Όταν οι Ισραηλινοί κατέφευγαν σε… τούνελ για να αντιμετωπίσουν τον θανάσιμο εχθρό τους

Ο παράνομος οικονομικός αποκλεισμός του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας έχει αναγκάσει εδώ και πολλά χρόνια τους Παλαιστινίους να δημιουργήσουν ένα υπόγειο δίκτυο διαδρόμων, πρωτίστως για οικονομικούς και στην πορεία για στρατιωτικούς, ακόμα και… τρομοκρατικούς λόγους. Η ιστορία όμως παίζει περίεργα παιχνίδια.

Η ζωή και η χωροκρατική κουλτούρα πολλών εθνών τα έφερε έτσι που στην πραγματικότητα, οι Παλαιστίνιοι αξιοποιούν μια μέθοδο που είχαν χρησιμοποιήσει οι σημερινοί κατακτητές τους Ισραηλινοί, εναντίον ενός δικού τους κατακτητή: Η μέθοδος ήταν τα εκπληκτικά τούνελ και ο θανάσιμος εχθρός ο ακαταμάχητος ρωμαϊκός στρατός.

Για περίπου 70 χρόνια, από το 66 μ.Χ που ξέσπασε ο πρώτος Ιουδαιορωμαϊκός Πόλεμος μέχρι το 135 μ.Χ -που θα ήταν η τρίτη και τελευταία Εξέγερση των Ιουδαίων-, οι Εβραίοι θα προσπαθούσαν με μια αξιοθαύμαστη ευρηματικότητα και αποφασιστικότητα να εκδιώξουν τις ρωμαϊκές λεγεώνες.

Δεδομένου ότι οι «τρομοκράτες» Εβραίοι δεν είχαν τη δυνατότητα να αντιπαρατεθούν στις σιδηρές ρωμαϊκές λεγεώνες, σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να γίνονται οι ίδιοι… άφαντοι!

Το 2006, Ισραηλινοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στο χωριό Kafr Kana, στα βόρεια της Ναζαρέτ, υπόγειους θαλάμους και σήραγγες που κατασκευάστηκαν στο βόρειο Ισραήλ από Εβραίους για να κρύβονται από τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της εξέγερσής τους το 66-70 μ.Χ.

Εκεί συγκέντρωναν προμήθειες και ετοιμάζονταν να κρυφτούν από τους Ρωμαίους, σύμφωνα με τους ειδικούς, όπως είχε γράψει η Haaretz. Εκείνα τα λαγούμια συνδέονταν μεταξύ τους με μικρές σήραγγες, και θα χρησίμευαν ως ένα κρυφό υπόγειο σπίτι.

Η Yardenna Alexandre της Αρχής Αρχαιοτήτων του Ισραήλ είπε ότι το εύρημα δείχνει ότι οι αρχαίοι Εβραίοι σχεδίαζαν και προετοιμάζονταν για την εξέγερση. «Σίγουρα δεν ήταν αυθόρμητη», η εξέγερση είχε πει η αρχαιολόγος. «Οι Εβραίοι εκείνης της εποχής όντως προετοιμάστηκαν για αυτό, με υπόγεια κρησφύγετα εδώ και σε άλλες τοποθεσίες που βρήκαμε».

Εβραϊκά τούνελ που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1980

Μπορεί σε άλλες τοποθεσίες τα «κρυφά καταφύγια» να ήταν λαξευμένα σε βράχους, αλλά στο Kafr Kana, οι Εβραίοι έχτισαν τους θαλάμους από υλικά στέγασης και τους έκρυψαν ακριβώς κάτω από τα πατώματα τους. Φρόντιζαν οι οικογένειές τους να έχουν πρόσβαση στους θαλάμους μέσα από τα σπίτια τους.

«Αυτή η κατασκευή ήταν πολύ καλά καμουφλαρισμένη μέσα σε ένα από τα σπίτια», είχε πει η Alexandre. «Υπάρχουν τρεις λάκκοι κάτω από αυτό το σπίτι και ένα τούνελ που οδηγεί σε έναν άλλο λάκκο. Υπάρχουν 11 βάζα αποθήκευσης σε αυτόν τον λάκκο. Αυτό ήταν αποθηκευτικός χώρος για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατά το δεύτερο μισό του πρώτου αιώνα»

Η αρχαιολόγος μάλιστα είχε χαρακτηρίσει τους θαλάμους αυτούς «πολύ ελκυστικούς».

Υπόγειος θάλαμος των Εβραίων επαναστατών που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη τη δεκαετία του 1980

Φτιαγμένα σαν ιγκλού, είναι φαρδιά στη βάση και μικρά στην κορυφή. Οι σήραγγες μεταξύ τους είναι πολύ μικρές και οι οροφές είναι πολύ χαμηλές για να σηκωθεί κάποιος όρθιος. «Ήταν πολύ δουλειά», είπε η αρχαιολόγος.

Ωστόσο, σε εκείνη την εξέγερση των Εβραίων κατά της ρωμαϊκής κυριαρχίας έληξε το 70 μ.Χ., όταν οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν την Ιερουσαλήμ και κατέστρεψαν τον Δεύτερο Ναό.

Εξέγερση του Μπαρ Κοχβά: Τα τούνελ έχουν τη τιμητική τους

Ενώ οι Εβραίοι είχα ηττηθεί σε δύο προηγούμενους ξεσηκωμούς, φάνηκε ότι μετά την άνοδο στον θρόνο του Αυτοκράτορα Αδριανού το 117 τα πράγματα θα πήγαιναν καλά. Ο νέος αυτοκράτορας Αδριανός είχε αποφασίσει να επιτρέψει στους Ισραηλινούς να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ και να ανοικοδομήσουν και τον Ναό τους. Γρήγορα όμως υπαναχώρησε και ζήτησε ο Ναός να οικοδομηθεί σε διαφορετική θέση από την αρχική του. Για τους Ιουδαίους αυτός ήταν λόγος πολέμου, αλλά τους συγκράτησε ο Νομοδιδάσκαλος Ιησούς γιος του Ανανία.

Μεγάλο μέρος των τούνελ των Εβραίων διέθετε εκπληκτική άνεση στην κίνηση των στρατευμάτων.

Στο μεταξύ όμως, οι Ιουδαίοι φαίνεται ότι είχαν πάρει την απόφαση να συνεχίσουν τις στρατιωτικές τους προετοιμασίες δίχως να γίνουν αντιληπτοί από τις ρωμαϊκές αρχές. Οι Ιουδαίοι έφτιαχναν υπόγεια κρησφύγετα σε απρόσιτες τοποθεσίες και κατασκεύαζαν οπλισμό. Ταυτόχρονα, ένας πόλεμος φθοράς ξεκίνησε στην Παλαιστίνη, γεγονός που ανάγκασε τον Αδριανό να στείλει στην περιοχή την λεγεώνα Ferrata το 123.

Τη πρώτη φορά που η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε εκείνα τα τούνελ ήταν όταν ο Ισραηλινός αρχαιολόγος Ehud Netzer έκανε ανασκαφές στο Ηρώδειο τη δεκαετία του 1980. Σύμφωνα με ευρήματα, κατά τη διάρκεια του Τρίτου Ιουδαϊκού Πολέμου (Εξέγερση του Μπαρ Κοχβά, 132-135 μΧ)  σκάφτηκαν περίπλοκες σήραγγες, που συνέδεαν τις προηγούμενες δεξαμενές μεταξύ τους. Αυτές οδηγούσαν από το φρούριο Ηρώδειο σε κρυφά ανοίγματα, τα οποία επέτρεπαν αιφνιδιαστικές επιθέσεις στις ρωμαϊκές μονάδες που πολιορκούσαν το λόφο στον οποίο οχυρώνονταν οι Ισραηλινοί.

Οι επαναστάτες δημιούργησαν ένα πολύπλοκο σύστημα υπόγειων σηράγγων μέσα στον λόφο Ηρώδειο. Κατά τη διάρκεια της Πρώτης Εξέγερσης, δημιουργήθηκε επίσης μια απότομη σήραγγα για να εξασφαλιστεί η ύδρευση στο Παλάτι-Φρούριο σε περιόδους ρωμαϊκής πολιορκίας, καθιστώντας δυνατή τη μεταφορά νερού από τις κάτω δεξαμενές μέχρι το φρούριο χωρίς να εκτεθούν οι Εβραίοι στον στον εχθρό.

Αυτά τα κρυφά ανοίγματα στη γη, που τα γνώριζαν μόνο οι Εβραίοι, επέτρεπαν αιφνιδιαστικές επιθέσεις αιφνιδιαστικές επιθέσεις κατά των ρωμαϊκών μονάδων που σκαρφάλωναν στο λόφο (δύο από αυτά τα ανοίγματα αποκαλύφθηκαν δίπλα στον βασιλικό τάφο του Ηρώδειου).

Σε αντίθεση με τα στενά και περιορισμένα συγκροτήματα σηράγγων από την Ιουδαϊκή Shephelah, οι σήραγγες Ηρώδειου ήταν φαρδιές, με ψηλά ταβάνια, επιτρέποντας την ταχεία κίνηση των ένοπλων στρατιωτών. Οι Εβραίοι πετούσαν τα λάφυρα στις στέρνες των τούνελ, οι οποίες ήταν άδειες εκείνη την εποχή.

Δεν αρκούσαν

Παρά, όμως, την επιδεξιότητα των Εβραίων και το αγωνιστικό τους φρόνημα, τα τούνελ εκείνα δεν κατάφεραν να αλλάξουν την έκβαση των πολέμων. Οι επιπτώσεις ήταν καταλυτικές για την πορεία του ισραηλινού έθνους.

Ο ιουδαϊκός λαός, μετά την τελευταία ήττα στον γενναίο πόλεμο που διεξήγαγε, όχι μόνο έχασε το θρησκευτικό του κέντρο, τον Ναό του Σολομώντα, ο οποίος ερειπώθηκε, αλλά και την ιερή του πόλη την Ιερουσαλήμ που μετονομάστηκε σε Αιλία Καπιτωλίνα ενώ ταυτόχρονα εκδιώχτηκε και εκπατρίστηκε από το εθνικό του κέντρο, την Ιουδαία. Το γεγονός αυτό σήμανε το ουσιαστικό τέλος της ιουδαϊκής ανεξαρτησίας και την αρχή της πραγματικής διασποράς.

Οι λόγοι και η χρήση των τούνελ, τόσο από τους Εβραίους πριν 2000 χρόνια όσο και σήμερα από τους Παλαιστινίους σήμερα, είναι παρόμοιοι, αλλά σε στρατηγικό επίπεδο οι πρώτοι είχαν ένα σοβαρό μειονέκτημα: δεν είχαν υποστηρικτές και συμμάχους και έτσι, ίσχυε το Θουκιδύδειο «το δίκαιο του ισχυροτέρου».

Στην τελευταία μάλιστα σύγκρουση η Ιουδαία μετονομάστηκε σε… Συρία-Παλαιστίνη.