Σε ποιο ελληνικό νησί Ισραηλινοί και Άραβες δέχτηκαν να σιγάσουν τα όπλα και όχι μόνο;

Τον Νοέμβριο του 1995 καθώς θα αποχωρούσε από συγκέντρωση πολιτών που είχε διοργανωθεί με σκοπό την υποστήριξη των συμφωνιών που είχε υπογράψει με τους Παλαιστινίους, θα δεχόταν δύο πυροβολισμούς από ημιαυτόματο πιστόλι.

Ο Γιτζάκ Ράμπιν, θα ήταν ο μοναδικός πρωθυπουργός του Ισραήλ που θα προχωρούσε συμφωνία με τον προαιώνιο εχθρό του Ισραήλ και γ’ αυτό θα έπεφτε νεκρός από τα πυρά του υπερεθνικιστή Γιγκάλ Αμίρ, που ήταν ενάντια στην ειρηνευτική πρωτοβουλία του Ράμπιν, στην υπογραφή των Συμφωνιών του Όσλο.

Περίπου μισό αιώνα πριν, ο ένστολος –τότε- Ράμπιν θα βρισκόταν στην εμφυλιοπολεμική Ελλάδα, έχοντας μια επίσης «ειρηνευτική» αποστολή.

Στις αρχές του 1949, θα ερχόταν στη… Ρόδο, ως μέλος της ισραηλινής αντιπροσωπείας στις συνομιλίες ανακωχής με τους άλλους εμπόλεμους. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων δεν ήταν άλλο από τις περίφημες Συμφωνίες Εκεχειρίας του 1949, οι οποίες τερμάτισαν τις επίσημες εχθροπραξίες του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου του 1948.

Του πολέμου είχει προηγηθεί η ποχώρηση των Βρετανών από τη Παλαιστίνη, μετά την οποία οι Ισραηλινοί σκέφτηκαν ότι ήταν καλή ιδέα να διακυρύξουν την ανεξαρτησία του κράτους τους μονομερώς. Η κίνηση αυτή προκάλεσε, εύλογα, τους Άραβες της περιοχής. Έτσι, τον Μάιο του 1948, οι Αίγυπτος, Υπεριορδανία, Συρία και Ιράκ εισέβαλαν στη Παλαιστίνη, παίρνοντας υπό τον έλεγχό τους τις αραβικές περιοχές στρέφοντας τα όπλα εναντίον των Ισραηλινών.

Ο αξιωματικός Ραμπίν -πρώτος από δεξιά- μαζί με συναδέλφους του κοιτάνε τον χάρτη της περιοχής τους, στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στη Ρόδο το 1949. (πηγή: Wikipedia)

Ήταν ο γνωστός πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος που διήρκεσε 10 μήνες που διακόπηκαν, όμως από αρκετές περιόδους εκεχειρίας, οι οποίες όμως δεν κράτησαν. Στο διάστημα αυτό, οι Ισραηλινοί δολοφόνησαν τον μεσολαβητή του ΟΗΕ -καθώς δεν τους άρεσε η πρότασή του, ενώ κατάφεραν να επικρατήσουν στο πεδίο της μάχης, υφαρπάζοντας εκείνα του εδάφη που είχε επιφυλάξει στους Άραβες ο ΟΗΕ.

Τι ήταν όμως αυτό που θα άλλαζε στο όμορφο ελληνικό νησί, του οποίου η έκταση είναι τετραπλάσια από εκείνης της Λωρίδας της Γάζας;

Σημειώνεται ότι τη δεκαετία του 1940, οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις δεν βρίσκονταν στο εξαιρετικά θερμό επίπεδο που βρίσκονται σήμερα. Εκείνη τη περίοδο, οι ελληνικές κυβερνήσεις στάθμιζαν πιο προσεκτικά τη στάση τους. Η Ελλάδα ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που το 1947 ψήφισε εναντίον της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ, ενώ καταψηφίζοντας το σχέδιο του ΟΗΕ για τη δημιουργία δύο κρατών.

Στη Ρόδο, οι Ισραηλινοί διαπραγματευτές κάθισαν σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και οι Άραβες σε ένα άλλο, με τον μεσολαβητή του ΟΗΕ να πηγαιοέρχεται.

Οι βαθύτεροι λόγοι πίσω από την ελληνική εξωτερική πολιτική ήταν ότι το προτεινόμενο σχέδιο θεωρήθηκε ότι ήταν φιλοσιωνιστικό από τους επικριτές του, με το 56% της γης να διατίθεται στο εβραϊκό κράτος, παρά το γεγονός ότι ο πληθυσμός των Παλαιστινίων Αράβων ήταν διπλάσιος από τον εβραϊκό πληθυσμό.

Γι΄αυτό και το σχέδιο γιορτάστηκε από τους περισσότερους Εβραίους στην Παλαιστίνη.

Πέραν του ότι το σχέδιο προσέφερε μια αμφιλεγόμενη λύση, η Αθήνα ήταν προσεκτική να μην προκαλέσει την αιγυπτιακή κυβέρνηση, λόγω της ανθηρής ελληνικής κοινότητας στη χώρας και των παραδοσιακών σχέσεων με τους Άραβες. Μετά από εκείνη την εκεχειρία, η Αθήνα τον Μάρτιο του 1949 αναγνώρισε de facto το Ισραήλ, αλλά θα έπρεπε να φτάσει το 1990 έως ότου αναγνωρίσει de jure το Ισραήλ, αναπτύσσοντας παράλληλα διπλωματικές σχέσεις με παλαιστινιακή ΟΑΠ.

H Φόρμουλα της Ρόδου

Η διαδικασία που υιοθετήθηκε ήταν ο εκπρόσωπος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Ralph Bunche να διεξαγάγει προκαταρκτικές συζητήσεις χωριστά με κάθε αντιπροσωπεία για κάθε ουσιαστικό θέμα. Στη συνέχεια διοργανώθηκαν άτυπες συναντήσεις μεταξύ των επικεφαλής των αντιπροσωπειών και του ασκούντος καθήκοντα διαμεσολαβητή. Και όταν η συζήτηση για το θέμα είχε φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, πραγματοποιήθηκαν κοινές επίσημες συναντήσεις των δύο αντιπροσωπειών». Έμειναν στην διπλωματική ιστορία, ως η «Φόρμουλα της Ρόδου».

Όπως θα έγραφαν και οι New York Times, η φόρμουλα της Ρόδου, που χρησιμοποιήθηκε μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών το 1948-49, περιλαμβάνει τη σκόπιμη ασάφεια του κατά πόσον οι δύο πλευρές βρίσκονται σε άμεσες διαπραγματεύσεις. Στη Ρόδο, οι Ισραηλινοί διαπραγματευτές κάθισαν σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου και οι Άραβες σε ένα άλλο, με τον υπεύθυνο μεσολαβητή του ΟΗΕ δρ. Ralph J. Bunche, να κινείται ανάμεσά τους.

«Εφόσον οι δύο πλευρές κάθισαν κατά καιρούς στο ίδιο δωμάτιο, οι Ισραηλινοί επιμένουν ότι η φόρμουλα της Ρόδου είναι οι «άμεσες διαπραγματεύσεις» που επιδιώκουν. Οι Άραβες, αμφισβητώντας αυτό, λένε ότι οι πραγματικές διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν μόνο μέσω του μεσολαβητή».

Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού

Πέραν της διαδικασίας όμως, εκείνες οι συμφωνίες ήταν κάτι παραπάνω από ανακωχή.

Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ θα υπέγραφε το πρώτο μισό του 1949 στη Ρόδο, διαδοχικές συμφωνίες με τον κάθε αντίπαλο ξεχωριστά.

Για πρώτη φορά τότε υιοθετήθηκε η περίφημη Πράσινη Γραμμή που οριοθετούσε τα όρια μεταξύ των στρατών του Ισραήλ και των αντιπάλων (Αίγυπτος, Ιορδανία, Λίβανος και Συρία).

Το όνομα Πράσινη Γραμμή προέρχεται από το πράσινο μελάνι που χρησιμοποιείθηκε για να χαραχτεί η γραμμή στον χάρτη κατά τις συνομιλίες ανακωχής.

Τα όρια που συμφωνήθηκαν στην Εκεχειρία του 1949.

Με εξαίρεση τον Λίβανο, το Τελ Αβίβ συμφώνησε πάνω-κάτω με όλους, ότι η «Γραμμή οριοθέτησης της ανακωχής (…) δεν έπρεπε να ερμηνεύεται με καμία έννοια ως πολιτικό ή εδαφικό όριο και οριοθετείται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων, αξιώσεων και θέσεων οποιουδήποτε από τα μέρη της εκεχειρίας όσον αφορά τελική διευθέτηση του Παλαιστινιακού ζητήματος». Δηλαδή ήταν απλά προσωρινά όρια που θα άλλαζαν.

Η Λωρίδα της Γάζας, περιήλθε στην αιγυπριακή επικράτεια ενώ η Δυτική Όχθη στην ιορδανική.

Μετά τον Πόλεμο των Έξι ημερών όμως, το 1967, τα παλαιστινιακά εδάφη προσαρτήθηκαν από τους Ισραηλινούς με ολέθρια αποτελέσματα για τους Παλαιστινίους.

Έτσι, τα όρια του 1949 μαζί με τις κατακτήσεις των παλαιστινιακών εδαφών και των συριακών υψωμάτων του Γκολάν το 1967, εξελίχθηκαν ως de facto σύνορα του Κράτους του Ισραήλ και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να αντιπροσωπεύουν τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα του Ισραήλ με τα δύο παλαιστινιακά εδάφη: τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.

Συχνά η Πράσινη Γραμμή αναφέρεται συχνά ως «σύνορα πριν από το 1967» ή «σύνορα του 1967» από πολλούς διεθνείς φορείς και εθνικούς ηγέτες, όπως ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Μπαράκ Ομπάμα, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς, ο ΟΗΕ σε άτυπη μορφή.

Έτσι, δίχως να είναι ευρέως γνωστό, στο ελληνικό νησί για κάποιους ξεκίνησε και ίσως για άλλους λύθηκε το Παλαιστινιακό. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού…