηδοί, ενώ και οι παρένθετες ήταν αλλοδαπές και δεν ήξεραν ότι γινόταν κάτι παράνομο στην όλη διαδικασία. Αυτοί πλήρωναν ένα ποσό, που τοποθετείται σε υψηλά επίπεδα, και οι άνθρωποι της κλινικής τούς διαβεβαίωσαν ότι όλα είναι νόμιμα»

Οπως αποκαλύπτει η δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω Μαρία Παπαδάκη, «σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η υιοθεσία αποτελεί μια εξαιρετικά αργή και επίπονη διαδικασία, συνήθως άκαρπη για τους υποψήφιους γονείς, η ανοχή σε δραστηριότητες όπως αυτές που αποδίδονται από τις εισαγγελικές αρχές στην παραπάνω κλινική αποτελεί σκάνδαλο, ιδίως σε συνδυασμό με την παράλειψη εκτέλεσης της από 28/7/2020 απόφασης ανάκλησης της άδειας λειτουργίας της και την παρ’ όλα αυτά παράταση της αδειοδότησής της την 11/8/2022 από την εποπτεύουσα αρχή.

Διεθνές ενδιαφέρον αποκτά η υπόθεση, αν αναλογιστεί κανείς ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που διαθέτει νόμο για την παρένθετη μητρότητα και ότι σε πολλές χώρες η εν λόγω διαδικασία ρητά απαγορεύεται. Τα παραπάνω δεδομένα φέρεται να αξιοποίησε επιχειρηματικά η παραπάνω κλινική, δημιουργώντας αξιόλογο ιατρικό τουρισμό, χωρίς όμως να τηρεί – σύμφωνα με τις κατηγορίες που αντιμετωπίζει – την εθνική νομοθεσία, με κύρια αποδιδόμενη παράβαση τη λήψη χρημάτων που δεν αποτελούν αμοιβή για ιατρικές πράξεις αλλά ούτε και νόμιμη αποζημίωση της παρένθετης μητέρας, η οποία κατά τον νόμο μπορεί να καλύπτει μόνο τα έξοδα εγκυμοσύνης, τοκετού και λοχείας καθώς και τα έξοδα για την αποχή της παρένθετης από την εργασία της».

Κίνδυνος για τον ίδιο τον θεσμό

Σύμφωνα με δικηγόρο που εκπροσωπεί ζευγάρια του εξωτερικού που απέκτησαν παιδιά μέσω της εν λόγω κλινικής και που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, συχνά «η κλινική βιαζόταν να ικανοποιήσει τα αιτήματα των πελατών-γονέων, υπό την πίεση συχνά και των ίδιων των ζευγαριών για επίσπευση των διαδικασιών, και δεν τηρούσε τις διαδικασίες, τοποθετώντας το έμβρυο στην παρένθετη πριν από τη δικαστική απόφαση που θα έδινε και τυπικά το δικαίωμα να γίνει η εμβρυομεταφορά».

«Οι περισσότεροι (σ.σ.: γονείς) ήταν κάτοικοι εξωτερικού, δεν γνώριζαν την κατάσταση. Ηταν Ιταλοί, Γάλλοι, Σουηδοί, ενώ και οι παρένθετες ήταν αλλοδαπές και δεν ήξεραν ότι γινόταν κάτι παράνομο στην όλη διαδικασία. Αυτοί πλήρωναν ένα ποσό, που τοποθετείται σε υψηλά επίπεδα, και οι άνθρωποι της κλινικής τούς διαβεβαίωσαν ότι όλα είναι νόμιμα. Εμπιστεύονταν την κλινική» συνεχίζει ο δικηγόρος.

Οπως περιγράφει, ο ίδιος ήρθε σε επαφή με πολλά ζευγάρια που εμπλέκονται στην υπόθεση, ωστόσο, τα περισσότερα δεν επιθυμούν να κινηθούν νομικά για να μην έρθουν αντιμέτωποι με το ελληνικό δικαστικό σύστημα, με τις δεκάδες αναβολές και τις διακοπές.

Και ενώ οι ένοχοι θα τιμωρηθούν αργά ή γρήγορα, ο μεγάλος χαμένος είναι ο ίδιος ο θεσμός, αφού πλέον τα ζευγάρια δείχνουν εμπιστοσύνη με μεγαλύτερη δυσκολία σε μια τέτοια διαδικασία που θα τους κοστίσει χρηματικά και που ενδέχεται να τους πληγώσει ψυχικά:

«Πέραν της επίμαχης δικογραφίας – στο πλαίσιο της οποίας έχουν ήδη τεθεί υπό προσωρινή κράτηση τέσσερα άτομα και βρίσκεται στο στάδιο της κύριας ανάκρισης -, μια δεύτερη δικογραφία, που βρίσκεται στο στάδιο της προκαταρκτικής εξέτασης, αφορά τη διερευνούμενη θυματοποίηση πελατών της παραπάνω κλινικής. Η δράση που φέρεται να είχε αναπτύξει η εν λόγω κλινική γονιμότητας έχει ήδη πλήξει καίρια την εμπιστοσύνη του κόσμου στην εξωσωματική γονιμοποίηση και στον θεσμό της παρένθετης μητρότητας τόσο εντός Ελλάδας όσο και διεθνώς και η έκτασή της είναι υπό διερεύνηση» αναφέρει η επίσης δικηγόρος Μαρία Παπαδάκη.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»