Αυστηρές συστάσεις ΕΕ σε Τουρκία για μεταναστευτικό, Κυπριακό και Χάμας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, στην κοινή έκθεσή τους για τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, συνιστούν να γίνουν πρόσθετα βήματα σε βασικούς τομείς συνεργασίας, «με προοδευτικό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο», συνδέοντας την πρόοδο των μεταξύ τους σχέσεων με τη διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα κάνει αυστηρές συστάσεις στην Τουρκία για τις υποθέσεις του μεταναστευτικού, του Κυπριακού και της υποστήριξης της Χάμας.

Ο Ζ. Μπορέλ υπενθύμισε ότι η έκθεση αυτή έρχεται σε συνέχεια της εντολής που δόθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου του 2023 και πως η πρώτη αξιολόγηση για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας έγινε την άνοιξη του 2021, «όταν περνούσαμε δύσκολη φάση στις σχέσεις μας», με εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, δυσκολίες στις διμερείς σχέσεις με κάποια κράτη-μέλη και εμπορικούς φραγμούς. «Είδαμε μια πιο εποικοδομητική στάση από τότε, ως προς τα σημεία αυτά, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν εκκρεμότητες – σε μεγάλο βαθμό ως προς το Κυπριακο», ανέφερε ο Ζοζέπ Μπορέλ.

«Η ΕΕ διατηρεί στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο»

Η έκθεση για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, περιγράφει την κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων των δύο πλευρών και λίγο-πολύ, κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2021.

Ειδικότερα, στην έκθεση επισημαίνεται ότι «η ΕΕ διατηρεί στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία».

Για να συνεχιστούν αυτές οι προσπάθειες, «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος συνιστούν «να γίνουν πρόσθετα βήματα προς την εποικοδομητική δέσμευση σε βασικούς τομείς συνεργασίας, με προοδευτικό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο, και στη βάση των καθορισμένων όρων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ παραμένουν αποφασισμένοι να χρησιμοποιήσουν τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ για την υπεράσπιση των συμφερόντων της και των κρατών μελών της».

Επιπλέον, η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ τονίζουν ότι για να ενεργοποιηθούν βασικοί τομείς της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας, προϋπόθεση είναι η Τουρκία να διατηρήσει τις εποικοδομητικές προσπάθειές της σε ορισμένους τομείς, «συμπεριλαμβανομένων των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών της ΕΕ».

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου και Ιουνίου του 2021, έχουν καταβληθεί προσπάθειες και από τις δύο πλευρές (ΕΕ και Τουρκία), για να σταματήσει η κλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο και για να συνεχιστεί η συνεργασία σε συγκεκριμένους τομείς. Η Τουρκία από τότε έχει επιδείξει μια πιο εποικοδομητική στάση σε διάφορα θέματα, συμπεριλαμβανομένων των διμερών της σχέσεων με πολλά κράτη μέλη της ΕΕ και σε μια σειρά από μακροχρόνιες εμπορικές αντιδικίες, επισημαίνει η Επιτροπή, τονίζοντας ότι «αυτά είναι θετικά βήματα προς τα εμπρός που πρέπει να διατηρηθούν».

Στο πλαίσιο του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, επισημαίνεται ότι η Τουρκία ηγήθηκε ορισμένων χρήσιμων πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης των ζωτικών εξαγωγών από την Ουκρανία.

Mεταναστευτικό: Η ΕΕ αναμένει μια «ενισχυμένη συνεργασία» με την Τουρκία

Περισσότερο αποτελεσματική και αμοιβαία επωφελή εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας του 2016 για τη διαχείριση της μετανάστευσης, ζητά η Επιτροπή στην έκθεση αξιολόγησης.

«Στη μεταναστευτικό ζήτημα προτείνουμε μια πιο αποτελεσματική υλοποίηση της δήλωσης του 2016», τόνισε ο Επίτροπος για τη Διεύρυνση, Όλιβερ Βάρχελι, σημειώνοντας ότι η Τουρκία θα πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να εμποδίσει τις παράτυπες αναχωρήσεις προς την ΕΕ. Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε μαζί με τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ, ο Ολ. Βάρχελι παραδέχτηκε ότι οι αφίξεις μεταναστών στην οδό της Ανατολικής Μεσογείου είναι αυξημένες, αλλά πρόσθεσε ότι η Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας εφαρμόζεται και η συνεργασία με την Τουρκία στη διαχείριση του μεταναστευτικού «βρίσκεται υπό έλεγχο».

Ανέφερε, ωστόσο, ότι η ΕΕ αναμένει μια «ενισχυμένη συνεργασία» με την Τουρκία στα ανατολικά της σύνορα και κυρίως στις επιχειρήσεις επιστροφών, όπως ακριβώς γίνεται και με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. «Οι επιστροφές είναι το κλειδί για να δείξουμε σε αυτούς που παράτυπα καταυθάνουν στην ΕΕ, ότι δεν μπορούν παράτυπα να εξασφαλίσουν πρόσβαση στην ΕΕ και ότι δεν αποφασίζουν οι διακινητές για το ποιος μπαίνει στην ΕΕ», δήλωσε ο Ολ. Βάρχελι.

Ειδικότερα, η Επιτροπή ζητά από την Τουρκία να εντατικοποιήσει τις προσπάθειές της για τον περιορισμό των παράτυπων μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ, με την πρόληψη των αναχωρήσεων και την εξάρθρωση των εγκληματικών δικτύων λαθρεμπορίας και ενισχύοντας την προστασία των συνόρων της. Η Επιτροπή παρατηρεί μια θετική τάση από τον Οκτώβριο της αυξημένης αναχαίτισης των διακινητών μεταναστών και της μείωσης των παράτυπων αναχωρήσεων από την Τουρκία.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι ο πολιτικός και τεχνικός διάλογος ΕΕ-Τουρκίας για τη μετανάστευση και την ασφάλεια βρίσκεται σε εξέλιξη. Στην πρόσφατη συνάντηση στις Βρυξέλλες στις 23 Νοεμβρίου, μεταξύ της Επιτρόπου Ίλβα Γιόχανσον και του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών, Αλί Γερλίκαγια, στο πλαίσιο του διαλόγου υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας, επιβεβαιώθηκε η δέσμευση να ενισχυθεί η συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών μετανάστευσης και επιβολής του νόμου των δύο πλευρών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή ζητά να επαναληφθούν οι επανεισδοχές από τα ελληνικά νησιά, να αντιμετωπιστεί η μεταναστευτική κατάσταση στην Κύπρο και να αποτραπούν οι παράτυπες αναχωρήσεις στα δρομολόγια προς την ΕΕ. Ζητά επίσης να συνεχιστεί η συνεργασία με τις τουρκικές αρχές και τις αεροπορικές εταιρείες για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ελέγχου επιβατών και των συνοριακών ελέγχων στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.

Αντιστρόφως, από την πλευρά της ΕΕ, η Επιτροπή προτείνει να επιταχυνθούν οι επανεγκαταστάσεις από την Τουρκία προς τα κράτη μέλη της ΕΕ, με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής. Αυτό θα πρέπει να καλύπτει ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες Σύρων προσφύγων στην Τουρκία. Επιπλέον, προτείνεται να συνεχιστεί η υποστήριξη της ΕΕ προς τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία, με βάση την ενδιάμεση αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ που πρότεινε η Επιτροπή τον Ιούνιο. Τέλος, ζητείται να συνεχιστούν οι ασφαλείς επιστροφές παράτυπων μεταναστών στις χώρες προέλευσης, σε στενή συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

«Πρόκληση από την Τουρκία για το Κυπριακό»

Ωστόσο, υπογραμμίζεται ότι «οι πρόσφατες προσπάθειες της Τουρκίας για την αντιμετώπιση της καταστρατήγησης των κυρώσεων μέσω της επικράτειάς της πρέπει ακόμη να αποφέρουν απτά αποτελέσματα».

Επίσης, γίνεται αναφορά στην υποστήριξη της Τουρκίας με στρατιωτικά μέσα σε περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς και στις απόψεις της για τη Χαμάς, οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τις θέσεις της ΕΕ.

Για το Κυπριακό ζήτημα, η Επιτροπή τονίζει ότι η στάση της Τουρκίας, αλλά και οι δηλώσεις της για «λύση δύο κρατών» αποτελούν μεγάλη πρόκληση.

Επίσης, λόγω της σοβαρής εγχώριας κατάστασης στην Τουρκία, όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της μη εφαρμογής των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), «η σχέση ΕΕ-Τουρκίας έχει σαφώς μπροστά της πολλά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν», αναφέρει η έκθεση. Ο διάλογος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα θα παραμείνει αναπόσπαστο μέρος της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον να αναπτύξει μια σχέση με την Τουρκία, σε όλους τους πιθανούς τομείς, με βάση την εμπιστοσύνη και μια κουλτούρα συναίνεσης, ιδίως στο πλαίσιο ευρύτερων γεωπολιτικών αλλαγών.

«Η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη, συμπεριλαμβανομένου του Κυπριακού, με παράλληλη αποχή από μονομερείς ενέργειες θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας πιο συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης», αναφέρει η έκθεση και στη συνέχεια προσθέτει πως «οι προσπάθειες γεφύρωσης των βασικών διαφορών με την Άγκυρα πρέπει να συνεχιστούν. Μια προοδευτική, αναλογική και αναστρέψιμη προσέγγιση για την ενεργοποίηση βασικών τομέων συνεργασίας, όπως ορίζεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2021, θα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζεται».

Ταυτόχρονα, παραμένει σε ισχύ, η αποφασιστικότητα της ΕΕ να χρησιμοποιήσει, εάν χρειαστεί, τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για την υπεράσπιση των συμφερόντων της και εκείνων των κρατών μελών της.

Όπως και το 2021, έτσι και τώρα, η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ, προκειμένου να ενεργοποιηθούν βασικοί τομείς της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας προτείνουν ως προϋπόθεση η Τουρκία να διατηρεί τις εποικοδομητικές προσπάθειές της σε ορισμένους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών της ΕΕ.

Η Επιτροπή προτείνει να διερευνηθούν κατά προτεραιότητα οι δυνατότητες διευκόλυνσης για συγκεκριμένες κατηγορίες Τούρκων πολιτών

Ο Ζοζέπ Μπορέλ τόνισε ότι η ΕΕ έχει «σαφή βούληση να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Τουρκία» και να ξεκινήσει μια «νέα εποχή» χωρίς φραγμούς στους τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Υπογράμμισε ότι η προσέγγιση αυτή θα είναι «προοδευτική, αναλογική και αναστρέψιμη» και ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον να διατηρήσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Σχετικά με τις διαδικασίες θεωρήσεων βίζας για τους Τούρκους πολίτες, η Επιτροπή προτείνει να διερευνηθούν κατά προτεραιότητα οι δυνατότητες διευκόλυνσης για συγκεκριμένες κατηγορίες Τούρκων πολιτών όταν υποβάλλουν αίτηση για βίζα στην ΕΕ (π.χ. επιχειρηματίες, φοιτητές, Τούρκοι πολίτες με μέλη οικογένειας στην ΕΕ κ.λπ.). Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την πλήρη χρήση των ευελιξιών του Κώδικα Θεωρήσεων για να επιτραπεί η έκδοση θεωρήσεων πολλαπλής εισόδου με μακρά ισχύ.

Ο Ζοζέπ Μπορέλ

Η ΕΤΕπ καλείται να επαναλάβει τη λειτουργία της σε όλους τους τομείς στην Τουρκία

Στον τομέα των επενδύσεων, η Επιτροπή προτείνει την επιτάχυνση της υπογραφής συμβάσεων στο πλαίσιο της Επενδυτικής Πλατφόρμας της Τουρκίας για την ενίσχυση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, ιδίως στους τομείς της συνδεσιμότητας, της ψηφιακής μετάβασης, της ενέργειας, των μεταφορών και της πράσινης συμφωνίας, σε στενή συνεργασία με ευρωπαϊκούς και διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) καλείται να επαναλάβει τη λειτουργία της σε όλους τους τομείς στην Τουρκία.

«Μπορούμε να λάβουμε μέτρα, αλλά χρειαζόμαστε εποικοδομητική στάση από την Τουρκία», δήλωσε ο Επίτροπος για τη Διεύρυνση Όλιβερ Βάρχελι. Η Επιτροπή προτείνει την επανεκκίνηση του διαλόγου υψηλού επιπέδου με την Τουρκία στην οικονομία, στις μεταφορές, στο εμπόριο, στη μετανάστευση και στην ασφάλεια αλλά υπό προϋποθέσεις, «οι οποίες περιλαμβάνουν τον σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών», τόνισε ο Βάρχελι.

Αναφερόμενος ειδικότερα στις εμπορικές σχέσεις, ο Όλιβερ Βάρχελι είπε ότι η Τουρκία είναι ο 4ος εμπορικός εταίρος της ΕΕ και η ΕΕ ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας. Το διμερές εμπόριο υπερτετραπλασιάστηκε φέτος, ξεπερνώντας τα 200 δισ. ευρώ – ένας αριθμός «ρεκόρ», τόνισε ο Βάρχελι.

«Όλα τα κράτη-μέλη πρέπει να γίνουν αποδεκτά και να τυγχάνουν σεβασμού σε επίπεδο τελωνειακής συνεργασίας»

Ερωτηθείς αν το Κυπριακό ζήτημα αποτελεί φραγμό για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης με την Τουρκία, ο Όλιβερ Βάρχελι απάντησε ότι όλα τα κράτη-μέλη πρέπει να γίνουν αποδεκτά και να τυγχάνουν σεβασμού σε επίπεδο τελωνειακής συνεργασίας. Πρόσθεσε ότι το ζήτημα αυτό θα συμπεριληφθεί στη συζήτηση που γίνεται για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης, και πως «δεν θα είναι το μοναδικό θέμα το οποίο θα συνδέεται με το Κυπριακό». Υπογράμμισε, πάντως ότι η ΕΕ μπορεί να βελτιώσει το εμπόριό της με την Τουρκία με αμοιβαία επωφελή τρόπο, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο το Κυπριακό.

Σε ό,τι αφορά τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ο Ύπατος Εκπρόσωπος Ζοζέπ Μπορέλ παραδέχτηκε ότι σαφώς η Τουρκία δεν ευθυγραμμίζεται με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ σε αρκετά θέματα. «Είναι ξεκάθαρο ότι σε ορισμένα ζητήματα διαφωνούμε και σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να τονίσουμε τη σημασία της συμφωνίας μας», είπε ο Μπορέλ, φέρνοντας ως παράδειγμα τον σημαντικό ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Τουρκία στην ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, καθώς όπως και η ΕΕ υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών. Ωστόσο, η διαφωνία στο θέμα της Χαμάς είναι ξεκάθαρη, καθώς για την ΕΕ είναι μια «τρομοκρατική οργάνωση», ενώ η Τουρκία έχει «διαφορετική προσέγγιση», είπε ευγενικά ο Μπορέλ.

Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση εδώ.