Ο Ναπολέων, η ποπ κουλτούρα και η «κατάρα» της οθόνης

Γυρισμένη το 1976 σε αυθεντικούς χώρους της Αγγλίας και βασισμένη στη νουβέλα του Τζόζεφ Κόνραντ η ταινία «Οι μονομάχοι» (The Duellists) αναφέρεται στην πολύχρονη παρανοϊκή αντιπαράθεση δύο αξιωματικών του στρατού του Ναπολέοντα (Κιθ Καραντάιν, Χάρβεϊ Καϊτέλ) που στην πάροδο των χρόνων όποτε συναντιούνται και ανεξαρτήτως συνθηκών βρίσκουν την ευκαιρία να μονομαχήσουν.

Αφορμή υπήρξε κάτι εντελώς ευτελές, ασήμαντο και από κάποια στιγμή και μετά ξεχασμένο. Αφού όμως κανένας ποτέ δεν νικά, η μονομαχία τιμής δεν μπορεί παρά να συνεχιστεί «την άλλη φορά».

Από τότε που ο κινηματογράφος έκανε τα πρώτα βήματά του ο γάλλος στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης Ναπολέων Βοναπάρτης (1769-1821), ο οποίος αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης και ηγήθηκε αρκετών επιτυχημένων εκστρατειών κατά τη διάρκεια των επαναστατικών πολέμων, υπήρξε ένα πρόσωπο τρομερά ελκυστικό σε αυτό το μέσον και όχι μόνο.

Ο βρετανός σκηνοθέτης γύρισε την καταπληκτική αυτή ταινία που αποτελεί το ντεμπούτο του στη σκηνοθεσία μεγάλου μήκους μυθοπλασίας όταν ήταν 39 χρονών.

Και να που σήμερα, στα 86 του, με την τελευταία ταινία του, «Ναπολέων», ο Σκοτ επιστρέφει στην ίδια εποχή, εστιάζοντας αυτή τη φορά στο ίδιο το πρόσωπο του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, τον οποίο υποδύεται μια από τις μεγαλύτερες υποκριτικές δυνάμεις των καιρών μας, ο Χοακίν Φίνιξ.

Η ταινία, για την οποία δεν θα εκφέρουμε άποψη (παρουσιάζεται αύριο Τρίτη στους δημοσιογράφους), ανοίγει στις αίθουσες της χώρας μας (όπως και πολλών άλλων χωρών) την ερχόμενη Πέμπτη.

Από τότε που ο κινηματογράφος έκανε τα πρώτα βήματά του ο γάλλος στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης Ναπολέων Βοναπάρτης (1769-1821), ο οποίος αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης και ηγήθηκε αρκετών επιτυχημένων εκστρατειών κατά τη διάρκεια των επαναστατικών πολέμων, υπήρξε ένα πρόσωπο τρομερά ελκυστικό σε αυτό το μέσον και όχι μόνο.

Οι ταινίες που έχουν γυριστεί «πάνω» του είναι πάρα πολλές και ακόμα περισσότερες είναι εκείνες στα οποίες απλώς αναφέρεται (όπως συμβαίνει στους «Μονομάχους») ή τον βλέπουμε σε δεύτερο ρόλο, που συνήθως «κλέβει» την παράσταση.

Επίσης, ως ήρωας, έχει εμπνεύσει τον κόσμο της λογοτεχνίας (π.χ. ένα γουρούνι στη «Φάρμα των ζώων» του Τζορτζ Οργουελ έχει το όνομά του), της pop rock μουσικής (τραγούδια των Kinks, των Bee Gees, του Αλ Στιούαρτ, των ΑΒΒΑ κ.ά.) ή της τηλεόρασης: σε επεισόδιο της σειράς «Dr. Who» του 1964 ο Dr. Who (Γουίλιαμ Χάρτνελ) ταξιδεύει στο Παρίσι του 1794 και βλέπει το πραξικόπημα κατά του Ροβεσπιέρου που υποτίθεται ότι διοργάνωσε ο νεαρός τότε στρατηγός Ναπολέων Βοναπάρτης.

Πρωταγωνιστές που ατύχησαν

Ολως παραδόξως όμως ο Βοναπάρτης δεν είναι ακριβώς το ιστορικό πρόσωπο που μπορείς να πεις ότι έχει βρει τον ιδανικό ερμηνευτή του στη μεγάλη ή στη μικρή οθόνη.

Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι στην πραγματικότητα ο Ναπολέων έχει ατυχήσει στις βιογραφικές ταινίες με θέμα τον ίδιο γιατί κανένας ηθοποιός δεν έχει θριαμβεύσει (όπως θα περίμενε κανείς) υποδυόμενός τον.

Και τον έχουν υποδυθεί αρκετοί, ανάμεσά τους και ο Μάρλον Μπράντο στην «Ντεζιρέ» (1954) του Χένρι Κόστερ, μια ταινία που επίσης εστιάζει στους θυελλώδεις έρωτες του Αυτοκράτορα της Γαλλίας, ο Ροντ Στάιγκερ στο «Βατερλό» (1970) του Σεργκέι Μπονταρτσούκ, μια ταινία που απεδείχθη βατερλό στα ταμεία, όπως και ο Αρμάν Ασάντε στην πεντάωρη μίνι σειρά της τηλεόρασης «Napoleon and Josephine: Α Love Story», δίπλα στη Ζακλίν Μπισέ ως Ζοζεφίνα.

Ακόμα και σήμερα, όσο παράξενο και αν φαίνεται, η καλύτερη κινηματογραφική μορφή του Ναπολέοντα παραμένει εκείνη του γάλλου ηθοποιού Αλμπέρ Ντεντιονέ στην αριστουργηματική ταινία του βωβού κινηματογράφου «Ναπολέων» που γύρισε το 1927 ο Αμπέλ Γκανς (αργότερα ο Γκανς επανήλθε στον Ναπολέοντα στην επική περιπέτεια «Ο Ναπολέων στο Αούστερλιτς» 1960).

Γι’ αυτό και είναι πολύ πιθανό ο Φίνιξ που ανέλαβε τον ρόλο στην ταινία του Σκοτ, με τον οποίο είχε συνεργαστεί για πρώτη φορά παίζοντας τον Κόμμοδο στον «Μονομάχο» (ρόλος που τον είχε οδηγήσει ως τα Οσκαρ), να έχει και πάλι καταφέρει να δώσει μια ερμηνεία που αν μη τι άλλο θα συζητηθεί πολύ.

Ως γκεστ σταρ

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έλεγε κανείς ότι παρουσιάζουν οι εμφανίσεις του Βοναπάρτη ως guest ήρωα, και μάλιστα σε όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά είδη: θα τον βρούμε σε κωμωδίες («Ο ειρηνοποιός» του Γούντι Αλεν), σε παρωδίες επιστημονικής φαντασίας («Bill & Ted’s Excellent Adventure») ή σε υπερφορτωμένα παραμύθια όπως το «Υπέροχοι ληστές και τα κουλουβάχατα της Ιστορίας» (Time Bandits, 1981) του Τέρι Γκίλιαμ με τον Ιαν Χολμ στον ρόλο.

Το βραχύσωμο παρουσιαστικό του Ναπολέοντα βρέθηκε ακόμα και στο σώμα του Ντάνι Ντε Βίτο στην ταινία «Πιάστε τον κοντό», όπου ο γνωστός κωμικός υποδύεται έναν ηθοποιό που υποδύεται τον Ναπολέοντα.

Τέλος, ο γάλλος Αλέν Σαμπά ήταν ο Ναπολέοντας στη σχετικά πρόσφατη κωμωδία φαντασίας «Μια νύχτα στο μουσείο 2».

Το σχέδιο Κιούμπρικ

Το 2011 κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Taschen ένα τεράστιο, πολυσέλιδο βιβλίο-λεύκωμα με τίτλο «Stanley Kubrick’s Napoleon. The Greatest Movie Never Made».

Το βιβλίο αυτό περιέχει ανατύπωση κάθε διαθέσιμου αρχειακού υλικού που υπάρχει για μια ταινία που δεν γυρίστηκε ποτέ.

Και αυτή η ταινία είναι ο κατά Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Ναπολέων», το πιο φιλόδοξο έργο του αμερικανού σκηνοθέτη ο οποίος πέθανε ξαφνικά το 1999 σε ηλικία 70 χρονών.

Ο Κιούμπρικ είχε γράψει τελικά ένα σενάριο που φαίνεται να έχει σχέση με ένα όνειρο του σπουδαίου Τζακ Νίκολσον πριν αποτραβηχτεί από τον κινηματογράφο: να υποδυθεί σε μια ταινία τον Ναπολέοντα (το 1984 ο Νίκολσον είχε πληρώσει 250.000 δολάρια για τα δικαιώματα μιας ταινίας για τον γάλλο αυτοκράτορα).

Για τη δημιουργία της ταινίας του για τον Ναπολέοντα που δεν άρχισαν ποτέ, ο Κιούμπρικ είχε αναθέσει στους βοηθούς του την αγορά κάθε βιβλίου που ήταν διαθέσιμο για τον γάλλο αυτοκράτορα. Φανατικός αναγνώστης, ο Κιούμπρικ είχε στην κατοχή του περισσότερα από 100 βιβλία, και τα είχε διαβάσει όλα.

Καθότι τρομερά λεπτολόγος, όταν εργαζόταν, π.χ., πάνω σε μια σκηνή μάχης, εξέταζε ακόμα και ιστορικούς πίνακες με τη μάχη ως θέμα, ώστε να μπορέσει να κατανοήσει ακριβώς τον καιρό που φαινόταν στον πίνακα και να φροντίσει να κινηματογραφήσει τη σκηνή της μάχης μια μέρα με παρόμοιο καιρό.

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»