Το Βερολίνο αναζητεί επειγόντως 60 δισ. ευρώ

Βελτιωμένη ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων, εκσυγχρονισμός του σιδηροδρομικού δικτύου, αντιστάθμιση του υψηλού κόστους για την ενέργεια και πολλά άλλα περιλαμβάνει η λίστα των μέτρων απόλυτης προτεραιότητας, τα οποία η «συγκυβέρνηση» στο Βερολίνο θέλει να χρηματοδοτήσει με πόρους από το υπό διαμόρφωση Ταμείο για την Προστασία του Κλίματος. Η ετυμηγορία του Συνταγματικού Δικαστηρίου, την Τετάρτη, ανατρέπει τα φιλόδοξα σχέδια.

Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι η κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς δεν επιτρέπεται να μεταφέρει στο νέο Ταμείο κονδύλια ύψους 60 δισ. από το παλαιότερο ταμείο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας, τα οποία δεν είχαν απορροφηθεί.

Σε αντίθεση με την πανδημία, εκτιμούν οι δικαστές της Καρλσρούης, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν συνιστά μία «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» που θα δικαιολογούσε, κατ’ εξαίρεση, την απενεργοποίηση του «φρένου χρέους» στον κρατικό προϋπολογισμό. Ή τουλάχιστον η κυβέρνηση δεν έχει τεκμηριώσει επαρκώς τους ισχυρισμούς της περί του αντιθέτου.

«Ποτέ δεν φτάνουν τα χρήματα…»

Οι περισσότεροι αναλυτές επικροτούν την ετυμηγορία του Συνταγματικού Δικαστηρίου. «Τα χρήματα ποτέ δεν επαρκούν για να ικανοποιηθούν όλες οι επιθυμίες των πολιτικών» δηλώνει χαρακτηριστικά στο ενημερωτικό πόρταλ Pioneer ο Λαρς Φελντ, πρώην επικεφαλής της «Επιτροπής Σοφών» (γνωμοδοτικού οργάνου της κυβέρνησης) και νυν καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ.

Όπως τονίζει ο ίδιος «εάν δεν βάλουμε κάποιους περιοριστικούς κανόνες στα δημόσια οικονομικά, ουσιαστικά δανειζόμαστε χρήματα από τις επόμενες γενιές, τις οποίες επιβαρύνουμε». Τί μπορεί να κάνει λοιπόν η «συγκυβέρνηση» Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Πρασίνων και Φιλελευθέρων (FDP) μετά την ετυμηγορία της Καρλσρούης, αν θελει να επιβιώσει πολιτικά;

Το Δικαστήριο απεφάνθη ότι η κυβέρνηση δεν επιτρέπεται να μεταφέρει στο νέο Ταμείο κονδύλια ύψους 60 δισ. που δεν είχαν απορροφηθεί

Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Η αύξηση της φορολογίας είναι μία λύση, την οποία προτείνουν πολλοί στο συγκυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Χωρίς να αναφερθεί ρητώς σε νέους φόρους, ο πρόεδρος του SPD Λαρς Κλίνγκμπαϊλ ουσιαστικά επανέφερε την πρόταση αυτή στην ημερήσια διάταξη, λέγοντας, μετά την απόφαση του Δικαστηρίου: «Το σημαντικό για μένα είναι να μην ανακοπεί η πορεία εκσυγχρονισμού της χώρας μας. Είναι κάτι που θα πρέπει να συζητήσουμε με την κυβέρνηση, τις κοινοβουλευτικές ομάδες, τα πολιτικά κόμματα. Θα κάνουμε μία συζήτηση εκ βαθέων για όλα τα θέματα».

Το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο

Ωστόσο οι Φιλελεύθεροι, το κόμμα του υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ, δεν συνυπογράφουν ούτε την αύξηση της φορολογίας, ούτε την προσπάθεια να παρακαμφθεί το συνταγματικά κατοχυρωμένο «φρένο του χρέους». Η περίπλοκη αυτή διάταξη, που θεσπίστηκε το 2009, προβλέπει ότι ο «δομικός νέος δανεισμός» (δηλαδή εκείνος που δεν κρίνεται απαραίτητος για να αντιμετωπιστεί μία έκτακτη αρνητική συγκυρία της οικονομίας) απαγορεύεται για τα ομόσπονδα κρατίδια, ενώ για την κεντρική κυβέρνηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 0,35% του ονομαστικού ΑΕΠ.

Εξαιρέσεις επιτρέπονται μόνο σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή έκτακτων οικονομικών κλυδωνισμών, όπως συνέβη σε εποχές πανδημίας. Για το FDP, όπως έχει τονίσει επανειλημμένα ο Κρίστιαν Λίντνερ, η χαλάρωση των διατάξεων αυτών αποτελεί ταμπού. Άλλωστε, σύμφωνα με τα ισχύοντα, το «φρένο του χρέους» μπορεί να καταργηθεί μόνο με κοινοβουλευτική πλειοψηφία 2/3, κάτι απίθανο υπό τις παρούσες συνθήκες, καθώς η κεντροδεξιά αντιπολίτευση Χριστιανοδημοκρατών/Χριστιανοκοινωνιστών (CDU/CSU) τάσσεται επίσης υπέρ της δημοσιονομικής εγκράτειας.

«Στα όριά τους οι Πράσινοι»

Κατά συνέπεια το «φρένο του χρέους» μάλλον θα παραμείνει. Η εναλλακτική λύση είναι να εγκαινιάσει η γερμανική κυβέρνηση μία πολιτική «σιδερένιας δημοσιονομικής πειθαρχίας» για να εξοικονομήσει τα 60 δις που λείπουν στο Ταμείο για την Προστασία του Κλίματος. Αυτό θα προκαλούσε την έντονη αντίδραση των Πρασίνων, που θεωρούν απόλυτη προτεραιότητα τις επενδύσεις στην πράσινη οικονομία του μέλλοντος.

Ήδη σήμερα οικολογικές οργανώσεις εκφράζουν την ανησυχία τους για τις πολιτικές επιλογές της «συγκυβέρνησης». Η Greenpeace κάνει λόγο για «πισωγύρισμα στις προσπάθειες για την προστασία του κλίματος».

Όλο και πιο εμφανές γίνεται το ότι τα κόμματα της συγκυβέρνησης δύσκολα θα ακολουθήσουν κοινή πορεία στο συγκεκριμένο ζήτημα. Για το SPD προέχει η προστασία των χαμηλότερων και μεσαίων εισοδημάτων, το FDP τηρεί ευλαβικά τις επιταγές της δημοσιονομικής πειθαρχίας, ενώ οι Πράσινοι θεωρούν ότι χωρίς τις δαπανηρές επενδύσεις για τον μετασχηματισμό της οικονομίας δεν έχει καν νόημα η συμμετοχή τους στην κυβέρνηση.

Με έκδηλη αμηχανία ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε στην Ομοσπονδιακή Βουλή: «Είμαι πεπεισμένος ότι ο κυβερνητικός συνασπισμός θα καταφέρει να διατυπώσει κατάλληλες προτάσεις».

Ένα είναι βέβαιο, αν αναλογιστούμε τις τελευταίες δημοσκοπήσεις: Η κατάρρευση της κυβέρνησης και η προκήρυξη νέων εκλογών δεν θα συνέφερε κανένα από τα τρία κόμματα που απαρτίζουν τον σημερινό κυβερνητικό συνασπισμό στο Βερολίνο.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου