Πολυτεχνείο 1973: Η δεύτερη ημέρα της εξέγερσης

Την Πέμπτη 15 Νοεμβρίου, η κατάσταση στο Πολυτεχνείο έχει ήδη πάρει διαστάσεις φοιτητικής εξέγερσης. Χιλιάδες φοιτητές και σπουδαστές από πολλές σχολές, αλλά και πολίτες βρίσκονται εντός και εκτός του Πολυτεχνείου διαδηλώνοντας ανοιχτά κατά της Χούντας, ζητώντας Ελευθερία και Δημοκρατία.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 16ης Νοεμβρίου:

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πλήθος

«Έντονον πολιτικόν χαρακτήρα έχει ήδη προσλάβει η συγκέντρωσις των σπουδαστών, οι οποίοι έχουν κλεισθή από την εσπέραν της Τρίτης εις το κτίριον του Πολυτεχνείου, όπου και παρέμειναν καθ’ όλην την ημέραν της χθες και πέραν του μεσονυκτίου.

»Εις τους σπουδαστάς, οι οποίοι είχαν συγκεντρωθή την Τρίτην, προσετέθησαν χθες μεγάλαι ομάδες και άλλων, με αποτέλεσμα το σύνολον των συγκεντρωθέντων τόσον εντός όσον και εκτός του Πολυτεχνείου να κυμαίνεται τώρα γύρω από τας δέκα χιλιάδας.

Συνθήματα

»Οι συγκεντρωθέντες συνέχισαν χθες να προβαίνουν εις εντόνους εκδηλώσεις κατά της κυβερνήσεως και του καθεστώτος, με συνθήματα, τα οποία, με την πρόοδον του χρόνου, αποκτούν ολοένα οξύτερον πολιτικόν περιεχόμενον.

»Τα συνθήματα αυτά δεν ηκούοντο μόνον εις τον χώρον του Πολυτεχνείου αλλά και εις την περιοχήν της πρωτευούσης δια δύο ραδιοφωνικών πομπών, τους οποίους εγκατέστησαν και έθεσαν εις λειτουργίαν οι σπουδασταί. Από τους πομπούς αυτούς μετεδίδετο συνεχώς τη νύκτα το σύνθημα της γενικής απεργίας.

»Αργά τη νύκτα από τα μεγάφωνα γίνονταν συστάσεις να μη κραυγάζουν ορισμένα συνθήματα τα οποία απεδίδοντο σε «προβοκάτορες».

»Τας εσπερινάς ώρας εσχηματίσθησαν εις τους χώρους γύρω από το Πολυτεχνείον διαδηλώσεις άλλων σπουδαστών καθώς και αριθμού πολιτών, χωρίς να σημειωθούν επεισόδια. Λόγω όμως του συγκεντρωθέντος πλήθους, η κυκλοφορία διεκόπη εις την λεωφόρον Πατησίων μεταξύ των οδών Καποδιστρίου και Μάρνη.

Η αστυνομία

Αι αστυνομικαί αρχαί δεν επεχείρησαν χθες να εισέλθουν εις τον χώρον του Πολυτεχνείου. Αντιθέτως, η κυβέρνησις, με ανακοίνωσιν του υπουργείου Παιδείας (το πλήρες κείμενον της οποίας δημοσιεύεται εις παράπλευρον στήλην), εδήλωσεν ότι, «σεβομένη» σχετικήν απόφασιν της Συγκλήτου του Πολυτεχνείου – η οποία «είχεν αποκλείσει κάθε σκέψιν επεμβάσεως της αστυνομίας προς εκκένωσιν του χώρου» – αποφεύγει οιανδήποτε ανάμιξιν και ότι η αστυνομία κρατείται «επιδεικτικώς εις σεβαστήν απόστασιν από τους χώρους.

Ανακοίνωση Παπαδόπουλου

»Με τα συμβαίνοντα εις το Πολυτεχνείον γεγονότα ήσαν, ως εγνώσθη, σχετικαί και αι συνεργασίαι του κ. Γ. Παπαδοπούλου, δια τας οποίας εξεδόθη την εσπέραν η ακόλουθος επίσημος ανακοίνωσις:

«Η Α.Ε. ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συνειργάσθη σήμερον την πρωίαν μετά του Πρωθυπουργού κ. Σπύρου Μαρκεζίνη.

Επίσης εδέχθη εις συνεργασίαν τον υπουργόν Δημοσίας Τάξεως κ. Παναγιώτην Θεράπον».

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η απόφαση της Συγκλήτου

»Η αστυνομία τήρησε διακριτική στάση στον χώρο της συγκεντρώσεως. Μικρές επεμβάσεις σημειώθηκαν κατά την διάρκεια της ημέρας για την διάλυση ομάδων φοιτητών, που επιχειρούσαν να προσεγγίσουν τον χώρο του Πολυτεχνείου. Τις βραδινές ώρες, όμως, οι αστυνομικές δυνάμεις απεχώρησαν εντελώς και η πρόσβαση προς το Πολυτεχνείο ήταν ελεύθερη και ανεμπόδιστη.

»Ο εισαγγελεύς κ. Κυριαζής, που βρισκόταν στον χώρο της συγκεντρώσεως, δήλωσε ότι δεν θα προέβαινε σε πρόσκληση προς τους σπουδαστάς με την εντολή να διαλυθούν, αν δεν το ζητούσε η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου.

»Αλλά η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου συνήλθε χθες το μεσημέρι στο Γουδί (σε κτίριο του Ιδρύματος) και με απόφασή της απέκλεισε «πάσαν επέμβασιν της αστυνομίας». Στην αιτιολογία της αποφάσεώς της η Σύγκλητος αναφέρει ότι τυχόν επέμβαση της αστυνομίας θα αποτελούσε κατάλυση του ασύλου του Ιδρύματος και ενδεχόμενη δημιουργία αιματηρών επεισοδίων.

»Εξ άλλου, επιχειρήθηκαν επαφές μεταξύ Συγκλήτου και Επιτροπής των συγκεντρωθέντων σπουδαστών.Οι σπουδασταί, εν τούτοις, επέμεναν και χθες – αλλά με εντονώτερες εκδηλώσεις – στα αιτήματά τους, που ήταν σπουδαστικά, όσον και πολιτικά. Χαρακτηριστικό των συνθημάτων που κυριάρχησαν στην συγκέντρωση ήταν η οξύτητα κατά των φορέων της κρατικής εξουσίας.

Αιτήματα

»Τα αρχικά αιτήματα των σπουδαστών ήταν:

– Κατοχύρωση φιλελευθέρου κλίματος στα Πανεπιστήμια.

– Διενέργεια ελευθέρων εκλογών για την ανάδειξη νέων διοικήσεων στους Σπουδαστικούς Συλλόγους – αλλά παραμένουν αμετακίνητοι στην ημερομηνία διεξαγωγής τους (4 Δεκεμβρίου).

– Κατάργηση του νόμου 1347, για την στράτευση των σπουδαστών.

– Διάλυση του Σπουδαστικού Τμήματος της Γενικής Ασφαλείας.

– Ακύρωση του θεσμού του Κυβερνητικού Επιτρόπου στα Πανεπιστήμια.

– Αύξηση των δαπανών για την Παιδεία και μείωση των αμυντικών δαπανών.

Συνθήματα

»Τα συνθήματά τους:

– Τα φώναζαν ρυθμικά και χωρίς διακοπή σ’ όλο το διάστημα της χθεσινής ημέρας.

– Τα εξέπεμπαν από τον πομπό, που είχαν εγκαταστήσει εντός του χώρου του Πολυτεχνείου.

– Τα αποτύπωσαν σε μεγάλα πλακάτ, που ήταν ανηρτημένα στα κιγκλιδώματα του προαυλίου και στις προσόψεις των κτιρίων, που ήταν εμφανείς από τους δρόμους, αλλά και σ’ όλες τις επιφάνειες των τοίχων.

– Τα έγραφαν με μαρκαδόρους, σπρέυ και μπογιές στα διερχόμενα τρόλλεϋ και αυτοκίνητα από τον χώρο της συγκεντρώσεως.

»Μαζί με άλλα συνθήματα αναφέρονταν: «Ελευθερία», «Δημοκρατία», «Λαέ, πολέμα, σου πίνουνε το αίμα», «Λαέ, πεινάς, γιατί δεν πολεμάς», «Κάτω ο Φασισμός», «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Έξω ο 6ος Στόλος», «Παπαδόπουλε, δεν σε θέλει ο λαός», «Ταϋλάνδη», «Ο Αλλιέντε ζη», «Κάτω η Χούντα», «Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός». «Λαοκρατία», «Κάτω η εξουσία», «Έξω αι ΗΠΑ», «Έξω το ΝΑΤΟ» κ.ά.

Το αρχείο του Επιτρόπου

»Εντός του Πολυτεχνείου επικρατούσε θερμή ατμόσφαιρα, που οξύνθηκε μετά την είσοδο των σπουδαστών στα Γραφεία του Κυβερνητικού Επιτρόπου. Οι σπουδασταί υποστηρίζουν ότι στο αρχείο του Κυβερνητικού Επιτρόπου υπήρχαν αποκαλυπτικά έγγραφα και μαγνητοταινίες, τα οποία ήδη έχουν στα χέρια τους.

»Στο μεταξύ, από το παράθυρο του γραφείου του Επιτρόπου, έρριξαν στο πεζοδρόμιο της οδού Πατησίων άλλα έγγραφα. Εξ άλλου έκαψαν όλα τα σήματα της 21ης Απριλίου και τις σχετικές φωτογραφίες, που υπήρχαν στα κτίρια του Πολυτεχνείου.

»Σε διαρκείς συνελεύσεις που συγκροτούσαν εντός των Σχολών τους ανανέωναν την απόφασή τους να παρατείνουν την παραμονή τους στον χώρο του «επ’ αόριστον», μέχρι της ικανοποιήσεως των αιτημάτων τους.

Η αστυνομία αποχωρεί

»Η είσοδος και η έξοδος από το Πολυτεχνείο ήταν αδύνατη το πρωί, δύσκολη το μεσημέρι και απολύτως ελεύθερη μετά τις 4 μ.μ. όταν αποχώρησε η αστυνομική δύναμη – κατόπιν εντολής του Αρχηγού της Αστυνομίας κ. Χριστολουκά.

»Το πρωί και το μεσημέρι, συγκεκριμένα, είχαν συγκροτηθή διαδηλώσεις γύρω από το Πολυτεχνείο και εκτός του αστυνομικού κλοιού με συνθήματα υπέρ της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας και εναντίον της Κυβερνήσεως και του Φασισμού.

»Ιδιαίτερα εντυπωσιακές εκδηλώσεις συγκροτήθηκαν στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου και εμπρός από το κτίριο του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, στην πλατεία της Ομονοίας και στην οδό Πανεπιστημίου. Επενέβησαν αστυνομικές δυνάμεις και τις διέλυσαν.

Νυκτερινές συγκεντρώσεις

» (…)

»Μετά την 9.30 μ.μ. η κατάσταση στον χώρο εκτός του Πολυτεχνείου είχε την ακόλουθη μορφή:

– Το συγκεντρωμένο πλήθος ήταν ιδιαίτερα πυκνό στον χώρο μεταξύ Σολωμού – Μάρνη και αραιότερο μεταξύ Καποδιστρίου – Σολωμού.

– Μεγάλα τμήματα των παρόδων, εγγύτατα του Πολυτεχνείου, είχαν κατακλυσθή από πλήθη.

– Κυριαρχούσαν πολιτικά συνθήματα – υπέρ των λαϊκών ελευθεριών και εναντίον των φορέων της κυβερνητικής εξουσίας.

– Ιδιαίτερα το πλήθος έρριχνε τα συνθήματα: «Έξη χρόνια είναι αρκετά, δεν θα γίνουνε επτά», «Φύγε Παπαδόπουλε», «Λαέ, πεινάς γιατί δεν τους χτυπάς», «Γενική απεργία», «Εσείς την Ισπανία κι εμείς έχουμε την CIA», «Παραιτήσου Παπαδόπουλε».

– Έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο και τραγουδούσαν τραγούδια του Θεοδωράκη.

– Ανύψωσαν την ελληνική σημαία στην κύρια είσοδο του Πολυτεχνείου. Το πλήθος κρατούσε επίσης ελληνικές σημαίες.

– Τα κιγκλιδώματα της προσόψεως του Πολυτεχνείου είχαν καλυφθή με πλακάτ, που ανέγραφαν πολιτικά συνθήματα.

– Στις άλλες πύλες του κτιριακού συγκροτήματος του Πολυτεχνείου είχαν αναρτηθή πανώ και σκούπες, στις οποίες αναγράφονταν τα συνθήματα «114» και «Έξω ο φασισμός».

– Οι εκδηλώσεις του πλήθους ήταν εντονώτατες, ομαδικές και διαρκείς.

– Πολλοί έριχναν τρόφιμα εντός του προαυλίου του Πολυτεχνείου.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 16.11.1973, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Εντός του Πολυτεχνείου

»Η κατάσταση εντός του Πολυτεχνείου ήταν ιδιαίτερα εκρηκτική. Το βράδυ πραγματοποιήθηκε επαφή εντός του κτιρίου τριμελούς επιτροπής καθηγητών του Ε.Μ. Πολυτεχνείου υπό τον κ. Σκουληκίδην και επιτροπής των εγκλείστων σπουδαστών.

»Σύμφωνα με πληροφορίες, οι καθηγηταί πρότειναν να αναλάβουν την διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση των σπουδαστικών αιτημάτων και ζήτησαν από τους σπουδαστές να σεβασθούν την περιουσία του Ιδρύματος.

»Οι σπουδαστές επέμειναν στην προβολή των αιτημάτων τους, που είναι σπουδαστικά και πολιτικά. Το κλιμάκιο των καθηγητών απεχώρησε και η επιτροπή των σπουδαστών απεφάσισε την παράταση της παραμονής εντός του κτιρίου επ’ αόριστον.

Η πρόταση

»Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα η επιτροπή των συγκεντρωμένων εντός του κτιρίου σπουδαστών υπέβαλε την πρόταση:

«Να κηρυχθή γενική απεργία σ’ όλη τη χώρα, να κληθή ο λαός στους δρόμους με την απόφαση ν’ ανατρέψη την “χούντα”. Όλοι ν’ αναλάβουμε το βάρος της ευθύνης».

»Εξ άλλου, από τους δύο πομπούς, που είχαν εγκαταστήσει εντός του Πολυτεχνείου και από τα μεγάφωνα που είχαν τοποθετήσει στις προσόψεις των κτιρίων μετέδιδαν τα συνθήματα:

«Συμπαράσταση λαέ», «Να παραμείνεις, λαέ, έξω από το Πολυτεχνείο, που είναι η καρδιά της Αθήνας, αυτό επιβάλλει το συμφέρον του κινήματος», «Γενική απεργία» κ.ά.

Εξ άλλου δηλώθηκε η απόφαση: «Να παραμείνουμε και να προασπίσουμε τον χώρο του Πολυτεχνείου». Το πλήθος των συγκεντρωθέντων εκτός του Πολυτεχνείου απαντούσε ψάλλοντας τον Εθνικό Ύμνο και επαναλάμβανε τα συνθήματά του.

Εκδημοκρατισμός της Παιδείας

»Εντός των κτιρίων του Πολυτεχνείου διατυπώνονταν τα ακόλουθα αιτήματα των σπουδαστών:

– Εκδημοκρατισμός της Παιδείας.

– Γενικώτερες ελευθερίες στον Ελληνικό λαό.

– Κατάργηση όλων «των καταπιεστικών νόμων της επταετίας».

– Ελεύθερες εκλογές σ’ όλους τους συλλόγους και σ’ όλα τα συνδικάτα.

– Δωδεκάμηνη στρατιωτική θητεία για όλα τα Ελληνόπουλα.

– Περικοπή των δαπανών των υπουργείων Εθνικής Αμύνης και Προεδρίας της Κυβερνήσεως και διάθεση ηυξημένων δαπανών για την Παιδεία.

»Επίσης επαναλαμβάνονταν συχνά το σύνθημα: «Καλούμε τον λαό σ’ εξέγερση».

»Όλοι οι εσωτερικοί κι εξωτερικοί τοίχοι των κτιρίων του Πολυτεχνείου είχαν κατακλυσθή από συνθήματα σπουδαστικά, πολιτικά και αντικυβερνητικά.

Ε»ξ άλλου οι σπουδασταί έχουν οργανώσει εντός του Πολυτεχνείου καντίνα με επαρκή τρόφιμα, εστιατόριον, νοσοκομείο και τυπογραφείο όπου τυπώνονται σε πολύγραφο ανακοινώσεις της «Εκτελεστικής και Συντονιστικής Επιτροπής» που διανέμονται στους σπουδαστάς.

(…)

Δήλωση των φοιτητών

Ως μετέδωσεν ο ραδιοσταθμός της Κολωνίας, εκπρόσωπος των φοιτητών που βρίσκονται κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο δήλωσε τα εξής σε ανταποκριτή της γερμανικής ραδιοφωνίας:

«Δεν σκοπεύουμε να μείνουμε εδώ μόνον δύο ή τρεις νύχτες, αλλά μέχρι να εκπληρωθούν τα αιτήματά μας που είναι πολιτικά. Θέλουμε την αλλαγή της κυβερνήσεως, που κατέλαβε δικτατορικά την εξουσία.

Σε περίπτωση επεμβάσεως της αστυνομίας, θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα όπλα που έχουμε στα χέρια μας, έχουμε αρκετή πείρα τώρα. Μια επιτροπή που αποτελείται από δύο ή τρεις φοιτητές από κάθε σχολή, αποφασίζει γι’ αυτά που συμβαίνουν εδώ.

Το φοιτητικό μας κίνημα περιλαμβάνει από συντηρητικούς μέχρι μαοϊκούς και αναρχικούς. Η πλειοψηφία του είναι εναντίον αυτής της κυβερνήσεως και της παραμονής της στην εξουσία.

Έχουμε την βοήθεια του λαού, ο οποίος μας εφοδιάζει με τρόφιμα και τσιγάρα. Η αστυνομία προσπάθησε ήδη να μας αποκλείση από τον έξω κόσμο, δεν πρόκειται όμως να υποκύψουμε στα μέτρα αυτά και θα συνεχίσωμε τον αγώνα μας«.

Συνομιλία με τους σπουδαστάς

»Μέσα στο κτίριο της Σχολής Αρχιτεκτόνων, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο τμήμα των συγκεντρωθέντων σπουδαστών, δόθηκε η ακόλουθη συνέντευξη:

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Γιατί ωργανώσατε την συγκέντρωση και γιατί κλειστήκατε στο Πολυτεχνείο;

ΣΠΟΥΔΑΣΤΑΙ: Γιατί φορτίστηκε η ψυχή μας όλ’ αυτά τα χρόνια και γιατί δεν βλέπουμε να επιλύωνται τα αιτήματά μας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποια είναι τα αιτήματά σας;

ΣΠΟΥΔΑΣΤΑΙ: Βασικά τα αιτήματα τα δικά μας είναι αιτήματα ολόκληρου του Ελληνικού λαού. Αρχίζουν από τον εκδημοκρατισμό της Παιδείας και φθάνουν ως την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Αν λυθούν τα σπουδαστικά αιτήματα θα λύσετε την αυτοπολιορκία;

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: Όχι. Πρέπει να ικανοποιηθούν και τα γενικά αιτήματα – γιατί είναι αλληλένδετα. Χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει Παιδεία.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπάρχει ενιαία «θέση» ή εκδηλώνονται πολλές τάσεις μεταξύ των συγκεντρωθέντων σπουδαστών;

ΣΠΟΥΔΑΣΤΑΙ: Είμαστε όλοι σπουδασταί. Διεκδικούμε όλοι τη λύση των προβλημάτων μας, η κάθε τάση με τις θέσεις τους. Είμαστε δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί, μαοϊκοί, τροτσκιστές, αναρχικοί.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ελέγχετε το κίνημά σας;

ΣΠΟΥΔΑΣΤΑΙ: Ελέγχουμε και όχι».