Το νερό ως όπλο εξόντωσης σε πόλεμο

Την επικίνδυνη διασύνδεση των πολεμικών συγκρούσεων, με πρώτες αυτές της Λωρίδας της Γάζας και της Ουκρανίας με το πολύτιμο αγαθό του νερού καταδεικνύει  έρευνα του Pacific Institute.

Ο ΟΗΕ αναγνωρίζει την πρόσβαση σε ασφαλές, αποδεκτό, οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, ωστόσο περισσότεροι από το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν έχει ακόμη πρόσβαση. Η αποκοπή ή η άρνηση πρόσβασης των ανθρώπων σε ασφαλές νερό παραβιάζει το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και τις συμβάσεις της Γενεύης, συνιστά έγκλημα πολέμου, σύμφωνα με ειδικούς του ΟΗΕ.

Φαίνεται όμως ότι για πολλές κυβερνήσεις αυτές οι παγκόσμιες ιερές ρήτρες περνούν στα ψιλά γράμματα.

Τουλάχιστον 228 συγκρούσεις για το νερό καταγράφηκαν το 2022, που σημαίνει αύξηση 87% από το 2021, σύμφωνα με την έρευνα του Pacific Institute, που αναδεικνύει αποκλειστικά δημοσίευμα της Guardian. Σημειώνεται ότι αποστολή του Ινστιτούτου είναι η λεπτομερής καταγραφή γεγονότων στα οποία πηγές ή συστήματα νερού, όπως ένα κανάλι, αποτέλεσε την αιτία, το όπλο ή τον στόχο βίας, με τα περισσότερα διαθέσιμα δεδομένα να καλύπτουν συγκρούσεις από το 2000.

Συνολικά, η βία που σχετίζεται με την πρόσβαση στο νερό αυξάνεται σταθερά από το 2000, καθώς η κλιματική κρίση και η αυξανόμενη σπανιότητα επιδεινώνουν παλιές συγκρούσεις για τη γη, την ιδεολογία και τη θρησκεία, την οικονομία και την κυριαρχία.

Σφράγισμα των πηγαδιών με τσιμέντο και πέτρες ήταν πάγια τακτική των Ισραηλινών στον πόλεμο ελέγχου του νερού των Παλαιστινίων

Τα περιστατικά αυξάνονται και συγκεντρώνονται δυσανάλογα στη Μέση Ανατολή, τη νότια Ασία και την Αφρική, καθώς ο ανταγωνισμός εντείνεται εν μέσω της αυξανόμενης ζήτησης και της μείωσης των προμηθειών που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή.

Ωστόσο, την τιμητική τους έχουν οι πόλεμοι της Ουκρανίας και του Παλαιστινιακού καθώς η παγκόσμια βία που σχετίζεται με το νερό εκτοξεύτηκε σε ιστορικό υψηλό το 2022 λόγω κυρίως αυτών των δύο διενέξεων.

Τα πρωτεία έχουν οι… Ισραηλινοί

Σύμφωνα με το Pacific Institute, το ένα 1/3 του παγκόσμιου συνόλου της βίας για το νερό έχει αυξηθεί μόνο στη Μέση Ανατολή, με τις επιθέσεις των Ισραηλινών, τις επιθέσεις στην Υεμένη, το Ιράκ και τη Συρία.

Οι επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα έχουν καταστρέψει τουλάχιστον έξι πηγάδια, τρία αντλιοστάσια, μία δεξαμενή νερού και μία μονάδα αφαλάτωσης που εξυπηρετεί περισσότερους από 1,1 εκατομμύριο Παλαιστίνιους.

Όπως αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα του οι υπηρεσίες του ΟΗΕ έχουν αναφέρει τρομερές, δυνητικά θανατηφόρες ελλείψεις νερού, με τους Παλαιστίνιους να αναγκάζονται να πίνουν, να μαγειρεύουν και να κάνουν μπάνιο σε μολυσμένο νερό ή θαλασσινό νερό.

Το Ισραήλ έχει επίσης διακόψει τις προμήθειες ηλεκτρισμού και καυσίμων που απαιτούνται για τη λειτουργία άλλων σταθμών αφαλάτωσης της Γάζας, καθώς και εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού και λυμάτων.

Σημειώνεται μάλιστα, ότι στα δεδομένα του Ινστιτούτου δεν έχουν ακόμα προστεθεί πολλά περιστατικά σχετικά με το νερό στη Γάζα.

Ήδη οι Ισραηλινοί έχουν λερωμένο «ποινικό μητρώο» όσον αφορά τους υδάτινους πόρους. Παραδοσιακά το Ισραήλ στόχευε συστηματικά τα παλαιστινιακά συστήματα άρδευσης και ύδρευσης στη Δυτική Όχθη λόγω των παράνομων εποικισμών. Το Ισραήλ επιτέθηκε σε παλαιστινιακές πηγές νερού τουλάχιστον 66 φορές από τον Ιανουάριο του 2022 έως τα μέσα του 2023. Σύμφωνα με τον Guardian οι Ισραηλινοί έχουν ασκήσει περισσότερη βία που σχετίζεται με το νερό από ό,τι στην Ουκρανία την ίδια χρονική περίοδο.

Για παράδειγμα, Ισραηλινοί άποικοι και στρατιώτες πραγματοποίησαν μια σειρά επιθέσεων εναντίον συστημάτων ύδρευσης τον Ιούνιο του 2022, οι οποίες περιελάμβαναν γέμισμα ενός πηγαδιού με πέτρες κοντά στο Yabad, κοντά στο Jenin, και καταστροφή μιας λίμνης  που χρησιμοποιείται για το πότισμα των σταφυλιών στη πόλη Bir Zayt.

Τον Οκτώβριο του 2022 ο ισραηλινός στρατός κατέστρεψε μια αντλία νερού που τροφοδοτούσε με νερό πολλά χωριά, όπως το Μπουρίν και τη Μαντάμα, μειώνοντας την παροχή νερού σε περισσότερους από 20.000 Παλαιστίνιους. Τον Ιούλιο του 2023, Ισραηλινοί επιτέθηκαν σε Παιστίνιους αγρότες στη Χεβρώνα στη Δυτική Όχθη πριν ρίξουν τσιμέντο σε πηγάδια νερού για να εμποδίσουν τους ιδιοκτήτες γης να ποτίσουν τη γεωργική τους γη. Οι συχνές επιθέσεις συμβαδίζουν με τις αρπαγές γης, μένοντας ατιμώρητοι οι δράστες.

«Ακόμη και πριν από τη σημερινή κλιμάλωση της βίας, ο Ισραηλινός στρατός και οι έποικοι είχαν αυξήσει τις επιθέσεις σε πηγάδια, συστήματα άρδευσης, αγωγούς και πηγές στην Δυτική Όχθη, αντικατοπτρίζοντας τις προσπάθειες του Ισραήλ να επεκτείνει τους οικισμούς και να ελέγξει τις πολύ περιορισμένες πηγές νερού της Δυτικής Όχθης», λέει ο συνιδρυτής του Ινστιτούτου Peter Gleick.

Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί, πως το χρονολόγιο του Ινστιτούτου περιλαμβάνει έναν μικρό αριθμό περιστατικών από παλαιότερα χρόνια, όταν οι ισραηλινοί υδάτινοι πόροι έγιναν στόχος κατοίκων σε κατεχόμενα εδάφη και μαχητών από τον Λίβανο και την Παλαιστίνη.

Στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, οι εντάσεις μεταξύ του Ιράν και του Αφγανιστάν για τον ποταμό Χελμάντ εντείνονται, καθώς και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη ανασφάλεια στο νερό. Μέχρι το 2050 κάθε χώρα της περιοχής προβλέπεται να βιώσει υψηλό υδατικό στρες καθώς οι πληθυσμοί αυξάνονται και οι κλιματικές επιπτώσεις εντείνονται.

Πόλεμος στην Ουκρανία: 

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ινστιτούτου, για την Ουκρανία έχουν καταγραφεί 56 περιστατικά, από τον Φεβρουάριο του 2022 έως τα μέσα του 2023.

Τον Απρίλιο του 2022, 106 πόλεις στην Χερσώνα έμειναν χωρίς υπηρεσίες ύδρευσης αφού η Ρωσία στόχευσε τα συστήματα ενέργειας και ύδρευσης. Τον Ιανουάριο του 2023, 1 εκατ. Ουκρανοί, έμειναν προσωρινά χωρίς νερό, και πάλι μετά την επίθεση των ρωσικών δυνάμεων σε συστήματα ενέργειας και ύδρευσης.

Τον Ιούνιο του 2023, η έκρηξη που κατέστρεψε το φράγμα Κακχόβκα στον ποταμό Δνείπερο άφησε πίσω της τουλάχιστον 50 νεκρούς και βύθισε πολλά χωριά και χωράφια, ενώ διέκοψε τη παροχή νερού σε πόλεις, σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και συστήματα άρδευσης.

Πολλές από τις υδάτινες εγκαταστάσεις της Ουκρανίας -που χρησιμοποιούνται για πόσιμο νερό, άρδευση, βιομηχανία και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής- ήταν συγκεντρωμένες στα ανατολικά και νότια της χώρας, όπου έχουν λάβει χώρα οι σκληρότερες μάχες.

Αν και όμως αναφέρει ο Guardian, η Ρωσία φέρει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης, ωστόσο, η Ουκρανία δεν πάει πίσω. Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2022, ο ουκρανικός στρατός κατέστρεψε τις πύλες ενός φράγματος για να επιβραδύνουν τη ρωσική προέλαση προς το Svitlodarsk στο Ντόνετσκ.

Εν μέσω των συνεχιζόμενων μαχών στην Ουκρανία, οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να εκτιμήσουν πλήρως ή να μετριάσουν τις ζημιές, αλλά έχουν αναφερθεί ελλείψεις από ορισμένες κοινότητες και αγρότες στο νότο. Επιπλέον, οι πλημμύρες που προκλήθηκαν από βομβαρδισμούς και άλλες υποδομές έχουν πιθανότατα εκτοπίσει τοξίνες, συμπεριλαμβανομένων βαρέων μετάλλων, πετρελαίου και πλαστικών -και νάρκες ξηράς- κατάντη και πιθανώς πέρα από τα διεθνή σύνορα, σύμφωνα με την Ολεξάνδρα Σουμίλοβα, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Leibniz. .

«Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες στην ποιότητα και την ποσότητα του νερού θα είναι σημαντικές για την Ουκρανία και παγκοσμίως. Το μεγάλο ερώτημα είναι πώς μπορούν να ανακάμψουν οι πηγές νερού και τα οικοσυστήματα της Ουκρανίας και πόσο καιρό θα πάρει;». είπε η Σουμίλοβα. «Η Ουκρανία έχει περισσότερες από χίλιες δεξαμενές και αν συνεχιστεί ο πόλεμος, κινδυνεύουν όλες».

Προειδοποίηση

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, λόγω απρόβλεπτων μοτίβων βροχοπτώσεων μέχρι πλημμύρες, ξηρασία, άνοδο της στάθμης της θάλασσας και λιώσιμο των παγετώνων, το νερό βρίσκεται στο επίκεντρο της κλιματικής έκτακτης ανάγκης και η κατάσταση θα επιδεινωθεί σχεδόν σίγουρα.

Την ίδια στιγμή, ο Gleick προειδοποιεί ότι η λειψυδρία λόγω του κλίματος επηρεάζει όλο και περισσότερο τον κίνδυνο μεγάλων συγκρούσεων. Για παράδειγμα, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο συριακός εμφύλιος πυροδοτήθηκε εν μέρει από τη σοβαρή ξηρασία που εντάθηκε από την παγκόσμια θέρμανση, επηρεάζοντας την επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εμφύλιες αναταραχές είναι επίσης σε έξαρση καθώς άνθρωποι από το Μεξικό και το Περού μέχρι την Ινδία, τη Μαδαγασκάρη και τη Νότια Αφρική βγαίνουν στους δρόμους για να ζητήσουν καθαρό νερό και αποχέτευση -που συχνά λείπει λόγω ενός συνδυασμού κατεστραμένων υποδομών, βιομηχανικής ρύπανσης, κακής διακυβέρνησης και, όλο και περισσότερο, κλιματικών κρίσεων, όπως ξηρασία και πλημμύρες, αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα.