Επιχειρηματικότητα 2023: Η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας ως μοχλός ανάπτυξης

Παντονινό «στοίχημα» των κυβερνήσεων αποτελεί η ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας. Τα οφέλη από την ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονομίας είναι σημαντικά, ωστόσο ελλοχεύουν κίνδυνοι όταν μια τέτοια εξέλιξη δεν συνδυάζεται με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και με συνετή δημοσιονομική πολιτική. Βασικό ζητούμενο αποτελεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενίσχυση των εξαγωγών, με το προσχέδιο του ποροϋπολογισμού που κατατέθηκε πριν λίγε ημέρες στη Βουλή να περιλαμβάνει πρόβλεψη για άνοδο πάνω από 6% το 2024.

Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Eurobank, η Ελλάδα είναι μια μικρή ανοικτή οικονομία (small open economy). Μικρή υπό την έννοια ότι οι φορείς της, ήτοι τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις και η κυβέρνηση είναι λήπτες τιμών στις διεθνείς αγορές, δηλαδή μέσω των αποφάσεών τους δεν μπορούν να επηρεάσουν τις διεθνείς τιμές αγαθών, υπηρεσιών, χρήματος και κεφαλαίου. Ανοικτή καθότι οι φορείς της έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν και να πωλούν, να δανείζουν και να δανείζονται, αγαθά, υπηρεσίες και χρηματικά κεφάλαια αντίστοιχα στις διεθνείς αγορές.

Μέτρο εξαγωγών και εισαγωγών

Χρησιμοποιώντας ως μέτρο του βαθμού εξωστρέφειας μιας οικονομίας το άθροισμα των εξαγωγών και των εισαγωγών ως προς το ΑΕΠ, παρατηρούμε ότι η ελληνική οικονομία είναι σήμερα περισσότερο ανοικτή σε σύγκριση με τη δεκαετία του 2000, πόσω δε μάλλον σε σχέση με το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990.

Παρόμοια ποιοτικά χαρακτηριστικά καταγράφονται και στην Ευρωζώνη. Συγκεκριμένα, το άθροισμα της αξίας των ελληνικών εξαγωγών και εισαγωγών από 37,1% του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές το 1995 ενισχύθηκε στο 58,4% το 2000 (53,9% και 69,4% αντίστοιχα στην Ευρωζώνη), ενώ για τα επόμενα 10 χρόνια κυμάνθηκε γύρω από έναν μέσο όρο της τάξης του 52,4%.

Εισάγουμε προϊόντα «grown in Greece» και εξαγουμε… εισαγόμενα – Το ελληνικό παράδοξο

Από το 2011 καταγράφεται εκ νέου ενίσχυση του βαθμού εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, με το άθροισμα της αξίας των εξαγωγών και των εισαγωγών να διαμορφώνεται στο 81,9% του ΑΕΠ το 2019 (93,0% στην Ευρωζώνη), ενώ το 2022, ήτοι τη χρονιά της ενεργειακής κρίσης, σημειώθηκε κορύφωση στο 106,9% του ΑΕΠ (108,2% στην Ευρωζώνη). Ωστόσο, η τελευταία παρατήρηση αντανακλά σε σημαντικό βαθμό την επίδραση των αυξημένων τιμών ενέργειας, πρώτων υλών και άλλων αγαθών στην αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών εμπορευμάτων.

Η επίδραση

Αφαιρώντας την επίδραση της αύξησης των τιμών, δηλαδή υπολογίζοντας το άθροισμα της αξίας των εξαγωγών και των εισαγωγών σε σταθερές τιμές, παρατηρούμε ότι η ενίσχυση του βαθμού εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας ήταν ηπιότερη στο 81,9% του πραγματικού ΑΕΠ το 2022 από 76,9% το 2019 (95,3% και 100,4% αντίστοιχα στην Ευρωζώνη).

Είτε ο υπολογισμός γίνει σε τρέχουσες είτε σε σταθερές τιμές, το κεντρικό συμπέρασμα της διεύρυνσης της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας από το 2011 μέχρι σήμερα δεν αλλάζει. Εντούτοις, υπολογίζοντας το άθροισμα των εξαγωγών και των εισαγωγών ως προς το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές, παρατηρούμε ότι η ελληνική οικονομία παραμένει λιγότερο ανοιχτή σε σύγκριση με την Ευρωζώνη, με τη διαφορά να ανέρχεται σε 18,5 μονάδες του ΑΕΠ το 2022 από το ιστορικό υψηλό των 24,7 μονάδων το 2011.

Τι λένε οι εξαγωγείς

Περαιτέρω υποχώρηση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο και πτώση των εξαγωγών χαρακτηρίζει την πορεία των εμπορικών συναλλαγών της Ελλάδας με το εξωτερικό και τον Αύγουστο.

Αυτό σημειώνει σε πρόσφατη ανάλυσή του του ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων και αποδίδει την κατάσταση που διαμορφώνεται για τους εξαγωγείς μας, στην επιδείνωση του οικονομικού κλίματος σε διεθνές επίπεδο.

Όπως αναφέρει ο ΠΣΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι ελληνικές εξαγωγές τον Αύγουστο υποχώρησαν κατά 24,5% ενώ μειωμένες ήταν και οι εισαγωγές, οι οποίες περιορίστηκαν κατά 17,8%. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να συρρικνωθεί το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο κατά 7%.

Παρόμοια, όμως, είναι η εικόνα και στο οκτάμηνο, καθώς μειώθηκαν οι εξαγωγές και οι εισαγωγές ενώ και το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου περιορίστηκε κατά 16,8%. Ωστόσο θετικό εκτιμάται ότι είναι πως οι εξαγωγές, χωρίς τα πετρελαιοειδή, στο οκτάμηνο παραμένουν αυξητικές.

Σημάδια στο εξωτερικό εμπόριο

Η πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων, Χριστίνα Σακελλαρίδη δήλωσε: «Η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος αρχίζει και αφήνει τα σημάδια του στο εξαγωγικό εμπόριο. Η υποχώρηση των ελληνικών εξαγωγών τον Αύγουστο είναι αποτέλεσμα των ασφυκτικών συνθηκών που επικρατούν στη διεθνή αγορά την τελευταία διετία, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να προκαλεί πολλαπλές αναταράξεις. Παρά τις προκλήσεις ωστόσο, όπως τα υψηλά επιτόκια, τα αυξημένα κόστη πρώτων υλών και τον πληθωρισμό οι ελληνικές επιχειρήσεις προσπαθούν να διατηρήσουν τη δυναμική που έχουν αποκτήσει στο εξωτερικό. Ο ΠΣΕ παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις και βρίσκεται πάντα σε εγρήγορση, προκειμένου να στηρίξει τους Έλληνες Εξαγωγείς».

Ειδικότερα εξετάζοντας τον Αύγουστο πολύ σημαντική ποσοστιαία μείωση καταγράφεται στις υψηλές σε αξία κατηγορίες: Πετρελαιοειδή-Καύσιμα (-39%), Βιομηχανικά (-22,9%), Μηχανήματα (-9%), Χημικά (-9,6%) και Διάφορα Βιομηχανικά (-22,2%). Οι εξαγωγές της κατηγορίας Τρόφιμα & Ζώα ζωντανά παρέμειναν πρακτικώς στάσιμες (1,4%).