Γλυπτά του Παρθενώνα: Μια διαμάχη 200 ετών – Γιατί τα διεκδικεί η κάθε πλευρά

Η απόφαση του βρετανού πρωθυπουργού, Ρίσι Σούνακ, να ακυρώσει τελευταία στιγμή τη συντάντηση με τον έλληνα ομόλογό του, Κυριάκο Μητσοτάκη, φαίνεται να πυροδότησε εκ νέου την αιώνια διαμάχη για την ιδιοκτησία των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Και οι δύο χώρες διεκδικούν τα έργα που φιλοξενούνται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, αλλά τα τελευταία χρόνια οι δύο πλευρές είχαν δείξει ότι βρίσκονται κοντά σε μια συμφωνία με την οποία θα δανείζονταν στην Αθήνα με αντάλλαγμα άλλα αντικείμενα.

Πώς ξεκίνησε και πώς εξελίσσεται η διαμάχη και γιατί συνεχίζεται για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα;

Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα είναι μια συλλογή από γλυπτά και ζωφόρους που δημιουργήθηκαν από τον αρχαίο Έλληνα γλύπτη Φειδία τον 5ο αιώνα π.Χ. για να κοσμήσουν τον Παρθενώνα και άλλα μέρη της Ακρόπολης των Αθηνών. Θεωρούνται ευρέως ως ένα από τα καλύτερα δείγματα κλασικής γλυπτικής στον κόσμο. Αφαιρέθηκαν από την Ακρόπολη από πράκτορες του 7ου κόμη του Έλγιν, ο οποίος ήταν Βρετανός πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη – τότε πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η Ελλάδα ελεγχόταν από τους Οθωμανούς, όπως αναφέρει και το Bloomberg.

Πέρα από την εξαιρετική ομορφιά και δεξιοτεχνία τους, αποτελούν ζωτικό μέρος της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Έχουν συμβολική σημασία ως απομεινάρι της αρχαίας πόλης-κράτους της Αθήνας, η οποία μετά τον Διαφωτισμό θεωρήθηκε η γενέτειρα του δυτικού πολιτισμού.

Η διαφωνία

Η βρετανική και η ελληνική κυβέρνηση διαφωνούν σχετικά με το σε ποιον ανήκουν τα μάρμαρα και αν θα πρέπει να παραμείνουν στο Λονδίνο.

Από τότε που η Ελλάδα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Οθωμανούς το 1832, έχει επανειλημμένα ζητήσει την επιστροφή τους.

O πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε την ενόχληση του για το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ρίσι Σούνακ, ακύρωσε την συνάντηση τους όπου θα συζητούσαν σχετικά με το θέμα

Ως υπουργός Πολιτισμού, η Ελληνίδα ηθοποιός Μελίνα Μερκούρη ήταν υπεύθυνη για τη διεθνή προβολή της υπόθεσης τη δεκαετία του 1980.

Λίγους μήνες μετά την επίσκεψη της Μερκούρη στο Λονδίνο το 1983, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε επίσημο αίτημα για την επιστροφή των μαρμάρων, το οποίο η βρετανική κυβέρνηση απέρριψε επίσημα τον επόμενο χρόνο.

Γιατί η Βρετανία δεν επιστρέφει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Οι διαχειριστές του Βρετανικού Μουσείου δηλώνουν ότι τα μάρμαρα ανήκουν νόμιμα σε αυτούς και ότι δεν μπορούν να επιστραφούν οριστικά στην Ελλάδα λόγω της «νομικής και ηθικής ευθύνης του μουσείου να διατηρήσει και να συντηρήσει όλες τις συλλογές που έχει υπό τη φροντίδα του και να τις καταστήσει προσιτές στο παγκόσμιο κοινό». Θεωρούνται τα σημαντικότερα αντικείμενα του Βρετανικού Μουσείου, το οποίο προσελκύει περισσότερους από 4 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.

Ο νόμος περί Βρετανικού Μουσείου του 1963 απαγορεύει επίσης στο μουσείο να διαθέτει οποιαδήποτε συλλογή του, πράγμα που σημαίνει ότι η βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να αλλάξει τον νόμο για να τα στείλει πίσω. Ο νόμος, τον οποίο ούτε ο Σούνακ ούτε ο ηγέτης της αντιπολίτευσης δηλώνουν ότι σχεδιάζουν να αλλάξουν, μπορεί επίσης να περιπλέξει μια συμφωνία δανεισμού.

Από τότε που η Ελλάδα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Οθωμανούς το 1832, έχει επανειλημμένα ζητήσει την επιστροφή τους.

Το 2022 ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Όσμπορν δήλωσε ότι υπάρχει «συμφωνία που πρέπει να γίνει» και φέρεται να πραγματοποίησε συναντήσεις με την ελληνική κυβέρνηση φέτος. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης των Εργατικών Keir Starmer δήλωσε ότι δεν θα σταθεί εμπόδιο σε ένα προσωρινό δανεισμό, εάν το Βρετανικό Μουσείο και η Αθήνα συμφωνήσουν.

Τις τελευταίες ημέρες το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα έχει σκληρύνει τη θέση του και δηλώνει ότι αντιτίθεται σε οποιαδήποτε επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα.

Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης

Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι τα μάρμαρα εκλάπησαν από τον Έλγιν και ότι θα πρέπει να εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο στεγάζει ορισμένα από τα αυθεντικά γλυπτά του Παρθενώνα καθώς και γύψινα αντίγραφα εκείνων που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.

«Αν σας έλεγα ότι θα κόψετε τη Μόνα Λίζα στη μέση και θα την έχετε μισή στο Λούβρο και μισή στο Βρετανικό Μουσείο, πιστεύετε ότι οι θεατές σας θα εκτιμήσουν την ομορφιά του πίνακα;» ρώτησε ο Μητσοτάκης σε συνέντευξή του στο BBC πριν από τη συνάντησή του με τον βρετανό πρωθυπουργό.

Η Ελλάδα απέκλεισε το ενδεχόμενο να κινηθεί νομικά εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου το 2015, λέγοντας ότι θα ακολουθήσει μια «διπλωματική και πολιτική» προσέγγιση για να εξασφαλίσει την επιστροφή τους. Το 2013 πρότεινε μια διαδικασία διαμεσολάβησης με τη βοήθεια της UNESCO, στην οποία θα συμμετείχαν το Βρετανικό Μουσείο και η βρετανική κυβέρνηση. Και τα δύο αυτά μέρη απέρριψαν την ιδέα το 2015.

Σε ποιον πρέπει να ανήκουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα

Οι περισσότεροι Βρετανοί πιστεύουν ότι τα μάρμαρα ανήκουν στην Ελλάδα και όχι στη Βρετανία, σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov που διεξήχθη το 2021 από το Parthenon Project.

Διαπιστώθηκε ότι το 64% του συνόλου των Βρετανών λέει ότι ανήκουν εκεί και όχι στο Λονδίνο. Μεταξύ των ψηφοφόρων του Συντηρητικού Κόμματος, το 28% πιστεύει ότι ανήκουν στη Βρετανία. Ωστόσο, πολλοί επιφανείς πολιτικοί του κόμματος αυτού, συμπεριλαμβανομένης της πρώην πρωθυπουργού Liz Truss, έχουν δηλώσει ότι αντιτίθενται στην επιστροφή των μαρμάρων.