Φοροαπαλλαγές: Πότε είναι οριζόντιες, πότε έχουν κριτήρια και ποιος ο σκοπός

Ούτε 100, ούτε 200 αλλά 1.047 είναι οι φοροαπαλλαγές που ισχύουν σήμερα στην Ελλάδα, οι οποίες κοστίζουν στο Δημόσιο 12,9 δισ. ευρώ ετησίως.

Ητοι, 5,7% του συνολικού ΑΕΠ ή 23% των συνολικών φορολογικών εσόδων. Οι φοροαπαλλαγές και οι εκπτώσεις αυτές αφορούν εκατομμύρια φορολογουμένους, ειδικές κατηγορίες εργαζομένων, επιχειρήσεις και, μεταξύ άλλων, εφαρμόζονται στη φορολογία εισοδήματος, τον ΕΝΦΙΑ, τις μεταβιβάσεις ακινήτων, τις γονικές παροχές, τις κληρονομιές, τον ΦΠΑ και τους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης.

Με φόντο αυτά τα στοιχεία, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας συνέστησε στην κυβέρνηση την επανεξέταση των φοροαπαλλαγών, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να αξιολογηθεί η κοινωνική χρησιμότητά τους και το κατά πόσο αυτές αφορούν τους πραγματικά ευάλωτους.

Ωστόσο, μιλώντας στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» και κληθείς να σχολιάσει την αναφορά του διοικητή της ΤτΕ, ο υφυπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, αρμόδιος για τη Φορολογική Πολιτική, Χάρης Θεοχάρης, τονίζει πως δεν τίθεται κανένα τέτοιο ζήτημα στον φορολογικό σχεδιασμό της κυβέρνησης.

«Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο ζήτημα, δεν έχει τεθεί στο τραπέζι από κανέναν και δεν εξετάζεται. Ο διοικητής της ΤτΕ είχε τον δικό του σκοπό, αλλά η πολιτική ευθύνη ανήκει στην κυβέρνηση και στο υπουργείο» ξεκαθαρίζει.

Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά φορείς του κλάδου των λογιστών – φοροτεχνικών, όλες οι φοροαπαλλαγές θα πρέπει κάποια στιγμή να μπουν στο τραπέζι των συζητήσεων αφού με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα το σύστημα των απαλλαγών αντιμετωπίζει οριζόντια τους φορολογουμένους με ελάχιστα έως καθόλου κοινωνικά κριτήρια.

Το αποτέλεσμα είναι να ευνοούνται πολλαπλάσια οι οικονομικά ισχυρές κοινωνικές ομάδες, τονίζουν. Αντίθετα, συνεχίζουν οι ίδιες πηγές, οι οικονομικά αδύναμοι που έχουν ανάγκη ενίσχυσης ελάχιστα ωφελούνται από τις φοροαπαλλαγές.

Εκτός από τα φυσικά πρόσωπα, σημαντικές φοροαπαλλαγές απολαμβάνουν και οι επιχειρήσεις, ενώ φοροαπαλλαγές ισχύουν και για ορισμένες μεταβιβάσεις ακινήτων που σε αρκετές περιπτώσεις είναι μεγαλύτερες και από τα έσοδα που εισπράττει το Δημόσιο από τις συγκεκριμένες συναλλαγές. Ενδεικτικό των παραπάνω είναι ότι όσοι αγόρασαν το 2023 πρώτη κατοικία γλίτωσαν φόρους συνολικού ύψους 41 εκατ. ευρώ.

«Ενδεχόμενη περικοπή θα σημαίνει καταστροφή του κοινωνικού κράτους»

Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο οικονομολόγος-φοροτεχνικός και Α’ αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών (ΙΟΦΟΜ) Απόστολος Αλωνιάτης, τονίζει ότι ενδεχόμενη περικοπή φοροαπαλλαγών που απολαμβάνουν οι φορολογούμενοι θα σημαίνει καταστροφή του κοινωνικού κράτους: «Τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν μόνο αν γίνουν έλεγχοι εκεί που πρέπει. Για παράδειγμα, η απόφαση για τοποθέτηση συστήματος στα βυτιοφόρα έχει παρθεί αλλά δεν έχει εφαρμοστεί. Αντίστοιχη περίπτωση αποτελεί και το σύστημα εισροών-εκροών που δεν έφτασε ποτέ στα διυλιστήρια. Αυτά είναι τα ενδεδειγμένα μέτρα για να αυξηθούν τα κρατικά έσοδα και όχι η περικοπή των φοροαπαλλαγών».

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, πολλές φορές οι φορολογούμενοι με υψηλά εισοδήματα έχουν πολλαπλάσιο όφελος από τις φοροαπαλλαγές σε σχέση με τα πιο ευάλωτα στρώματα της κοινωνίας, ενώ κάποιες από τις απαλλαγές ή εκπτώσεις που ισχύουν σήμερα, αν και θεσπίστηκαν για να βοηθήσουν όσους ξεκίνησαν επιχειρηματική δραστηριότητα, οδηγούν σε στρέβλωση του συστήματος, καθώς πολλοί τις εκμεταλλεύονται για να αποκρύπτουν τα πραγματικά τους εισοδήματα.

Από την άλλη πλευρά, επισημαίνουν ότι στην προσπάθεια διόρθωσης των στρεβλώσεων δεν θα πρέπει να στοχοποιηθούν οι ευάλωτοι, για τους οποίους και είχαν εφαρμοστεί εξ αρχής οι εν λόγω ρυθμίσεις.

Τα 13 δισ. ευρώ αγγίζει το κόστος των 1.047 φοροαπαλλαγών

Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών για το κόστος των 1.047 φοροαπαλλαγών που αγγίζει τα 13 δισ. ευρώ. Οι δαπάνες για ασφάλιστρα ζωής, τόκους στεγαστικών δανείων, ενοίκια κατοικιών, ιατρικά έξοδα, δίδακτρα, ασφαλιστικές εισφορές κ.λπ. που εκπίπτουν από το εισόδημα ή από τον φόρο κοστίζουν κάθε χρόνο 421,9 εκατ. ευρώ.

Στη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων καταγράφονται 231 φοροαπαλλαγές που κοστίζουν πάνω από 5 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό, με τον αριθμό των ωφελούμενων νοικοκυριών να ανέρχεται σε 7.008.909. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι μειώσεις φόρου ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση (χωρίς ή με εξαρτώμενα τέκνα) για 827.515 μισθωτούς, συνταξιούχους και κατ’ επάγγελμα αγρότες, οι οποίοι γλίτωσαν την πληρωμή φόρου ύψους 3,81 δισ. ευρώ, οι απαλλαγές για εισοδήματα αλλά και για έκτακτες αμοιβές – αποζημιώσεις – επιχορηγήσεις – οικονομικές ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στα πλαίσια της πανδημίας, με το κόστος τους να ανέρχεται σε 1,04 δισ. ευρώ και ωφελούμενους 2.356.503 φορολογουμένους.

Οι φοροαπαλλαγές για τις επιχειρήσεις ανέρχονται σε 1,3 δισ. ευρώ. Ειδικότερα, στη φορολογία εισοδήματος των επιχειρήσεων υπάρχουν 200 φοροαπαλλαγές που αφορούν 53.021 επιχειρήσεις.

Σε ό,τι αφορά τη φορολογία κεφαλαίου, καταγράφονται 129 εκπτώσεις και απαλλαγές. Συνολικά 5.082.163 φυσικά και νομικά πρόσωπα είχαν εκπτώσεις 3,89 δισ. ευρώ στον ΕΝΦΙΑ, στον Ειδικό Φόρο Ακινήτων, στις μεταβιβάσεις, στις γονικές παροχές, στις κληρονομιές και στις δωρεές. Ειδικά στον ΕΝΦΙΑ οι απαλλαγές αφορούν πάνω από 5.000.000 περιπτώσεις, με το όφελος να αγγίζει τα 85 εκατ. ευρώ. Την ίδια ώρα, οι 8.499 απαλλαγές στον Ειδικό Φόρο επί των Ακινήτων είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων κατά 3,7 δισ. ευρώ.

ΦΠΑ

Στον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, οι φοροαπαλλαγές εντοπίζονται σε 85 περιπτώσεις και κοστίζουν στον κρατικό προϋπολογισμό 854 εκατ. ευρώ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα απαλλαγής είναι ο υπερμειωμένος συντελεστής 6% που επιβάλλεται σε φάρμακα και βιβλία, καθώς και η απαλλαγή από τον ΦΠΑ των ταχυδρομικών υπηρεσιών.

Τις μεγαλύτερες φοροαπαλλαγές έχουν οι υπηρεσίες ιδιωτικής εκπαίδευσης που γλιτώνουν 397 εκατ. ευρώ.  Στα τέλη χαρτοσήμου καταγράφονται 76 απαλλαγές και εκπτώσεις συνολικού κόστους 73 εκατ. ευρώ. Στους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης καταγράφονται 44 απαλλαγές που στερούν από τον κρατικό προϋπολογισμό 1,1 δισ. ευρώ.

Συγκεκριμένα, οι εκπτώσεις στα ενεργειακά προϊόντα ανέρχονται σε 589,6 εκατ. ευρώ, ενώ σε ανάλογα επίπεδα κυμαίνεται το κόστος στην αιθυλική αλκοόλη και τα αλκοολούχα ποτά (580,4 εκατ. ευρώ).

Στα τέλη ταξινόμησης οχημάτων υπάρχουν 23 απαλλαγές, οι οποίες διαμορφώνονται σε 121,69 εκατ. ευρώ. Απαλλαγή από το τέλος ταξινόμησης, μερική ή ολική, έχουν τα νοσοκομεία, οι πολύτεκνοι, οι φορολογούμενοι με τρία παιδιά καθώς και οι ξένες διπλωματικές υπηρεσίες.

Εκπτώσεις

Στα τέλη κυκλοφορίας οχημάτων καταγράφονται 28 φοροαπαλλαγές και το ποσό ανέρχεται σε 11,844 εκατ. ευρώ.

Εξάλλου, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, το 2022 οι φοροαπαλλαγές ανέρχονταν σε 967, με το κόστος τους να διαμορφώνεται στα 8,9 δισ. ευρώ. Το 2016, οι φοροαπαλλαγές ήταν 716, με τις απώλειες για τον προϋπολογισμό να αγγίζουν τα 3 δισ. ευρώ. Το 2009 οι φοροαπαλλαγές και οι εκπτώσεις ήταν και πάλι κοντά στις 1.000, κοστίζοντας στο ελληνικό Δημόσιο 7 δισ. ευρώ ετησίως.

Την ίδια ώρα, περίπου ένας στους δύο φορολογουμένους που υποβάλλουν φορολογική δήλωση χρησιμοποιεί τις φοροαπαλλαγές και εμφανίζει στην Εφορία δαπάνες για νοσήλια, ασφάλιστρα, δίδακτρα ή ενοίκια, με στόχο να γλιτώσει φόρο.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»