Πληγωμένος ανδρισμός και ταξική δυσαρέσκεια

Με πρωταγωνιστή τον Michael Fassbender, η νέα ταινία του σκηνοθέτη Ο David Fincher επιστρέφει στις ρίζες της, στα θρίλερ με ήρωες μισανθρώπους, στα οποία οι γυναίκες είναι ελάχιστα ευπρόσδεκτες.

Το γεγονός ότι η δωδέκατη μεγάλου μήκους ταινία του David Fincher, με τίτλο «The Killer», ξεκινά με μια ακολουθία τίτλων -κάτι που είχε να συμβεί στη φιλμογραφία του με το «The Girl with the Dragon Tattoo» (2011)- έχει νόημα. Το ίδιο και αυτός ο μακρύς πρόλογος που έχει σκοπό να μας εξοικειώσει με τα κίνητρα και τις στρατηγικές του πρωταγωνιστή, ο οποίος είναι επίσης μια διακήρυξη αρχών αντάξια ενός ερημίτη, οι αξίες του οποίου αντιτίθενται σθεναρά σε αυτές που προωθεί η δημόσια σφαίρα σήμερα. «Η ενσυναίσθηση είναι αδυναμία», επαναλαμβάνει στον εαυτό του ξανά και ξανά ο δολοφόνος, τον οποίο υποδύεται ο Michael Fassbender. «Μην εμπιστεύεσαι κανέναν».

Με τη συνενοχή του σεναριογράφου Andrew Kevin Walker, ο οποίος είχε ήδη συνεργαστεί στο Seven (1995) και στα The Game (1997) και Fight Club (1999), ο Fincher επιστρέφει με το «The Killer» στις καταβολές του ως σκηνοθέτης– στα «μισάνθρωπα», νυχτερινά θρίλερ στα οποία οι γυναίκες είναι ελάχιστα ευπρόσδεκτες, ενώ οι άνδρες παλεύουν μεταξύ δύο άκρων: Τη φαντασίωση της εξουσίας και την πρακτική ανικανότητά τους σε εποχές που έχουν ποινικοποιήσει την κλασική αρρενωπότητα.

Δείτε το τρέιλερ του «The Killer»

Ομοιότητες με το Alien 3 και Seven

Εξετάζοντας την προοπτική, το σκοτεινό ντεμπούτο του Fincher, στο Alien 3 (1992), κρύβει αρκετές χαρακτηριστικές ιδιότητες του μεταγενέστερου Fincher: Από τον μοναδικό γυναικείο χαρακτήρα, τη Ripley (Sigourney Weaver), που μετατρέπεται σε εικόνα που εμπνέει περισσότερο δέος παρά επιθυμία, μέχρι την περιγραφή των κατοίκων του πλανήτη Fiorina 161 ως εγκληματίες που εκδιώχθηκαν από το σύστημα, σκουπίδια προορισμένα να επιβιώσουν μόνα τους σε μια Χώρα του Ποτέ που μετασχηματίζεται σε Άδη.

Ο Fincher υποβαθμίζει τη δημιουργική παρέμβαση που υφίσταται κατά τη διάρκεια του Alien 3 στο Seven, το αποκορύφωμα της μιλένιουμ αγωνίας. Ο πραγματικός πρωταγωνιστής του Seven, ο πραγματικός διαμορφωτής της δικής του ιστορίας, είναι ο κατά συρροή δολοφόνος John Doe (Kevin Spacey), ένας ανώνυμος άντρας που, οπλισμένος με υπομονή και μανιώδη προσοχή στη λεπτομέρεια, νικά τον ντετέκτιβ David Mills (Brad Pitt), σύμβολο της απερίσκεπτης φιλοδοξίας στην υπηρεσία του κατεστημένου. Μέσω του Doe, ο Fincher και ο Walker πιστοποιούν την αποτυχία της μεγαλούπολης του 20ού αιώνα ως αποθήκη της νεωτερικότητας.

Ο John Doe είναι η απόλυτη εκδήλωση του flâneur, αυτού του ανώνυμου περιπατητή που έγινε ο ρομαντικός εξερευνητής της φύσης, αν και όχι με την έννοια της μέθης που έδωσε στον όρο ο Μποντλέρ, αλλά με εκείνη που σκιαγράφησε ο Έντγκαρ Άλαν Πόε στο ενοχλητικό έργο του The Man of the Crowd (1840): H πόλη ως ποντικοπαγίδα για όσους ρίχτηκαν, μέσω της προόδου, στην αβεβαιότητα. Τα όνειρά τους για μεγαλείο δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μετατραπούν σε ταξική δυσαρέσκεια.

Με το The Killer, ο Fincher ανακαλεί τη θεματική αφαίρεση του πρώιμου έργου του και επαναλαμβάνει πολλά συγγραφικά μοτίβα, συμπεριλαμβανομένης της καυστικής κριτικής του στον ύστερο καπιταλισμό και τους εταιρικούς αποστόλους του

«Είμαστε τα μεσαία παιδιά της ιστορίας, φίλε. Χωρίς σκοπό ή θέση»

Ο σκηνοθέτης συνεχίζει την εξερεύνηση αυτών των θεμάτων στο The Game, μια μετα-καφκική, νυχτερινή μυθοπλασία για έναν αδίστακτο τραπεζίτη, τον Nicholas Van Orton (Michael Douglas), ο οποίος επιστρέφει ψυχολογικά στην παιδική του ηλικία όταν ο μικρότερος αδελφός του τον εμπλέκει σε ένα παράξενο παιχνίδι που ξυπνά ξανά τη σκιά της αυτοκτονίας του πατέρα του.

Έτσι, ο Nicholas είναι ένα ακόμη χαμένο παιδί, ένα ορφανό που η επιθυμία του για υλική βελτίωση κρύβει ένα κίνητρο θανάτου, κάτι που μοιράζεται με έναν άλλο ανώνυμο άνδρα, τον Αφηγητή (Edward Norton) από την πιο δημοφιλή ταινία του Φίντσερ, το Fight Club.

Ο Αφηγητής θα καταλήξει να διασπαστεί σε έναν σωσία, τον Tyler Durden (Brad Pitt και πάλι), για να ξεπεράσει τη δυσαρέσκεια του να είναι αποκλεισμένος από την κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική φούσκα της Δύσης μετά την πτώση του Τοίχους του Βερολίνου: «Είμαστε τα μεσαία παιδιά της ιστορίας, φίλε. Χωρίς σκοπό ή θέση. […] Όλοι μας μεγαλώσαμε στην τηλεόραση για να πιστεύουμε ότι μια μέρα θα γίνουμε όλοι εκατομμυριούχοι, θεοί του κινηματογράφου και ροκ σταρ. Αλλά δεν θα γίνουμε».

Μια ακόμα ζοφερή φαντασίωση

Το Fight Club είναι πάνω απ’ όλα μια σάτιρα και το γενεαλογικό μανιφέστο μιας ήττας, το οποίο υπογράφεται με την τελική σκηνή που προϊδεάζει για τις επικείμενες επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Σε ένα κομφορμιστικό κοινωνικοπολιτικό κλίμα, ο Fincher κατασταλάζει σε πιο συμβατικές ιστορίες, αν και η προσωπικότητά του παραμένει ανέπαφη.

Στο Panic Room (2002), μια άσκηση στην παράνοια μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι κακοί είναι, και πάλι, ταπεινωμένα και προσβεβλημένα άτομα, καταδικασμένα σε αποτυχία από το πνεύμα επιβίωσης των προνομιούχων τάξεων.

Το Zodiac (2007) είναι μια αναθεώρηση του Seven βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, όπου ο φόβος των ερευνητών για την άβυσσο που τους κοιτάζει κατάματα οδηγεί στην ασημαντότητα τους και στη νίκη του κακού. Και «Η περίεργη υπόθεση του Μπέντζαμιν Μπάτον» (2008) λειτουργεί ως αντίπαλος του αισιόδοξου «Φόρεστ Γκαμπ» (1994), δηλαδή ως μια ζοφερή φαντασίωση που αφαιρεί τον πρωταγωνιστή της από το ρεύμα της ιστορίας.

Αυτό το νεύμα στο απρόβλεπτο της ύπαρξης, από έναν σκηνοθέτη που έχει μοιραστεί με πολλούς από τους χαρακτήρες του την ιδιότητα του control freak, υποδηλώνει ωριμότητα – ή παραίτηση

Bλέπουν τον κόσμο να καίγεται πάνω σε χαρισματικές γυναίκες

Είναι συναρπαστικό το πώς ο Fincher βαμπιρίζει τον Mark Zuckerberg, τον δημιουργό του Facebook, στο The Social Network (2010), μετατρέποντάς τον σε ένα ακόμη ορφανό, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη δυσπροσαρμοστικότητά του χωρίς να καταφύγει στη μαύρη μαγεία, την ψευδαίσθηση του ελέγχου- και πώς στο The Girl with the Dragon Tattoo και στο Gone Girl (2014) οδηγεί τους συνηθισμένους άνδρες πρωταγωνιστές να προβάλλουν τη φαντασίωσή τους να βλέπουν τον κόσμο να καίγεται πάνω σε χαρισματικές γυναίκες.

Στα 60 του χρόνια, ο Fincher τολμά να προσωποποιήσει πολλά από αυτά τα ερωτήματα σε ένα παιχνίδι με καθρέφτες. Το Mank (2020) είναι η βιογραφία ενός σεναριογράφου που βρίσκεται πάντα στη σκιά των άλλων, του Herman J. Mankiewicz, που εκμεταλλεύεται ένα σενάριο γραμμένο από τον ίδιο του τον πατέρα, τον Jack Fincher, ο οποίος πέθανε το 2003. Σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του σκηνοθέτη, κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας ο Jack υπήρξε θύμα μιας καταχρηστικής σχέσης με τον πατέρα του, η οποία ανακουφίστηκε από την αγάπη για τον κινηματογράφο που του κληροδότησε.

Με το The Killer, ο Fincher ανακαλεί τη θεματική αφαίρεση του πρώιμου έργου του και επαναλαμβάνει πολλά συγγραφικά μοτίβα, συμπεριλαμβανομένης της καυστικής κριτικής του στον ύστερο καπιταλισμό και τους εταιρικούς αποστόλους του. Με δύο διαφορές: Αφενός, ο δολοφόνος δεν επιδεικνύει ηθική ανωτερότητα, αλλά μάλλον έναν παγωμένο πραγματισμό, με τον οποίο ο Fincher και ο Walker αποδεικνύουν ότι δεν έχουν χάσει τη χειρουργική τους ματιά όταν πρόκειται να αποκαλύψουν τη φύση του παρόντος πίσω από τα φαινόμενα. Από την άλλη πλευρά, αφού μας κάνει διάλεξη για τη φιλοσοφία της ζωής του, ο δολοφόνος αποτυγχάνει στην αρχική του αποστολή εξαιτίας ενός λάθους πρωτάρη, σε σύγκριση με την παντοδυναμία του John Doe ή του Tyler Durden. Αυτό το νεύμα στο απρόβλεπτο της ύπαρξης, από έναν σκηνοθέτη που έχει μοιραστεί με πολλούς από τους χαρακτήρες του την ιδιότητα του control freak, υποδηλώνει ωριμότητα – ή παραίτηση. Ανάλογα με το μάτι του θεατή.

*«Ο δολοφόνος» του David Fincher κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους και είναι διαθέσιμο από τις 10/11/2023 στο Netflix.

*Με στοιχεία από elpais.com