Οι «διαγραμμένοι» της Σλοβενίας – Παραμένουν στα «αζήτητα»

Ο τοπικός θρύλος λέει ότι τη Λιουμπλιάνα, πρωτεύουσα της Σλοβενίας, ίδρυσε ο Ιάσονας, ο ήρωας της ελληνικής μυθολογίας.

Έφτασε -βάσει αυτής της εκδοχής- μέχρι εκεί με την Αργοναυτική Εκστρατεία.

Σε μια λίμνη πολέμησε, νίκησε και σκότωσε έναν δράκο, που σήμερα αποτελεί σύμβολο της πόλης ως απεικόνιση δύναμης, θάρρους και σοφίας.

Προσόντα που επικαλείται συνολικά η πλούσια Σλοβενία, 32 χρόνια μετά τον μόλις 10ημερο, σχεδόν αναίμακτο πόλεμο για την ανεξαρτησία της.

Σχεδόν τίποτα πλέον δεν μαρτυρεί ότι η χώρα μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ από το 2004 και της ευρωζώνης από το 2007 ήταν μέχρι το 1991 τμήμα της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας.

Σε αντίθεση με τους Βαλκάνιους γείτονές της, έχει υψηλό βιοτικό επίπεδο, εθνικό κατώτατο μισθό στα 1.203 ευρώ και υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Όμως στη μικροσκοπική αυτή χώρα των 2,1 εκατομμυρίων κατοίκων, που ανέκαθεν αποτελούσε «σταυροδρόμι» εμπορικών οδών και πολιτισμών, μια μικρή μειοψηφία έχει μείνει αποκομμένη από τα πάντα.

Για την ακρίβεια, είναι σε νομικό κενό, εξαφανισμένοι εδώ και χρόνια από τα μητρώα, σαν να μην υπήρξαν ποτέ στη χώρα όπου κατοικούσαν επί δεκαετίες ακόμη και πριν από την ανεξαρτητοποίηση.

Είναι οι λεγόμενοι «διαγραμμένοι».

Μια λέξη που έχει «σφραγίσει» τη ζωή και τη μοίρα τους, καταμαρτυρώντας ότι το success story της σύγχρονης Σλοβενίας έχει τους δικούς του… «δράκους».

Άποψη από τη Γέφυρα των Δράκων, στη Λιουμπλιάνα

Διαγραφή… από τη ζωή

Περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι από άλλα μέρη της Γιουγκοσλαβίας είχαν καταγραφεί ως μόνιμοι κάτοικοι στη Σλοβενία το 1990.

Ως πολίτες της γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας, απολάμβαναν πλήρη δικαιώματα.

Πολλοί ζούσαν εκεί ήδη πολλά χρόνια.

Όταν όμως η Σλοβενία απέκτησε την ανεξαρτησία της, το 1991, όσοι δεν είχαν γεννηθεί στα εδάφη της κλήθηκαν να υποβάλλουν αίτηση για την απόκτηση υπηκοότητας.

Το διάστημα που δόθηκε για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ήταν μόλις έξι μήνες.

Χιλιάδες αιτήσεις απορρίφθηκαν, λόγω μη προσκόμισης των απαραίτητων εγγράφων.

Απαιτούνταν πρωτότυπα έγγραφα από τον τόπο γέννησης. Ήταν ήταν μια μη ρεαλιστική γραφειοκρατική αξίωση, ενόσω μαίνονταν εθνοτικοί πόλεμοι στα γιουγκοσλαβικά εδάφη.

Άλλοι δεν ήξεραν σε ποιες υπηρεσίες έπρεπε να απευθυνθούν.

Σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν διαδίκτυο, πολλοί άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν ενημερώθηκαν καν για την αλλαγή στη νομοθεσία και διαπίστωσαν κατόπιν εορτής ότι είχαν διαγραφεί από τα μητρώα.

Κάποιοι το έμαθαν τυχαία, όπως π.χ. σε ελέγχους της τροχαίας.

Κάπως έτσι 25.671 άνθρωποι -πάνω από το 1% του πληθυσμού- βρέθηκαν από τον Φεβρουάριο του 1992 χωρίς ταυτότητα, πατρίδα και δικαιώματα.

Από τη μια μέρα στην άλλη έγιναν ανιθαγενείς, χάνοντας τα πάντα.

Χωρίς ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη. Χωρίς συντάξεις που δικαιούνταν. Χωρίς πρόσβαση στην αγορά εργασίας ή ακόμη και σε τραπεζικούς λογαριασμούς. Χωρίς σπίτι.

Εν μέσω σωρείας καταγγελιών ακόμη και για στοχευμένη «διοικητική εθνοκάθαρση», μοναδική επιλογή για πολλούς φάνταζε πλέον η φυγή. Είτε στους τόπους καταγωγής τους, είτε σε άλλες χώρες της Ευρώπης με τη μάταια ελπίδα να γίνουν δεκτοί ως πρόσφυγες.

Δύο φορές, το 1999 και το 2003, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Σλοβενίας διέταξε την κυβέρνηση να αποκαταστήσει τα δικαιώματα των διαγραμμένων.

Το θέμα έφτασε μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο αποφάσισε ότι η Λιουμπλιάνα ​​όχι μόνο έπρεπε να αποκαταστήσει το καθεστώς των «διαγραμμένων», αλλά και να τους αποζημιώσει.

Η ιστορία τους έγινε μέχρι και ταινία.

Ζητείται δικαιοσύνη

Το 2004, λίγο πριν η Σλοβενία ενταχθεί πλήρως στην δυτική «οικογένεια» ως μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, το 96% των Σλοβένων τάχθηκε σε δημοψήφισμα κατά της αποκατασταθούν τα δικαιώματά τους στους «διαγραμμένων».

Την εκστρατεία του «όχι» είχε στηρίξει η τότε δεξιά συντηρητική αντιπολίτευση, ενώ στη χώρα είχαν πια καθιερωθεί αρνητικά στερεότυπα για την επισήμως ανύπαρκτη μειονότητα.

Πέρασαν σχεδόν δύο δεκαετίες μέχρι το υπουργείο Εσωτερικών της Σλοβενίας να ανακοινώσει επίσημα τον αριθμό των «διαγραμμένων», το 2010.

Μεταγενέστερος νόμος έδωσε τη δυνατότητα σε όσους «διαγραμμένους» βρίσκονταν ακόμη στη Σλοβενία ​​να ανακτήσουν υπηκοότητα, λαμβάνοντας οικονομική αποζημίωση για τα δεινά τους.

Το «παράθυρο» αυτό όμως έκλεισε το 2013.

Πολλοί συνέχισαν και συνεχίζουν να δίνουν μάχη στα δικαστήρια.

Σχεδόν οι μισοί, περίπου 12.500 έχουν πλέον πάρει άδεια μόνιμης διαμονής ή υπηκοότητα.

Το κράτος της Σλοβενίας τους αποζημιώνει καταβάλλοντας 50 ευρώ για κάθε μήνα που δεν είχαν καθεστώς ιθαγένειας -το ένα πέμπτο από όσα είχε προτείνει το ΕΔΑΔ.

Αρκετοί έχουν συσσωρεύσει στο μεσοδιάστημα σημαντικά χρέη, για να τα βγάλουν πέρα στα χρόνια της στρεβλής καταδίκης στην «ανυπαρξία».

Εκτός αυτής της «εξίσωσης» εν τω μεταξύ βρίσκονται όσοι εγκατέλειψαν τη Σλοβενία.

Χιλιάδες άλλοι συνεχίζουν τη δικαστική μάχη.

Υποθέσεις έχει αναλάβει ακόμη και pro bono, ήτοι χωρίς αμοιβή, ένας πρώην δικαστής του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Σλοβενίας, ο Μάτεβς Κρίβιτς, σήμερα 80 ετών.

Πρόσφατα η πρόεδρος της χώρας, Νατάσα Πιρτς Μούσαρ, υποσχέθηκε να ασχοληθεί με την υπόθεση, διορίζοντας ειδικό επίτροπο για ένα κεφάλαιο που χαρακτηρίζεται «μελανό» στην ιστορία της Σλοβενίας.

Ο ρόλος της ωστόσο είναι περισσότερο τελετουργικός και θεωρείται αμφίβολο εάν την πρωτοβουλία της θα στηρίξει η κυβέρνηση στη Λιουμπλιάνα, μετά και την περσινή επίσημη συγγνώμη.