Στις συμπληγάδες αγορών και πολιτικής επιβίωσης ο νέος προϋπολογισμός του Νετανιάχου

Με τον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς να κοστίζει στην οικονομία περίπου 260 εκατομμύρια δολάρια καθημερινά, οι πληρωμές σε υπερορθόδοξα σχολεία και άλλους παράγοντες που υποστηρίζονται από τους δεξιούς στον κυβερνητικό συνασπισμό, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου βρίσκεται πρέπει να ξαναγράψει τον προϋπολογισμό ξαναμετρώντας από την αρχή τα οικονομικά του κράτους.

Πέρα από τον τραγικό αριθμό των θυμάτων, που είναι και η πιο σημαντική παράμετρος της σύγκρουσης, ο τρόπος που εξελίσσονται τα πράγματα φαίνεται ότι έχει υπερβεί σε οικονομικό κόστος τους αρχικούς υπολογισμούς της κυβέρνησης, επισημαίνει το Bloomberg.

Οι αγορές τηρούν στάση αναμονής απέναντι στον πολεμικό προϋπολογισμό που θα παρουσιάσει ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών, Μπεζαλέλ Σμότριχ για το υπόλοιπο 2023 και στη συνέχεια τον σχεδιασμό για το 2024.

Τα «ταμεία συνασπισμού»

Στο πρόγραμμα δαπανών του Ισραήλ ενσωματώνονται τα λεγόμενα «ταμεία συνασπισμού» ή προαιρετικές δαπάνες που προορίζονται για τα πέντε κόμματα που αποτελούν την κυβέρνηση Νετανιάχου, το πιο θρησκευτικό στην ιστορία του Ισραήλ.

Ένα ρεκόρ 14 δισεκατομμυρίων σέκελ (3,6 δισεκατομμύρια δολάρια) σε μεταφορές που εγκρίθηκαν τον περασμένο Μάιο θα διατεθούν εν μέρει σε θρησκευτικά σχολεία. Άλλα έργα που ευνοούνται περιλαμβάνουν την ανάπτυξη εβραϊκών οικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.

Αυτό που συμβαίνει με τα «ταμεία συνασπισμού» μπορεί να καθορίσει πόσο επιεικής θα είναι οι αγορές για μια κυβέρνηση που έχει ήδη δει τον πόλεμο να επιφέρει οικονομικό κόστος σχεδόν 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών.

«Όσο η κυβέρνηση παραμένει προσκολλημένη στα κεφάλαια του συνασπισμού της, θα πληρώνει περισσότερα για το χρέος της», προειδοποιεί ο Rafi Gozlan, επικεφαλής οικονομολόγος στο IBI Investment House.

Η ετυμηγορία των παγκόσμιων traders είναι αντιληπτό πως είναι κρίσιμη, καθώς η κυβέρνηση στρέφεται όλο και περισσότερο στα ομόλογα για να αντλήσει κεφάλαια για τη χρηματοδότηση του πολέμου. Το δημοσιονομικό της έλλειμμα υπερεπταπλασιάστηκε τον Οκτώβριο σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Το υπουργείο Οικονομικών έχει εξάλλου ανακοινώσει σχέδια για δανεισμό 75% περισσότερο τον Νοέμβριο σε σχέση με τον περασμένο μήνα.

Τα ισραηλινά περιουσιακά στοιχεία από το σέκελ έως τα ομόλογα έχουν ανακτήσει τις περισσότερες αν όχι όλες τις απώλειές τους από τον απόηχο της επίθεσης της Χαμάς. Αλλά ο κίνδυνος εξακολουθεί να κρέμεται πάνω από το χρέος της κυβέρνησης.

Το κόστος ασφάλισης ισραηλινών κρατικών ομολόγων έναντι χρεοκοπίας είναι υπερδιπλάσιο από αυτό που ήταν πριν από την έναρξη του πολέμου.

Η άνευ προηγουμένου χρηματοδότηση για θρησκευτικά προγράμματα και οικισμούς στη Δυτική Όχθη τέθηκε υπό αμφισβήτηση πολύ πριν ο πόλεμος ανατρέψει την οικονομία των 520 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με τους επικριτές να προειδοποιούν ότι θα καταστείλει την ανάπτυξη.

Αλλά τώρα γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό δεδομένου ότι ο Νετανιάχου δεσμεύτηκε να πληρώσει «όποιο οικονομικό τίμημα κι αν μας επιβάλει αυτός ο πόλεμος».

Israel’s war is costing $260 million a day and causing a reckoning over Benjamin Netanyahu’s unprecedented spending on religious programs and settlements https://t.co/HLtKNlR9WV

— Bloomberg Markets (@markets) November 12, 2023

Τα σχέδια του προϋπολογισμού για το 2023 που περιγράφονται από τον Σμότριχ προβλέπουν αύξηση των δαπανών κατά 35 δισεκατομμύρια σέκελ, μεγάλο μέρος από τα οποία κατευθύνεται στον στρατό και με το μεγαλύτερο μέρος να χρηματοδοτείται από το χρέος.

Τα κεφάλαια του συνασπισμού που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ακόμη ανέρχονται σε σχεδόν 8 δισεκατομμύρια σέκελ. Ωστόσο, τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί στην πλήρη εκτροπή αυτών των κεφαλαίων ή στην περικοπή των προγραμμάτων που συνδέονται με αυτά. Και το κόστος τους δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο: υπερβαίνει τον συνολικό προϋπολογισμό του 2023 για τα δημόσια νοσοκομεία ή την τριτοβάθμια εκπαίδευση που χρηματοδοτείται από το κράτος.

Ο Σμότριχ πρότεινε να κοπούν από αυτό το κονδύλι λιγότερα από αυτά που συνέστησε το τμήμα προϋπολογισμού του υπουργείου Οικονομικών, παρά τη δέσμευσή του να αφαιρέσει τις δαπάνες που δεν είναι «απαραίτητες για την υποστήριξη των μαχών».

Η στάση της κυβέρνησης έχει προκαλέσει την οργή των επενδυτών και πολλών κορυφαίων αναλυτών. Σε μια επιστολή που εστάλη την περασμένη εβδομάδα στον Νετανιάχου και τον Σμότριτς, 300 εξέχοντες οικονομολόγοι από το Ισραήλ και το εξωτερικό την ανακαλεί στην τάξη.

Οι υπογράφοντες με επικεφαλής τον βραβευμένο με Νόμπελ Οικονομίας Τζος Άνγκριστ, ήταν πέρα για πέρα συγκεκριμένοι: «Ένα βασικό και απαραίτητο βήμα θα ήταν η διακοπή της χρηματοδότησης οποιουδήποτε μη απαραίτητου για τον πόλεμο, πρωτίστως των κονδυλίων του συνασπισμού».

Οι προοπτικές επιδεινώνονται μετά από μια σύντομη ανάκαμψη πέρυσι, με το Ισραήλ να έχει το πρώτο δημοσιονομικό πλεόνασμα από τουλάχιστον το 2000 και έπειτα, με τις στρατιωτικές δαπάνες να μειώνονται για πρώτη φορά σε διάστημα μεγαλύτερο των 10 ετών.

Ο Σμότριχ είπε ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα θα μπορούσε να φτάσει το 4% της οικονομικής παραγωγής φέτος και το 5% το 2024. Αυτό είναι υπερδιπλάσιο από τις προηγούμενες προβλέψεις της κυβέρνησης, αλλά εξακολουθεί να είναι μικρότερο από το ποσοστό του 7,1% που προβλέπει η Moody’s Investors Service.

Ο Νετανιάχου δεσμεύτηκε να πληρώσει «όποιο οικονομικό τίμημα κι αν μας επιβάλει αυτός ο πόλεμος»

Για τον Νετανιάχου και τους συμμάχους του στην κυβέρνηση, η χρηματοδότηση μπορεί να είναι το κλειδί για την πολιτική τους επιβίωση. Τον προηγούμενο Μάιο, ορισμένα κόμματα απείλησαν να αποσύρουν τη στήριξή τους εάν δεν συμφωνούσαν στη δαπάνη για τον συνασπισμό.

Στη διαφωνία μεταξύ Σμότριχ και τεχνοκρατών του επιτελείου του υπουργείου του, οι οποίοι δεν έχουν ως προτεραιότητα τα πολιτικά συμφέροντα, αποτυπώνονται οι προεκτάσεις του θέματος.

Το τμήμα προϋπολογισμού ζήτησε σκληρότερα μέτρα για την κάλυψη υψηλότερων δαπανών και τη μείωση των εσόδων — συμπεριλαμβανομένης της εκτροπής κεφαλαίων του συνασπισμού προς άλλες κατηγορίες δαπανών και του κλεισίματος ορισμένων κυβερνητικών υπουργείων.

Η «καυτή πατάτα» της κατάρτισης ενός νέου προϋπολογισμού έχει πέσει στο Σμότριχ, ο οποίος από τη μια διακηρύσσει ότι στόχος είναι «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη» και από την άλλη θέλει να εξασφαλίσει 1,2 δισεκατομμύρια σέκελ που προορίζονται για την αύξηση των αμοιβών των δασκάλων στα ορθόδοξα σχολεία, ενώ παράλληλα προχωρά με περισσότερες δαπάνες για οικισμούς την ώρα που οι εντάσεις στη Δυτική Όχθη αυξάνονται.

«Εάν δεν γίνει σημαντική αλλαγή στον προϋπολογισμό, το Ισραήλ κινδυνεύει να επιδείξει αδυναμία να κυβερνήσεις», έγραψαν δύο πρώην διοικητές της κεντρικής τράπεζας, ο Karnit Flug και ο Jacob Frenkel, προτείνοντας, σε μια τέτοια περίπτωση, υποβάθμιση της αξιολόγησης.

Πηγή: ΟΤ