Η εποχή του στασιμοκαπιταλισμού

Εάν κανείς παρατηρήσει τις προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία, θα διαπιστώσει ένα παράδοξο.

Από τη μια έρχονται και επανέρχονται οι προβλέψεις που υποστηρίζουν ότι σύντομα θα μπούμε σε ύφεση. Αυτό ως ένα βαθμό είναι ήδη πραγματικότητα για κάποιες ευρωπαϊκές οικονομίες, όχι όμως για την αμερικανική, παρά τη σημαντική αύξηση των επιτοκίων, που είναι σε υψηλό 22ετίας.

Από την άλλη, βλέπουμε αυτή την ύφεση διαρκώς να αναβάλλεται για ένα μεταγενέστερο χρονικά σημείο και τις κατά περίπτωση «Κασσάνδρες» να διαψεύδονται.

Όμως, την ίδια στιγμή μπορεί να μην έρχεται ύφεση, αλλά δεν έρχεται ούτε ανάπτυξη.

Το ΔΝΤ σε μια πρόσφατη έκθεσή του υπογράμμισε ότι έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου οι προβλέψεις πενταετίας που κάνει διαρκώς υποχωρούν. Το 2013 η πρόβλεψη σε βάθος πενταετίας ήταν για ανάπτυξη 4,9%, ενώ το 2023 η αντίστοιχη πρόβλεψη είχε υποχωρήσει στο 3,1%.

Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και εάν πετύχουν οι προσπάθειες να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό (κάτι που φαίνεται να γίνεται σε επίπεδο γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή), αυτό δεν θα ακολουθηθεί από μια μεγάλη αναπτυξιακή ορμή, αλλά μάλλον μια εικόνα στασιμότητας.

Χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και στις αναπτυγμένες οικονομίες και κατ’ επέκταση και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Κάτι που με τη σειρά του, όπως επισημαίνει και το ΔΝΤ, θα επιβραδύνει το ρυθμό σύγκλισης ως προς τα επίπεδα ζωής ανάμεσα στις αναδυόμενες χώρες και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες από τη μια, τις αναπτυγμένες οικονομίες από την άλλη.

Στην πραγματικότητα εκεί που φοβηθήκαμε ότι θα είχαμε να κάνουμε με έναν στασιμοπληθωρισμό, αποδεικνύεται ότι έχουμε να κάνουμε με μια συνολικότερη αλλαγή, αυτή που οδηγεί σε έναν στασιμοκαπιταλισμό.

Και τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα. Οι αναπτυγμένες οικονομίες έχουν πληθυσμούς που γερνούν, δεν εμφανίζουν ανάλογες αυξήσεις παραγωγικότητας όπως στο παρελθόν, και ολοένα και περισσότερο αποκόπτονται από οικονομίες με υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης εξαιτίας γεωπολιτικών ανταγωνισμών.

Το μόνο που συντηρεί ρυθμούς ανάπτυξης είναι η κατανάλωση και η συνεχιζόμενη υπερδιόγκωση του χρηματοοικονομικού τομέα, που όμως μπορεί να πάρει και τα χαρακτηριστικά «φούσκας».

Την ίδια στιγμή υπάρχουν μπροστά μας μεγάλες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή που θα απαιτήσουν όχι μόνο μεγάλες δαπάνες για να γίνουν οι επενδύσεις που χρειάζονται για την Πράσινη Μετάβαση, αλλά και αλλαγές μεγάλες καταναλωτικών συνηθειών.

Όμως, εάν κανείς κοιτάξει τον τρόπο που οι κυβερνήσεις φαίνονται αδύναμες να χαράξουν στρατηγική (όταν δεν φαίνονται πλήρως παραδομένες στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων), καταλαβαίνει ότι δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα μπορέσουν να απαντήσουν στις προκλήσεις της εποχής του στασιμοκαπιταλισμού.

Πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα απαντήσουν αποτελεσματικά ούτε στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, ούτε σε αυτή των εντεινόμενων παγκόσμιων ανισοτήτων (που περιλαμβάνουν και την αύξηση των ανθρώπων σε επισιτιστική ανασφάλεια παγκοσμίως).

Όλα αυτά δείχνουν πόσο ανάγκη έχουμε για μια πολιτική συζήτηση που να απαντά σε πραγματικά και όχι επικοινωνιακά ερωτήματα και να σκέφτεται πέρα από τις αυθόρμητες δυναμικές της αγοράς.

Μόνο που όσο συνεχίζονται διαλυτικά φαινόμενα στους πολιτικούς χώρους που θα είχαν κάθε λόγο να την ανοίξουν, αυτή θα αργήσει δυστυχώς να γίνει.