3D εκτύπωση: Μια νέα… διάσταση στη διατροφή;

«Έτοιμο το φαγητό. Μόλις εκτυπώθηκε!». Ακούγεται παράταιρο, αλλά μπορεί να είναι το μέλλον στη διατροφή, στο φόντο της κλιματικής αλλαγής σε ένα υπερπληθή πλανήτη.

Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, λένε οι ειδικοί, οι κουζίνες μας θα μπορούσαν να έχουν τον δικό τους «ψηφιακό σεφ», ετοιμάζοντας γεύματα όχι στο φούρνο, στο μάτι της κουζίνας ή στο γκριλ, αλλά με τρισδιάστατη εκτύπωση.

Το λεγόμενο -και πλέον ευρέως εφαρμοζόμενο- 3D printing.

Ήδη παράγονται τρόφιμα με αυτή τη διαδικασία, με βρώσιμα υλικά.

Πλέον είναι δυνατή η 3D εκτύπωση κοτόπουλου, ψαριού, βοδινού κρέατος, λαχανικών, τυριού.

Θεωρητικά, η τεχνική μπορεί να εφαρμοστεί σε «οτιδήποτε μπορεί να μετατραπεί σε πάστα, υγρό ή σκόνη», σύμφωνα με ερευνητική ομάδα μηχανικών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, που διερευνούν τα οφέλη και τις προκλήσεις της τρισδιάστατης εκτύπωσης τροφίμων.

Προ λίγων μηνών κατάφεραν να εκτυπώσουν τσιζκέικ, χρησιμοποιώντας αλοιφές τρισδιάστατης εκτύπωσης από πολτοποίηση κράκερς, φυστικοβούτυρο, σοκολάτα, πουρέ μπανάνας, μαρμελάδα φράουλα, χυμό κεράσι και γλάσο.

Έπειτα από πέντε αποτυχημένες προσπάθειες, κατάφεραν με την έκτη να φτιάξουν μέσα 30 λεπτά την εργαστηριακή εκδοχή του επιδορπίου.

«Η γεύση του ήταν κάτι που δεν είχα δοκιμάσει ποτέ πριν», δήλωσε τότε ο Τζόναθαν Μπλούτινγκερ, ένα μέλος της ομάδας. Αλλά «μάλλον το απόλαυσα»…

Εταιρείες εν τω μεταξύ προχωρούν στην 3D εκτύπωση κρέατος από φυτικά υλικά για εμπορική χρήση.

Εστιατόρια πειραματίζονται με την 3D εκτύπωση στο μενού τους, αξιοποιώντας ως πρώτη ύλη τρόφιμα που είναι μεν βρώσιμα, αλλά λόγω εμφάνισης θα κατέληγαν στα σκουπίδια.

Μόλις πρόσφατα δύο φοιτητές στο Κατάρ παρουσίασαν έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή ικανό να παράγει φρούτα και λαχανικά από φυτικά κύτταρα, που αναπτύσσονται εργαστηριακά.

Μακροπρόθεσμος στόχος, τόνισαν, είναι να προσφέρουν λύση στην επισιτιστική ανασφάλεια, που σήμερα πλήττει 258 εκατομμύρια ανθρώπους σε 58 χώρες και εδάφη παγκοσμίως, με δυσοίωνα αυξητικές τάσεις.

Λύση ή χίμαιρα;

Σε αυτή τη φάση παραγωγής, που είναι ακριβή και περιορισμένη, η 3D εκτύπωση τροφίμων μπορεί να αποτελέσει λύση για άτομα που πάσχουν από δυσφαγία.

Από όσους έχουν ειδικές διατροφικές ανάγκες και ακολουθούν αυστηρές δίαιτες λόγω π.χ. παθήσεων ή αλλεργιών.

Ως διαδικασία, δε, προβάλλεται ιδανική για την αποφυγή εξάπλωσης τροφιμογενών νοσημάτων, καθώς μειώνει την ανθρώπινη επαφή με τα τρόφιμα.

Σε δεύτερο πλάνο ωστόσο η τρισδιάστατη εκτύπωση τροφίμων χαρακτηρίζεται από πολλούς ως μια από τις πιθανές ανεκμετάλλευτες ακόμη λύσεις στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, που εξελίσσεται σε πρόκληση.

Με έκθεση, ο ΟΗΕ έχει χτυπήσει «καμπανάκι» για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και το φάσμα της έκθεσης εκατομμυρίων ανθρώπων σε οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, σε ολόκληρο τον κόσμο.

Έχουν γραφτεί μελέτες για το πώς η 3D εκτύπωση τροφίμων θα μπορούσε να κάνει το σύστημα παραγωγής τους πιο αποτελεσματικό.

Εκτιμάται ότι θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα παροχής απαραίτητων θρεπτικών συστατικών σε πληθυσμούς που δεν έχουν πρόσβαση σε φρέσκα τρόφιμα, είτε λόγω μειωμένης διαθεσιμότητας, είτε λόγω κόστους.

Για τέτοιας κλίμακας χρήση, ωστόσο, απαιτείται η βελτιστοποίηση των διαδικασιών σε παραγόμενα αποτελέσματα, ταχύτητα και ελέγχους.

«H πληρότητα της τεχνολογίας θα πρέπει να είναι το όραμα για τα τρόφιμα του αύριο», προσθέτει έτερη σχετική μελέτη.

Οι συντάκτες της βλέπουν σημαντικά οφέλη για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ενίσχυση των τοπικών παραγωγών, μελλοντική μείωση του κόστους για τους καταναλωτές και μείωση της σπατάλης τροφίμων.

Παρ’ όλα αυτά, τονίζουν, όσα παράγονται από 3D εκτυπώσεις θα θεωρούνται «επεξεργασμένα». Κατηγορία που «έχει δεχτεί σταθερά κριτική» από υπηρεσίες και οργανισμούς, όπως ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας.

Δεδομένης δε «της αυξανόμενης μετατόπισης των προτιμήσεων των καταναλωτών μακριά από τα επεξεργασμένα», παραδέχονται, «η τρισδιάστατη εκτύπωση τροφίμων μπορεί να φαίνεται ανάθεμα στις σημερινές τάσεις».

Πλέον, παρατηρούν, το «εκκρεμές γυρίζει πίσω στη δίαιτα του 20ου αιώνα, που βασιζόταν σε οικονομικά προσιτά, πραγματικά τρόφιμα, αντί σε βιομηχανικά προϊόντα διατροφής».

Η αγορά τροφίμων τρισδιάστατης εκτύπωσης αναμένεται να ξεπεράσει σε αξία το 1 δισεκατομμύριο δολάρια μέσα στην επόμενη δεκαετία

Έχουν τα τρισδιάστατα τρόφιμα μέλλον;

Αν και τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί αλματώδης πρόοδος στον τεχνολογικό τομέα, η μαζική «εισβολή» τρισδιάστατων εκτυπωτών τροφίμων στην καθημερινότητα εκτιμάται ότι απέχει ακόμη αρκετά χρόνια.

Το κόστος τους παραμένει εξάλλου απαγορευτικό. Επίσης υψηλό είναι το κόστος των τροφίμων που παράγουν.

Παρ’ όλα αυτά υπολογίζεται ότι το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς τρισδιάστατης εκτύπωσης τροφίμων ανήλθε σε 621,1 εκατομμύρια δολάρια το 2022.

Εκτιμάται μάλιστα ότι θα φτάσει περίπου τα 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2032.

Ήδη σε όλη την Ευρώπη πολλά εστιατόρια και κρεοπωλεία προσφέρουν κομμάτια «κρέατος» τρισδιάστατης εκτύπωσης, φτιαγμένα από συστατικά όπως πρωτεΐνη σόγιας και ρεβίθια.

Στις ΗΠΑ, η Διεύθυνση Σίτισης Μάχης του υπουργείου Άμυνας έχει ήδη στραφεί σε τρόφιμα τρισδιάστατης εκτύπωσης, με έμφαση σε μπάρες γευμάτων που βελτιώνουν την απόδοση και καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες των στρατιωτών.

Προφανώς καθώς η τεχνολογία στον τομέα προχωρά εγείρονται διάφορα ζητήματα, που εκτείνονται από τη βιοηθική έως τη διατροφική ασφάλεια.

Προς επίρρωση, δε, έρχονται αναφορές ότι η Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνητικών Προγραμμάτων (DARPA) του αμερικανικού Πενταγώνου χρηματοδοτεί μια startup, που εργάζεται πάνω στη τρισδιάστατη εκτύπωση τροφίμων από… πλαστικά απόβλητα.

Όλα αυτά μέσω ενός βιοαντιδραστήρα αιχμής, όπου ειδικά βακτήρια διαλύουν το πλαστικό και το μετατρέπουν σε βιομάζα, η οποία με τη σειρά της μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βρώσιμη πρώτη ύλη για 3D printing στο πιάτο.

Ως δυνητικά πρώτο πειραματικό πεδίο εφαρμογής μνημονεύονται «επιχειρήσεις αρωγής έπειτα από φυσικές καταστροφές» ή «καταυλισμοί προσφύγων».