Εξοικονόμηση ενέργειας μέσω αλλαγής συμπεριφοράς: Η εμπειρία της κομητείας Viken στη Νορβηγία 

Για την εξοικονόμηση ενέργειας πέρα από τις δημοτικές υποδομές, είναι ζωτικής σημασίας η συμμετοχή του γενικού πληθυσμού και η ενθάρρυνση αλλαγών στις συνήθειες κατανάλωσης ενέργειας.

Ωστόσο, η αλλαγή συμπεριφοράς σε μεγάλη κλίμακα δεν είναι εύκολο κατόρθωμα. Για να έχουν ευρύτερη εμβέλεια και αντίκτυπο, οι περιφερειακές αρχές και οι τοπικές αρχές μπορούν να συνεργαστούν για να συνεργαστούν σε δράσεις που αποσκοπούν στην ευαισθητοποίηση και την υποκίνηση αλλαγής συμπεριφοράς.

Αυτό ακριβώς έκανε η κομητεία Viken στη Νορβηγία όταν ξεκίνησαν μια εκστρατεία στο πλαίσιο προγράμματος. Συνεργάστηκαν στενά με τους δήμους του Viken για να ενθαρρύνουν τους πολίτες να εξοικονομήσουν ενέργεια, δοκιμάζοντας διάφορα εργαλεία για να αλλάξουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες.

Η συγκεκριμένη δράση στο Viken είχε ως στόχο να εμπλέξει κάθε κάτοικο της περιοχής που βασίζεται στην ηλεκτρική ενέργεια, κυρίως τα νοικοκυριά. Ήταν μια συνολική προσπάθεια που επιδίωξε να αντιμετωπίσει την πρόκληση της κατανάλωσης ενέργειας σε πολλαπλά μέτωπα. Η εκστρατεία κάλεσε τους κατοίκους να συμμετάσχουν άμεσα και να δοκιμάσουν διαφορετικά εργαλεία και τακτικές εξοικονόμησης ενέργειας, να μοιραστούν στη συνέχεια τα αποτελέσματα σε διάφορα κανάλια. Για να είναι πιο ενδιαφέρουσα, η εκστρατεία πλαισιώθηκε ως ένα είδος διαγωνισμού, με τη δυνατότητα να κερδίσουν βραβεία για περισσότερους πολίτες για να παίξουν το παιχνίδι.

Προκειμένου να προσεγγίσει και να προσελκύσει άμεσα τους πολίτες, η κομητεία Viken, ως συντονιστής του προγράμματος στη Νορβηγία, συνεργάστηκε με όλους τους 51 δήμους της, οι οποίοι πραγματοποίησαν την δράση με τις κοινότητές τους τοπικά μέσω των διαύλων τους. Η Viken ήταν υπεύθυνη για την ανάπτυξη του υλικού της εκστρατείας και τον συντονισμό με τους δήμους. Αλλά στο τέλος της ημέρας, οι δήμοι ιδιοποιήθηκαν την εκστρατεία ως δική τους. Αυτό ήταν ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της εκστρατείας: οι κάτοικοι, που αισθάνονται πιο κοντά στην τοπική τους κυβέρνηση και εμπιστεύονται τις πληροφορίες που μοιράζονται μαζί τους, αισθάνθηκαν πιο αναγκασμένοι να εμπλακούν.

Η εκστρατεία διήρκεσε 4 μήνες, από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2023, με την ενεργό συμμετοχή 889 κατοίκων σε όλη την περιοχή του Viken. Στο πλαίσιο της ενεργειακής κρίσης, η εκστρατεία είχε μεγαλύτερη σημασία, καθώς οι άνθρωποι γνώριζαν ήδη τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας και είχαν κίνητρο να δοκιμάσουν νέους τρόπους μείωσης της κατανάλωσής τους.

Ενθάρρυνση της αλλαγής συμπεριφοράς

Όπως αναφέρεται σε άρθρο στο Covenant of Mayors, η εκστρατεία χώρισε τους συμμετέχοντες σε διαφορετικές ομάδες για να δοκιμάσουν έξι διαφορετικά εργαλεία παρέμβασης είτε μόνα τους είτε συνδυασμένα.

Ο πρωταρχικός στόχος του έργου είναι να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των εργαλείων παρέμβασης που έχουν επιδείξει επιτυχία σε δοκιμές μικρότερης κλίμακας και να τα προσαρμόσει για πρακτική εφαρμογή σε μεγαλύτερη κλίμακα, σε συνεργασία με εταίρους χρήστες, όπως δήμοι, κομητειακές διοικήσεις, εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας και ΜΚΟ, που καλύπτουν έξι ευρωπαϊκές χώρες.

Τα διάφορα εργαλεία που δοκιμάστηκαν συστηματικά είναι:

• παροχή συμβουλών εξοικονόμησης ενέργειας,
• παροχή ανατροφοδότησης σχετικά με τις επιτυχημένες εμπειρίες των άλλων,
• παροχή ανατροφοδότησης σχετικά με τις τάσεις κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια εβδομάδων,
• επιδιώκοντας δεσμεύσεις για την ανάληψη προσπαθειών εξοικονόμησης ενέργειας,
• έναρξη ανταγωνιστικών στοιχείων μεταξύ των συμμετεχόντων,
• ενθάρρυνση της μετάβασης από μια ατομική προοπτική σε μια συλλογική (π.χ. με έμφαση «εμείς στη Νορβηγία» μπορούμε να διατηρήσουμε την ηλεκτρική ενέργεια αντί του «μπορώ να εξοικονομήσω ηλεκτρική ενέργεια»). Στις επτά χώρες που αποτελούν μέρος του έργου, τα εργαλεία αυτά ελέγχθηκαν είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό μεταξύ τους.

Στο Viken, η εκστρατεία έδειξε ότι το πιο αποτελεσματικό εργαλείο στην αλλαγή συμπεριφορών ήταν οι συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας. Οι συμμετέχοντες που έλαβαν συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας κατάφεραν να εξοικονομήσουν κατά μέσο όρο 18,8 kWh ανά εβδομάδα ανά μέλος του νοικοκυριού, σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου. Για μια τετραμελή οικογένεια, αυτό ισοδυναμεί με εξοικονόμηση περίπου 300 kWh ανά μήνα (τους χειμερινούς μήνες). Ένα άλλο εργαλείο που αποδείχθηκε ότι είχε αντίκτυπο στη Νορβηγία ήταν το στοιχείο του ανταγωνισμού: καθώς οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για την εξοικονόμηση ενέργειας που επιτεύχθηκε από τους συνομηλίκους τους, τα κίνητρά τους για διατήρηση αυξήθηκαν, οδηγώντας σε πρόσθετη εξοικονόμηση 11,3 kWh ανά άτομο την εβδομάδα.

Όπως αναφέρεται στο άρθρο (πηγή: https://eu-mayors.ec.europa.eu/en/Saving-energy-through-behavioural-change-the-experience-of-Viken-county-in-Norway%E2%80%AF?etrans=el) μια τέτοια εκστρατεία έχει πολλά να συμβάλει στους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της κομητείας Viken, καθώς το σχέδιο δράσης της κομητείας για τη βιώσιμη ενέργεια και το κλίμα (SECAP) περιγράφει μια σαφή δέσμευση για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Για να δημιουργηθεί ένα ευρύτερο δίχτυ με μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και να εμπνεύσει τον πληθυσμό να κάνει ουσιαστικές αλλαγές, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πρώτα και κύρια τα πρότυπα κατανάλωσης ενέργειας των κατοίκων του Viken. Η περίοδος της εκστρατείας έγινε μια ευκαιρία για τους εγγεγραμμένους συμμετέχοντες να αποκτήσουν ανεκτίμητες γνώσεις σχετικά με τη δική τους χρήση ηλεκτρικής ενέργειας και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να την μειώσουν. Μέσω της ενεργού συμμετοχής, οι κάτοικοι όχι μόνο έλαβαν πρακτικές συμβουλές αλλά και ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να κάνουν ενημερωμένες επιλογές που όχι μόνο ωφελούσαν μεμονωμένους πολίτες αλλά συνέβαλαν θετικά στην επίτευξη των στόχων μας για το κλίμα.

Βλέποντας αυτά τα οφέλη, ο δήμος του Asker αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την εκστρατεία με τον προϋπολογισμό του δήμου του στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής του για το κλίμα και την ενέργεια. Από αυτές τις προσπάθειες, διαπίστωσαν ότι οι επισκέψεις στο σπίτι από συμβούλους στον τομέα της ενέργειας είχαν τον σημαντικότερο αντίκτυπο. Η προσέγγιση αυτή ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική επειδή πολλά νοικοκυριά δεν γνωρίζουν την ενεργειακή απόδοση των σπιτιών τους και οι φυσικές επιθεωρήσεις συχνά αποκάλυψαν περισσότερες ευκαιρίες εξοικονόμησης ενέργειας από ό,τι θα μπορούσαν να παράσχουν γενικές πληροφορίες ή διαβουλεύσεις.