Γκέτισμπεργκ, πριν από 160 χρόνια

Δυόμισι εβδομάδες πριν από την Ομιλία στο Γκέτισμπεργκ, στις 19 Νοεμβρίου 1863, ο Αβραάμ Λίνκολν συνέχισε να ασκεί τα προεδρικά του καθήκοντα εν μέσω Εμφυλίου Πολέμου.

Στις 8 εκείνου του μήνα επισκέφτηκε το στούντιο των Αλεξάντερ και Τζέιμς Γκάρντνερ για να αποτυπώσουν ένα από τα πασίγνωστα έκτοτε πορτρέτα του.

Την επόμενη μέρα στο Θέατρο Φορντ παρακολούθησε τον Τζον Γουίλκς Μπουθ – τον μελλοντικό δολοφόνο του – να υποδύεται έναν αρχαίο έλληνα γλύπτη, στην παράσταση του Τσαρλς Σέλμπι «The marble heart».

Την ίδια περίοδο δούλευε τον λόγο που επρόκειτο να εκφωνήσει στην τελετή καθαγιασμού για τους νεκρούς του Γκέτισμπεργκ – της πιο αιματηρής μάχης του Εμφυλίου με πάνω από 23.000 νεκρούς, τραυματίες ή αγνοουμένους για κάθε πλευρά των εμπολέμων.

Πρώτος εκεί μίλησε ο γερουσιαστής και κυβερνήτης της Μασαχουσέτης Εντουαρντ Εβερετ: 13.000 λέξεις επί δύο ώρες.

Κι ύστερα μίλησε ο Λίνκολν: «Πριν από 87 χρόνια οι πατεράδες μας δημιούργησαν σε αυτήν την ήπειρο ένα νέο έθνος, που γεννήθηκε ελεύθερο και αφοσιώθηκε στην ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι».

Ηταν οι πρώτες από τις μόλις 272 λέξεις που χρησιμοποίησε συνολικά.

Ηδη από την αρχή ανέτρεπε την παγιωμένη αντίληψη των Βορείων ότι η ιδρυτική στιγμή του αμερικανικού έθνους ήταν το 1620, όταν το πλοίο «Μεϊφλάουερ» έφτασε στη Μασαχουσέτη από το Πλίμουθ της Αγγλίας αποβιβάζοντας 102 επιβάτες, κυρίως Πουριτανούς, οι οποίοι έμειναν στην ιστορία ως «προσκυνητές».

Για τον Λίνκολν, σύμφωνα με τον βιογράφο του, David S. eynolds, «το σημείο Μηδέν δεν ήταν ούτε το 1620 ούτε το 1787, όταν συνεκλήθη το Συντακτικό Συνέδριο, αλλά το 1776, όταν υπογράφηκε η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας» (Abe: Abraham Lincoln in his times, Penguin Press, 2020, σελ. 846).

«Εναπόκειται… σε εμάς να αφιερωθούμε στη σπουδαία αποστολή που στέκει ενώπιόν μας: …να διακηρύξουμε ξεκάθαρα ότι οι νεκροί δεν έπεσαν επί ματαίω, ότι σε αυτό το έθνος, υπό τη σκέπη του Θεού, θα αναγεννηθεί η ελευθερία, και ότι αυτός ο τρόπος διακυβέρνησης του λαού, από τον λαό, για τον λαό, δεν θα εκλείψει από τη Γη».

Ο στόχος που έθετε ήδη στην αρχή ο Λίνκολν – η ισότητα των ανθρώπων, ανεξαρτήτως φυλής ή χρώματος – μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης, όπως όριζε το Σύνταγμα.

Οι νομικές εισηγήσεις για τη λαϊκή κυριαρχία γίνονταν ποίηση στη δική του τελευταία φράση, ενώ ο ίδιος υποδείκνυε τη θυσία των νεκρών ως μέσο για την πολιτική λύτρωση του έθνους («υπό τη σκέπη του Θεού»).

Οι επικριτές περίμεναν τον 16ο Πρόεδρο των ΗΠΑ στη γωνία.

«Ο ρεπουμπλικανισμός οδηγεί αβίαστα στην κατάργηση της δουλείας», η οποία με τη σειρά της «οδηγεί στην ισότητα των νέγρων και τη σύντηξη (amalgamation), τόσο φυσιολογικά όσο βυθίζεται η πάπια στο νερό» έγραφε η εφημερίδα των Δημοκρατικών «The Crisis».

Ο αρθρογράφος των «Chicago Times», από την άλλη, έκανε λόγο για «προσβολή» των νεκρών του Γκέτισμπεργκ και «διαστρέβλωση της Ιστορίας» (David. S. Reynolds).

H Ιστορία, ωστόσο, δεν μιλά δι’ αντιπροσώπων. Εκατό χρόνια μετά την ομιλία στο Γκέτισμπεργκ, τον Απρίλιο του 1963, η απάντηση ήρθε με τη μορφή μιας επιστολής από τις φυλακές του Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα.

Την υπέγραφε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο οποίος είχε φυλακιστεί με την κατηγορία ότι ηγείτο δημόσιας πορείας χωρίς άδεια.

Κατά τη διάρκεια των εννέα ημερών χρησιμοποίησε τα περιθώρια των εφημερίδων για να συντάξει μια απάντηση στους οχτώ κληρικούς που είχαν καταγγείλει τον αγώνα του.

«Η αδικία οπουδήποτε είναι μια απειλή για τη δικαιοσύνη παντού» έγραφε εκεί.

Και όπως σημειώνει ο Τζορτζ Χάτσινσον, καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, το «Γράμμα από τη φυλακή του Μπέρμιγχαμ συγκρίθηκε με τη δημόσια επιστολή του Εμίλ Ζολά για την υπόθεση Ντρέιφους και την ομιλία του Λίνκολν στο Γκέτισμποργκ» (A new literary history of America, Harvard University Press – Balknap, 2009).

Premium έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»