Ένα debate για την αλλοίωση των στίχων

Προφανώς δεν είναι η πρώτη φορά που μια ερμηνεύτρια ή ένας ερμηνευτής αλλάζει τον στίχο ενός τραγουδιού σε live εμφάνιση, ανάλογα με τα ήθη της εποχής.

Ούτε είναι η πρώτη φορά που το κάνει η Αλκηστις Πρωτοψάλτη με τον «Αδωνη».

Αρκετοί αισθάνθηκαν άβολα που αντικατέστησε τη λέξη «χοντρή» στο κομμάτι των Λίνας Νικολακοπούλου – Στ. Κραουνάκη συμμετέχοντας στις εντυπώσεις για την ανάγκη της πολιτικής ορθότητας να «προστατεύει» κοινωνικές ομάδες από την προσβολή

Ο ίδιος ο Σταμάτης Κραουνάκης το 2013 άλλαξε πολλούς στίχους του κομματιού μεταμορφώνοντάς το σε «καταγγελία» εις βάρος του Αδωνη Γεωργιάδη και της συζύγου του καταμεσής του προαυλίου της ΕΡΤ, στις τότε συναυλίες για το περίφημο «μαύρο».

Ο Στέλιος Καζαντζίδης στη live εκτέλεση του «Είμαι ένα κορμί» τραγουδά «Μες στο βούρκο κατεβαίνω/ κάθε μέρα πιο βαθιά» αντί για «Στον γκρεμό κατρακυλάω/ κάθε μέρα πιο βαθιά» (που ο ίδιος λέει στους πρωτότυπους στίχους του Κώστα Βίρβου).

Η Τάνια Τσανακλίδου σε αρκετές πρόσφατες εμφανίσεις κλείνει το «Μαμά, γερνάω» με τους στίχους «ωραία, νέα και ευτυχής» (αντί του «ατυχής»).

Ενδεικτικά από τη διεθνή παραγωγή, οι Scorpions μόλις πέρυσι τροποποίησαν τον ύμνο τους «The Wind of Change» μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

«Το να τραγουδάμε το «Wind of Change» όπως το τραγουδούσαμε πάντα δεν είναι κάτι που μπορώ πλέον να φανταστώ» είπε ο τραγουδιστής του συγκροτήματος Κλάους Μάινε στη γερμανική εφημερίδα «Die Zeit». «Δεν είναι σωστό να ρομαντικοποιούμε τη Ρωσία με στίχους όπως: «Κατευθύνομαι στη Μόσχα/ Διασχίζω το πάρκο Γκόρκι… Αφησε την μπαλαλάικα να ηχήσει».

H μπάντα άλλαξε τους στίχους σε: «Τώρα ακούστε την καρδιά μου/ Λέει Ουκρανία/ Περιμένοντας τον άνεμο να αλλάξει κατεύθυνση».

Η Αλκηστις Πρωτοψάλτη άνοιξε – άθελά της, σε πρώτη ανάγνωση – έναν από τους γνωστούς πολιτισμικούς πολέμους που διεξάγονται κυρίως στα social media.

Αρκετοί αισθάνθηκαν άβολα που αντικατέστησε τη λέξη «χοντρή» στο κομμάτι των Λίνας Νικολακοπούλου – Στ. Κραουνάκη συμμετέχοντας στις εντυπώσεις για την ανάγκη της πολιτικής ορθότητας να «προστατεύει» κοινωνικές ομάδες από την προσβολή.

Αλλοι υπερασπίστηκαν ακριβώς το δικαίωμα των ερμηνευτών να αλλάζουν τα τραγούδια ως προϊόντα που ακολουθούν την εποχή τους.

Δύο εξισορροπητικές απόψεις καλλιτεχνών, της Μάρθας Φριντζήλα και του Στάθη Δρογώση, φιλοξενούν «ΤΑ ΝΕΑ» στον σχετικό φάκελο.

«Να το κρίνουμε κατά περίπτωση»

Του Στάθη Δρογώση

«Είναι ένα φαινόµενο το οποίο παρακολουθούµε. Εγώ έχω αφαιρέσει λέξεις από τραγούδι το οποίο έλεγα στο πρόγραµµά µου. Το «Σίγουρα θα πάµε µια και φτάσαµε ως εκεί / εσύ στο χώµα και εγώ στη φυλακή», το έκανα «εσύ στο κόµµα και εγώ στη φυλακή».

Βέβαια πρέπει να µην ξεχνάµε ότι τα τραγούδια τη στιγµή που δηµιουργούνται αποτυπώνουν και την εποχή τους. Δεν θα αφαιρούσα ποτέ από τον «Προµηθέα» τη φράση «να κάθοµαι να κλαίω σαν γυναικούλα».

Η πραγµατικότητα της εποχής αυτή ήταν και εγώ οφείλω να τη µεταφέρω αυτούσια στο σήµερα. Δεν σηµαίνει ότι αυτή είναι η πίστη µου, η πεποίθεσή µου. Είναι του συγγραφέα, του εκάστοτε συγγραφέα, του εκάστοτε δηµιουργού της συγκεκριµένης εποχής.

Δύσκολα θα έβγαζα κάτι αν το τραγούδι δεν ήταν ολοκληρωµένο, αφαιρώντας δηλαδή αυτό που µπορεί να ενοχλεί. Αν στερούσα δηλαδή από το τραγούδι κάτι ουσιαστικό, δεν θα αντικαταστούσα λέξεις. Νοµίζω ότι θα πρέπει να το αντιµετωπίζουµε κατά περίπτωση.

Ο λόγος που καταργούµε εποχές ολόκληρες και πεποιθήσεις πρέπει να είναι ισχυρός. Είναι ένα φαινόµενο σε κάθε περίπτωση που το παρακολουθώ και εγώ και θέλω να δω πώς θα εξελιχθεί.

Στο παρελθόν έχει ξανασυµβεί, δεν είναι κάτι καινούργιο.

Η λέξη «νέγρος» για παράδειγµα δεν χρησιµοποιείται εδώ και τέσσερις δεκαετίες.

Το θέµα θα πρέπει να το εξετάσουµε σήµερα στην πρωτογενή παραγωγή.

Αυτός που γράφει τώρα ένα τραγούδι, για παράδειγµα, θα πρέπει να λάβει υπόψη του κάποια πράγµατα.

Από την άλλη, τη στιγµή που συζητούµε αν θα πρέπει να λέγεται µια λέξη βλέπουµε στην τηλεόραση το «Χτυποκάρδια στο θρανίο» όπου η σφαλιάρα ήταν µέσο διαπαιδαγώγησης.

Νοµίζω, είµαστε εκτός πραγµατικότητας».

«Οι διακρίσεις δεν διορθώνονται με μια λέξη»

Της Μάρθας Φριντζηλα

«Την απόφαση να αφαιρέσει και να αντικαταστήσει λέξεις ο σύγχρονος τραγουδιστής από ένα κομμάτι μπορεί να την πάρει σε συνεννόηση με τον συνθέτη – φυσικά και με τον ερμηνευτή που έκανε γνωστό το τραγούδι. Είναι στη διακριτική του ευχέρεια.

Ομως αν θέλουμε να προσεγγίσουμε τα πράγματα σε μια πιο ρεαλιστική βάση, θα πρέπει να πούμε ότι  ότι ο κόσμος τις περισσότερες φορές μπορεί να διακρίνει πότε ο λόγος είναι κακοποιητικός και πότε αντανακλά τα ήθη και τα έθιμα απλώς της εποχής.

Εχει κριτήριο ο ακροατής να διακρίνει τι μπορεί να σημαίνει μια λέξη μια φράση ή σε μια εικόνα στην τέχνη. Αντιλαμβάνεται δηλαδή την πρόθεση του καλλιτέχνη. Το ελληνικό τραγούδι έχει φανατικούς ακροατές και ανθρώπους που γνωρίζουν ιστορία.

Για παράδειγμα, στο τραγούδι της Λίνας Νικολακοπούλου «Πάμε στον Αδωνη για καφέ» είναι βέβαιο ότι κατανοούν πως δεν είχε κάποια πρόθεση η Λίνα Νικολακοπούλου να θίξει τη συγκεκριμένη ομάδα συνανθρώπων μας όταν το έγραφε.

Ως κοινωνία σαφώς καλά κάνουμε και θέλουμε να προστατέψουμε και επιθυμούμε να μην προκαλούμε τραύματα ο ένας στον άλλον.

Από την άλλη, όμως, οφείλουμε να τοποθετούμε τα πράγματα, εν προκειμένω τη δημιουργία και την τέχνη, στο πλαίσιο που δόθηκαν.

Θα ήταν παράλογο να απαιτούμε να αφαιρέσουμε ολόκληρα κομμάτια ή  λογοτεχνικά κείμενα μόνο και μόνο για να δηλώσουμε την αντίθεσή μας σε μια παλαιότερη συμπεριφορά η οποία  μπορεί να ήταν προσβλητική.

Για να ζήσουμε όλοι μαζί σε μια κοινωνία που σέβεται ο ένας τον άλλον πρέπει από τα σχολικά χρόνια να μαθαίνουμε τον σεβασμό στο διαφορετικό. Αλλά αυτό είναι μια άλλη διαδικασία.

Οι κοινωνικές διακρίσεις που υπάρχουν τώρα δεν διορθώνονται με το να αλλάζουμε τη γλώσσα με την οποία απευθυνόμαστε.

Θέλει κοινωνικές πολιτικές ένταξης, όχι απλώς αφαιρώντας μια λέξη».

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»