Ο νέος διωγμός των Αφγανών

Αρχικά από φόβο με την επάνοδο των σκοταδιστών Ταλιμπάν στην εξουσία, έπειτα και λόγω των τραγικών συνθηκών διαβίωσης στο εξαθλιωμένο Αφγανιστάν, εκατομμύρια Αφγανοί πήραν το δρόμο της φυγής τα τελευταία δύο χρόνια.

Προστέθηκαν σε εκατομμύρια άλλους, που είχαν ήδη εγκαταλείψει το Αφγανιστάν κατά τον 20ετη πόλεμο των ΗΠΑ και συμμάχων τους, που έληξε τον Αύγουστο του 2021 με την άτακτη υποχώρησή τους, την επιστροφή των Ταλιμπάν και ένα γεωπολιτικό φιάσκο για τη Δύση.

Στην συντριπτική πλειονότητα, πρόσφυγες και μετανάστες αναζήτησαν ασφαλές καταφύγιο σε γειτονικές χώρες, αρκετοί με την ελπίδα να φτάσουν στην Ευρώπη.

Μια από αυτές είναι η Τουρκία.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες κοινότητες προσφύγων παγκοσμίως, με περίπου 3,6 εκατομμύρια Σύρους και περισσότερους από 300.000 άλλων εθνικοτήτων.

Εξ αυτών, οι περισσότεροι είναι Αφγανοί.

Τώρα όμως η Τουρκία έχει αρχίσει τις μαζικές απελάσεις.

Μόνο μέσα στις τελευταίες εβδομάδες έχει στείλει πίσω στο Αφγανιστάν σχεδόν 4.000 με ειδικές πτήσεις.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνει.

Πέρυσι, απέλασε συνολικά 50.000 Αφγανούς.

Άλλους τους απώθησε πίσω στα σύνορα με το Ιράν και άλλους στέλνοντάς τους απευθείας πίσω στη χώρα τους, «με ελάχιστη ή καθόλου εξέταση των αιτημάτων τους για διεθνή προστασία», όπως ανέφερε σε έκθεση η οργάνωση Human Rights Watch.

Τώρα ωστόσο η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη.

Οι απελάσεις από την Τουρκία γίνονται εν μέσω μεγάλης κλίμακας εκδίωξης Αφγανών από το Πακιστάν και το Ιράν.

Οι αφγανικές αρχές και διεθνείς οργανώσεις αρωγής δίνουν αγώνα δρόμου για την παροχή προσωρινών καταυλισμών, καθώς πλησιάζει ο σκληρός χειμώνας.

Όμως τα περιθώρια είναι ασφυκτικά στενά σε μια χώρα που μετρά πληγές από τις κυρώσεις κατά των Ταλιμπάν και βυθίζεται στην ανθρωπιστική κρίση, που επιδείνωσαν η ξηρασία και οι πρόσφατοι καταστροφικοί σεισμοί.

Ορδές Αφγανών προς απέλαση στα σύνορα του Πακιστάν με το Αφγανιστάν

Μαζικές απελάσεις

Τους μεγαλύτερους πληθυσμούς Αφγανών προσφύγων και μεταναστών έχουν μακράν το Ιράν και το Πακιστάν.

Μόνο τον περασμένο μήνα, απέλασαν συνολικά πάνω από 400.000.

Οι αριθμοί αναμένεται να αυξηθούν δραματικά, καθώς και οι δύο χώρες παίρνουν σκληρά μέτρα.

Από τις αρχές του μήνα, η κυβέρνηση του Πακιστάν έχει αρχίσει μαζικές απελάσεις, έχοντας στο «στόχαστρο» αδιακρίτως συνολικά περίπου 1,7 εκατομμύρια Αφγανούς.

Τους είχε δώσει διορία μόλις 30 ημερών για να φύγουν οικειοθελώς από τη χώρα.

Πλέον βρίσκονται υπό διωγμό ακόμη και Αφγανοί που περιμένουν μετεγκατάσταση.

Οι φόβοι εντείνονται ότι τα μέτρα θα γίνουν ακόμη πιο σκληρά.

Ήδη υπάρχουν αναφορές ότι πολλοί αναγκάζονται να φύγουν, λόγω εκφοβισμού και απειλών.

Μέλη οργανώσεων αρωγής περιγράφουν ως δραματική την κατάσταση στα σύνορα, με τον αριθμό των διελεύσεων προς το Αφγανιστάν να έχει αυξηθεί σε 10.000 την ημέρα.

Μέχρι πρότινος, ήταν κατά μέσο όρο μόλις 300.

Οι πακιστανικές αρχές εν τω μεταξύ έχουν επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στο τι μπορούν να παίρνουν μαζί τους όσοι φεύγουν, από ζώα έως μετρητά.

Το όριο είναι έως 50.000 ρουπίες το άτομο. Κάτι λιγότερο από 160 ευρώ.

Υπάρχουν καταγγελίες για κατασχέσεις στα σύνορα χρηματικών ποσών και προσωπικών αντικειμένων.

Ανακοινώθηκαν ποινές και πρόστιμα για όσους ντόπιους παρέχουν στέγη, εργασία ή προστασία σε Αφγανούς προς απέλαση.

Το πακιστανικό υπουργείο Εσωτερικών έφτιαξε μέχρι και ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας για καταγγελίες και αναφορές.

Για τους Αφγανούς στο Ιράν, που στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι σιίτες μουσουλμάνοι, η κατάσταση αναφέρεται ότι είναι ακόμη πιο τραγική.

Ακόμα και στους μετανάστες δεύτερης γενιάς συνήθως δεν δίνεται εθνικότητα.

Μοναδική ουσιαστικά εξαίρεση αποτελούν όσοι δέχονται να ενταχθούν στις Ένοπλες Δυνάμεις ή σε πολιτοφυλακές -όπως έχει καταγράψει η Human Rights Watch- στέλνονται ως μαχητές σε περιφερειακούς «πολέμους δια αντιπροσώπων».

Για τους υπόλοιπους, τα νέα σχέδια της Τεχεράνης περιλαμβάνουν την απέλαση 5 εκατομμυρίων Αφγανών, που κατά το υπουργείο Εσωτερικών «ζουν παράνομα» στη χώρα.

Μόνο τον Οκτώβριο απελάθηκαν συνολικά πάνω από 400.000 Αφανοί από τα ιρανικά και τα πακιστανικά εδάφη

Δηλητηριώδες κλίμα

Όπως στην Τουρκία, έτσι και στο Ιράν και στο Πακιστάν οι Αφγανοί πρόσφυγες και μετανάστες έχουν πλέον μετατραπεί σε «αποδιοπομπαίους τράγους» για διάφορα προβλήματα. Κυρίως δε για την οικονομία.

Το Ισλαμαμπάντ, που κάποτε έβλεπε τους Αφγανούς ως μέσο άντλησης μεγαλύτερης χρηματοδότησης από οργανισμούς και δυτικές χώρες, τώρα τους κατηγορεί για τα υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Έχουν επίσης στοχοποιηθεί ως κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια.

Η απόφαση για τις μαζικές απελάσεις αποδίδεται κυρίως στην κλιμάκωση της διαμάχης μεταξύ του Πακιστάν και του Αφγανιστάν για τους Πακιστανούς Ταλιμπάν (TTP).

Πρόκειται για μια οργάνωση-ομπρέλα εξτρεμιστικών σουνιτικών ισλαμιστικών ομάδων, που ορκίζονται πίστη στους Αφγανούς Ταλιμπάν και θέλουν να επιβάλουν στο Πακιστάν -μια πυρηνική δύναμη- τον νόμο της Σαρία.

Τον τελευταίο καιρό έχουν εντείνει τις μεθοριακές επιθέσεις τους.

Σύμφωνα με το Ισλαμαμπάντ, έχουν πλέον στα χέρια τους και δυτικά όπλα, που άφησαν πίσω στο Αφγανιστάν τα αμερικανικά στρατεύματα, κατά την άτακτη αποχώρησή τους.

Στο Ιράν -που εκμεταλλεύτηκε την εισροή σιιτών Αφγανών για να καλύψει τα κενά από τη μαζική φυγή νέων και εξειδικευμένων εργαζομένων στο εξωτερικό- οι πιέσεις έρχονται κυρίως από το εσωτερικό.

Σε μια χώρα που, υπό το βάρος των κυρώσεων, μετά βίας μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των πολιτών της, οι Αφγανοί -όπως και άλλες κοινότητες προσφύγων και μεταναστών- έχουν γίνει για πολλούς «κόκκινο πανί».

Χιλιάδες Ιρανοί, κυρίως συντηρητικοί, υπέγραψαν αίτημα προς τις αρχές να περιορίσουν δραστικά την «ανεξέλεγκτη μετανάστευση», εκφράζοντας φόβους για περαιτέρω επιδείνωση της οικονομίας, ακόμη και της κατάστασης ασφάλειας στη χώρα.

Συνδυαστικά, πρόκειται για εξέλιξη μπούμερανγκ τόσο για το Πακιστάν, όσο και για το Ιράν, δύο χρόνια μετά την επιστροφή των Ταλιμπάν στην αφγανική εξουσία, σε μια περιοχή όπου η αποσταθεροποίηση παραμένει σε πρώτο πλάνο.

Η διεθνής ανθρωπιστική βοήθεια στο Αφγανιστάν βρίσκεται εδώ και καιρό σε οριακό σημείο

Μια νέα κρίση ενόψει

Στα εδάφη του Αφγανιστάν εν τω μεταξύ η κατάσταση αναμένεται να γίνει, κατ’ αρχήν σε ανθρωπιστικό επίπεδο, ακόμη πιο δραματική από ότι είναι τώρα.

Ελλείψει πόρων, το Υπουργείο Εξωτερικών των Ταλιμπάν -το καθεστώς των οποίων γίνεται όλο και πιο σκληροπυρηνικό- έδωσε εντολή σε αφγανικές πρεσβείες και προξενεία να αναζητήσουν διεθνή βοήθεια.

Πριν καν αρχίσουν οι μαζικές απελάσεις από γειτονικές χώρες, η χρηματοδότηση ανθρωπιστικής βοήθειας στο Αφγανιστάν για φέτος κάλυπτε μόλις το 38% των ανειλημμένων δεσμεύσεων και αναγκών.

Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι οι μαζικές απελάσεις κινδυνεύουν να «γονατίσουν» ένα σύστημα αρωγής, που ήταν ήδη υπό τεράστια πίεση.

Με δύο καταστροφικούς πολέμους ωστόσο σε εξέλιξη, στην Ουκρανία και στη Λωρίδα της Γάζας, και με τους Παλαιστίνιους άμαχους να βιώνουν μια ανθρωπιστική καταστροφή, η προσοχή της διεθνούς κοινότητας είναι εστιασμένη μακριά από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν.

Εκφράζονται ωστόσο ήδη φόβοι ότι οι μεταναστευτικές ροές από εκεί θα μπορούσαν να αυξηθούν σημαντικά, ανοίγοντας για την περιφέρεια και για την Ευρώπη έναν νέο φαύλο κύκλο.