Ναι, είμαστε φτωχότεροι

Αξίζει κανείς να συγκρίνει τις αντιδράσεις που υπάρχουν μέσα στην κοινωνία (ακόμη και στην όποια στρεβλή εικόνα δίνουν τα social media), όταν πεθαίνει ένας πολιτικός και όταν πεθαίνει ένας σπουδαίος λογοτέχνης.

Είναι από τις παρήγορες στιγμές που συνειδητοποιείς ότι όσο αλλοτριωμένη και εάν θεωρούμε την κοινωνία, εντούτοις ένα κριτήριο για το τι είναι σημαντικό και τι όχι το διατηρεί.

Αποδεικνύεται αυτό και στην περίπτωση της απώλειας του Βασίλη Βασιλικού.

Το βλέπεις σε όλους αυτούς που έχουν κάτι να πουν, κάτι να θυμηθούν, κάποια σελίδα βιβλίου του που τους σφράγισε να παραθέσουν.

Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς για πόσους πολιτικούς συμβαίνει αυτό; Για να μην αναφερθώ και στους δημοσιογράφους. Οι λαμπρές εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα, η φθίνουσα δε πορεία των εξαιρέσεων απλώς εξηγούν σε μεγάλο βαθμό τα περί αλλοτρίωσης της κοινωνίας.

Γιατί η σπουδαία τέχνη, που δίνει νόημα στην ύπαρξη και ουσία στη ζωή, δεν είναι κάτι που αφορά τον ελεύθερο χρόνο. Δεν είναι ένα πάρεργο. Η σπουδαία τέχνη είναι ένα κομμάτι της ίδιας της ιστορίας.

Και δεν το λέω αυτό επειδή ο Βασιλικός είχε μια μοναδική ικανότητα να κάνει την ιστορία λογοτεχνία. Άλλωστε, θα τον αδικούσαμε εάν ταυτίζαμε το πλούσιο έργο του με το «Ζ», παρότι και μόνο αυτό να είχε γράψει θα ήταν ένας σπουδαίος λογοτέχνης.

Αναφέρομαι κυρίως στο πώς μπορούσε να αγγίζει διαφορετικές γενιές, να ανανεώνει ριζικά τους τρόπους της πεζογραφίας, όντως να διαλέγεται με την ιστορία, όντως να μπορεί να αποτυπώνει πτυχές της κοινωνίας με μοναδικό τρόπο στην πεζογραφία.

Αναφέρομαι στο ότι επέλεξε να είναι ένας άνθρωπος συνειδητά και διαρκώς σύγχρονος, έτοιμος και ικανός να παρακολουθήσει τις αλλαγές που συνέβαιναν γύρω του.

Αναφέρομαι, τέλος, στο ότι ήταν ο ορισμός του ενεργού πολίτη. Μη διστάζοντας να αναλάβει ευθύνες, να παρέμβει και να εκτεθεί πολιτικά, δίνοντας τη δική του μάχη έναντι των πάσης φύσεως εκπτώσεων και της πνευματικής παρακμής. Ένα «χρέος» απέναντι στην κοινωνία, που αισθάνονται να έχουν όλοι οι πραγματικά σπουδαίοι. Δεν επιλέγουν την αφωνία και την αποστασιοποίηση στις κρίσιμες στιγμές.

Προσφέροντας σημαντικό έργο από διάφορες θέσεις, συμπεριλαμβανομένης της βουλευτικής έδρας.

Ο θάνατος του δεν είναι ότι μας αφήνει φτωχότερους με την κοινότοπη έννοια του ότι ένας σπουδαίος λογοτέχνης φεύγει.

Κυρίως μας αφήνει φτωχότερους γιατί συνειδητοποιούμε τη δυσκολία -ενίοτε και την ατολμία- να μπορέσουν σήμερα αντίστοιχες προσωπικότητες, άνθρωποι με το ίδιο ταλέντο και την ίδια διεισδυτικότητα, να βρουν τη διέξοδο που τους αναλογεί, σε ένα τοπίο όπου παράγουμε και προβάλλουμε πολύ περισσότερη ασημαντότητα από όση μπορούμε να αντέξουμε.

Αλλά και γιατί μας λείπουν οι λογοτέχνες που θα μπορέσουν να κάνουν για το σήμερα αυτό που έκανε ο Βασιλικός για τη μεταπολεμική Ελλάδα.