Μπορεί η ανεργία να υποχώρησε εντυπωσιακά… αλλά οι λόγοι πρέπει να μας ανησυχούν

Φαινομενικά τα νέα από την αγορά εργασίας στις περισσότερες χώρες της ΕΕ –συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- είναι πολύ καλά.

Ο αριθμός των θέσεων εργασίας στην ΕΕ μέχρι τα τέλη του 2022 είχε αγγίξει επίπεδα ρεκόρ, αυξημένες κατά 3,7 εκατ. συγκριτικά με τα τέλη του 2019, λίγο πριν την πανδημία. Το ποσοστό απασχόλησης, έσπασε επίσης ρεκόρ φτάνοντας το 69,5% τον Σεπτέμβριο του 2022 στην Ευρωζώνη, 1,8 μονάδες υψηλότερα από ό,τι πριν την πανδημία.

«Η ανάκαμψη από την κρίση είχε σε μεγάλο βαθμό «σχήμα V» και οι κύριοι δείκτες απόδοσης της αγοράς εργασίας τον Ιούλιο του 2022 ήταν στα πιο θετικά τους επίπεδα από τις αρχές του αιώνα», αναφέρει το Eurofound.

Στις περισσότερες χώρες, η πτώση της ανεργίας είναι σημαντική μεταξύ του τέλους του 2019 και του τέλους του 2022, ακόμα και για την Ελλάδα και Ισπανία που έχουν τις χειρότερες επιδόσεις στην ΕΕ, με πτώση 5,2 και 1,6 μονάδες αντίστοιχα.  Στην Ιταλία, οι προοπτικές είναι επίσης ενθαρρυντικές με τον Ιανουάριο του 2023 να καταγράφονται 14% περισσότερες θέσεις εργασίας από τον Ιανουάριο του 2019.

Σε 19 από τις 27 χώρες της ΕΕ, η ανεργία είναι χαμηλότερη σήμερα από ό,τι πριν από την πανδημία και σε 8 άλλες χώρες της ΕΕ η αγορά εργασίας έχει παραμείνει σχεδόν σταθερή. Μόνο στην Εσθονία, τη Λετονία, τη Φινλανδία και την Κροατία η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά.

Στην Eυρωζώνη, το ποσοστό ανεργίας των μη πτυχιούχων εξακολουθεί να είναι διπλάσιο από το μέσο όρο (11,7% το τρίτο τρίμηνο του 2022), αλλά έχει μειωθεί απότομα μετά τη πανδημία

Σε 10 κράτη μέλη, η πλήρης απασχόληση είναι μια πραγματικότητα έχοντας μια ανεργία κάτων από 5%.«Θα μπορούσατε να πείτε ότι πλησιάζουμε στην πλήρη απασχόληση», λέει η Γαλλίδα οικονομολόγος Florence Pisani, διευθύντρια οικονομικής έρευνας στο Candriam. «Αν εξετάσουμε το ποσοστό απασχόλησης μεταξύ της ηλικιακής ομάδας 25-54, δηλαδή του πυρήνα του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, είναι πολύ υψηλό στη Γερμανία (86%), αλλά αυτό ισχύει και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη όπου είναι στο υψηλότερο (81,2%), υψηλότερο από το 2007, πριν από την οικονομική κρίση».

Δημογραφική πτώση

Τα καλά νέα όμως τελειώνουν εδώ, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Laurent Jeanneau το έγκριτο γαλλικό οικονομικό περιοδικό Alternatives Economiques. Αυτή η υποχώρηση της μακροχρόνιας ανεργίας και της υποαπασχόλησης, οφείλεται σε παράγοντςπρωτίστως στην μείωση του πληθυσμού.

Το 2021, ο πληθυσμός ηλικίας μεταξύ 15 και 64 ετών μειώθηκε κατά 0,6% στην Ευρωζώνη και κατά 0,7% στην ΕΕ. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ιταλία και τη Σλοβενία (-1,9%), αλλά και στην Πολωνία (-1,2%), στη Γερμανία (-0,5%) και στη Γαλλία (-0,3%).

«Τη δεκαετία του 1980, ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας αυξανόταν αρκετά έντονα, κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες κάθε χρόνο», εξηγεί ο Γάλλος Οικονομολόγος Eric Heyer. «Για να μειώσουμε το ποσοστό ανεργίας, θα έπρεπε να δημιουργήσουμε περισσότερες θέσεις εργασίας ως αντιστάθμισμα. Με έναν πληθυσμό να μειώνεται, αυτό γίνεται ακόμα πιο εύκολο: χρειάζονται απλά να δημιουργηθούν λιγότερες θέσεις εργασίας για να μειωθεί η ανεργία».

Το μυστήριο της χαμηλής παραγωγικότητας

Ένας δεύτερος λόγος της πτώσης της ανεργίας, όπως σημειώνει ο Laurent Jeanneau είναι η πτωτκή τάση της αύξησης της παραγωγικότητας. Με άλλα λόγια, ο όγκος της εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας μειώνεται λιγότερο ταχύτερα από πριν. Αυτό διευκολύνει τη δημιουργία θέσεων εργασίας: εάν ένας εργοδότης θέλει να αυξήσει την παραγωγή, δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στην αυξημένη αποδοτικότητα των εργαζομένων του, αλλά πρέπει να αυξήσει το εργατικό δυναμικό του με προσλήψεις.

H ανεργία δεν θα αυξηθεί απαραίτητα, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας στην Ευρώπη, η οποία θα γίνει πιο έντονη.

«Για να συνοψίσουμε», προσθέτει ο Heyer, «χρειαζόμαστε λιγότερες θέσεις εργασίας για να μειώσουμε την ανεργία και χρειαζόμαστε λιγότερη ανάπτυξη για να απαιτήσουμε περισσότερες θέσεις εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι, συνολικά, χρειαζόμαστε πολύ λιγότερη ανάπτυξη για να μειώσουμε την ανεργία. Και αυτό ισχύει για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες».

Όταν η παραγωγικότητα όχι μόνο επιβραδύνεται, αλλά στην πραγματικότητα πέφτει, το αποτέλεσμα είναι ακόμη πιο ισχυρό», λέει ο Eric Heyer. «Αυτό είναι που μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε πολλές θέσεις εργασίας πρόσφατα». Αυτή η παρατήρηση συμμερίζεται ο οικονομολόγος Patrick Artus. Όπως εξηγεί σε ερευνητικό σημείωμα: «Η μείωση της παραγωγικότητας της εργασίας έχει το πλεονέκτημα των κορυφαίων εταιρειών να δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας για να αντισταθμίσουν. Αυτό είναι ακόμη πιο θετικό γιατί είναι το ποσοστό ανεργίας των ατόμων με τα λιγότερο προσόντα που μειώνεται περισσότερο, και το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων με τα λιγότερο προσόντα που αυξάνεται περισσότερο, όταν υπάρχει τόση δημιουργία θέσεων εργασίας.»

Στην ευρωζώνη, το ποσοστό ανεργίας των μη πτυχιούχων εξακολουθεί να είναι διπλάσιο από το μέσο όρο (11,7% το τρίτο τρίμηνο του 2022), αλλά έχει μειωθεί απότομα μετά τη πανδημία (-3,1 μονάδες από τις αρχές του 2021).

Η ξαφνική κατάρρευση της παραγωγικότητας παραμένει μυστήριο για τους περισσότερους οικονομολόγους. Ελλείψει επαρκούς εκ των υστέρων, είναι δύσκολο να το δει κανείς καθαρά, ειδικά όταν υπάρχουν αρκετές στατιστικές προκαταλήψεις. Για παράδειγμα, από την κρίση του κορονοιού, η αδήλωτη εργασία έχει μειωθεί. Προκειμένου να λάβουν βοήθεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι εργοδότες ενθαρρύνθηκαν να δηλώσουν όλους τους υπαλλήλους τους. Αυτό υποδηλώνει ότι η παραγωγικότητα μετρήθηκε κακώς πριν από τον κορονοϊό και όχι απαραίτητα ότι έχει μειωθεί.

Η ανεργία δεν θα αυξηθεί

Η οικονομολόγος του Candriam εξακολουθεί να αναμένει μια μελλοντική επιβράδυνση στη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρωζώνη, η οποία θα τονιστεί από την πιο περιοριστική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ. Ωστόσο, η ανεργία δεν θα αυξηθεί απαραίτητα, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας στην Ευρώπη, η οποία θα γίνει πιο έντονη, όπως αναφέρει το Alternatives Economiques.

Η Ιταλία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: σύμφωνα με την Istat, μέχρι το 2030 ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας της χώρας θα έχει μειωθεί κατά 1,98 εκατ. ανθρώπους. «Εξακολουθούν να υπάρχουν έντονες μακροοικονομικές αβεβαιότητες, κοινές σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως ο πληθωρισμός, οι αλλαγές στο κόστος των πρώτων υλών, το εθνικό και παγκόσμιο ΑΕΠ», εξηγεί η Cristina Tajani. «Αλλά στην Ιταλία, το κύριο πρόβλημα παραμένει η δημογραφική πτώση που για πρώτη φορά από τότε που η καμπύλη του ποσοστού γεννήσεων άρχισε να πέφτει, επηρεάζει άμεσα την αγορά εργασίας Η ιταλική χερσόνησος απέχει πολύ από το να είναι η μόνη χώρα που επηρεάζεται».

Στη Γερμανία, ο αριθμός των ατόμων που είναι διαθέσιμα στην αγορά εργασίας μπορεί να μειωθεί κατά περισσότερα από επτά εκατομμύρια έως το 2035, σύμφωνα με υπολογισμούς του γερμανικού ινστιτούτου IAB. Στη Γαλλία, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του INSEE, η αύξηση του ενεργού πληθυσμού θα επιβραδυνθεί τις επόμενες δύο δεκαετίες, πριν πέσει απότομα από το 2040 και μετά. «Θα καταλήξουμε σε πλήρη απασχόληση σε λίγα χρόνια, αλλά για δημογραφικούς λόγους», επιβεβαιώνει ο Eric Heyer. «Εκτός, φυσικά, αν υπάρξουν περισσότερες μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ευρώπη, όπως συμβαίνει στη Γαλλία».