Ο Βασίλης και ο Βασιλικός

Συνομιλώντας με τον Βασίλη Βασιλικό, ένιωθες πως κάτι συνέβαινε αν και εκείνος είχε ταλέντο στην απλότητα, το χιούμορ και τις ερωτήσεις ενώ λάτρευε το κουβεντολόι και τις ιστορίες. Ίδιον των μεγάλων ανθρώπων θα έλεγα που σχεδόν πάντα έχουν ένα οικουμενικό πνεύμα χωρίς να χάνουν την αγκύρωση τους με το τοπικό ή και το λαϊκό.

Πολλοί ομόκεντροί κύκλοι διαμόρφωσαν από νωρίς το έργο του μεγάλου μας συγγραφέα που μεταπολεμικά συναντάται στις τομές της νεότερης Ιστορίας της χώρας μας και της Ευρώπης. Του χρωστάμε για παράδειγμα, ένας είδος συγγραφής που πατάει πάνω σε ερευνητικά τεκμήρια.

Εν Ψυχρώ ο Τρούμαν Καπότε, Ζ ο Βασίλης. Η δολοφονία του Λαμπράκη από το δεξιό παρακράτος συγκλόνισε κάθε δημοκρατικό πολίτη στην Ελλάδα και τον κόσμο. Μόνον εκείνος όμως άκουσε τον πνευματικό του πατέρα και εκ των μεγάλων προσώπων της Αριστεράς Μίμη Δεσποτίδη και έγραψε αμέσως με αφορμή το τρομερό γεγονός, που επιπρόσθετα ως γεγονός να πούμε τώρα πως συνδιαμόρφωσε και τις πολιτικές εξελίξεις.

«Μου έφερε (σ.σ. ο Δεσποτίδης) επιπλέον σε φωτοτυπία 30 κούτες με το προανακριτικό υλικό. (Ποτέ δεν τον ρώτησα πώς το απέκτησε κι ούτε εκείνος ποτέ μου το είπε). Έτσι πανέτοιμος να το γράψω δεν μπορούσα να βρω την αρχή. Μες τις καταθέσεις των μαρτύρων υπήρχε και μια που με ιντριγκάρισε: Η περίπτωση να δολοφονηθεί ο Λαμπράκης από μια παρακείμενη ταράτσα καθώς θα έβγαινε από τη Λέσχη Εμποροϋπαλλήλων όπου μιλούσε με ένα όπλο με τηλεφακό. (Πρωθύστερη κατά ένα εξάμηνο του τρόπου που δολοφονήθηκε ο Τζων Φιτζέραλντ Κέννεντυ στο Ντάλλας του Τέξας.) Οι δικοί μας προφανώς, ως υπανάπτυκτοι, προτίμησαν το πρωτόγονο τρίκυκλο. Πήρε τρία χρόνια ώσπου να το γράψω. Και τελικά όταν μου ήρθε η πρώτη φράση του βιβλίου το έγραψα σε τρεις μήνες», μου είπε πει για τα Νέα το 2018.

Με πήρε τηλέφωνο να με ρωτήσει αν μου άρεσαν οι απαντήσεις του, στις ερωτήσεις μου για την συνέντευξη για Τα Νέα. «Βασίλη είμαι στον δρόμο για την Αδριανούπολη, στα σύνορα. Είναι υπέροχες». Πήγαινα για ρεπορτάζ για τους έλληνες στρατιωτικούς που είχαν συλληφθεί.

Στον δρόμο

«Στο δρόμο και συ», μου είπε και νομίζω θυμάμαι το πατρικό γέλιο του. Στον δρόμο διαμόρφωσε και τον τρόπο του και την σκέψη του θα τολμούσα να πω. Κυριολεκτικά. Ο καβαλιώτης νέος με τις καλές σπουδές στο Ανατόλια κα στην Νομική, γρήγορα με υποτροφίες βρέθηκε να ζει σε Αμερική, μετά σε Ιταλία (εδώ έγραψε τα πιο καλά και τα πιο πολλά βιβλία του αλλά έζησε και τον τραγικό θάνατο της Μιμής του, αιτία να μην μιλάει με χαρά για την Ρώμη), σε Δυτικό Βερολίνο, αλλά και βέβαια σε Παρίσι, σε Πολωνία και αλλού.

«Σαν συγγραφέας ποτέ δεν έγραψα σε άλλη γλώσσα ή για άλλη χώρα», μου είχε πει επίσης ο ΒΒ (έτσι τον έλεγε ο κλειστός κύκλος γύρω του).

Ο κύκλος του; Εγώ θα χρωστώ πάντα στον νομικό και συγγραφέα Βασίλη Κουνέλλη την σχέση μας. Τον γνώρισα πιο παλιά απ’ τον Θανάση Νιάρχο. Μα έμελλε να έλθουμε πιο κοντά απ’ τον Βασίλη. Είχα από μικρός διαβάσει πολλά εκ των βιβλίων του. Είναι ακόμη επίσημα άγνωστο πόσα πραγματικά είναι τελικά. Πολλά εξ αυτών τα ξάνάγραφε, με άλλο τίτλο. Τα αντιμετώπιζε σαν μια διαρκή άσκηση.

Το έπος του

Εκτός από ένα ίσως, δεν τα λέμε όλα αλλά εμπεριέχει το βαρύ, τραγικό βίωμα της Απώλειας που είχε ζεματίσει τον ΒΒ. Ας σταθούμε πέρα του Ζ, πέραν του Πηγαδιού, στον Γλαύκο Θρασάκη. Το έπος του. Το πείραμα στην γραφή. Μια άσκηση νεωτερική σε καιρό ανυποψίαστο. Μια βιο-μυθιστορία με ένα τρομερό παιχνίδι πάνω στην έννοια της Ταυτότητας. Δεν γίνεται να είσαι «βασιλικός» και να μην έχεις διαβάσει, θαυμάσει τον Γλαύκο.

Γι ‘αυτό ακουστε με επιφύλαξη όσους βιάστηκαν να κατατάξουν κάπου τον ΒΒ τώρα με την απώλεια του. Να τον συγκρίνουν. Να τον φέρουν στα μέτρα τους. Τα βιβλία του, πλέουν σε βιβλιοπωλεία και σε παλαιοπωλεία. Παλιές εκδόσεις, νέες. Ο Κοσκωτάς. Ο Καζαντζίδης. Τα Καμάκια. Μια δολοφονία ενός αμερικάνου από τον εραστή του. Μια μετακόμιση. Ένα ελικόπτερο. Η Θάσος (εδώ κάποτε έφερε τον Κορτάσαρ για να γράψει και βρέθηκε να φωτογραφίζει την γιαγιά του ΒΒ). Ο Παναγούλης. Μετά την αμνηστία της Χούντας ο Αλέκος φτάνει στην Ρώμη με την Φαλάτσι.

Στην Via Veneto συναντούν τον ΒΒ και έναν παράξενο τύπο με γυαλί ηλίου. Τον Παζολίνι. Ο δεύτερος ρωτά επίμονα τον Παναγούλη για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα. «Ανήκω σε ένα κόμμα. Αυτό του Παναγούλη», έλεγε ο ΒΒ πριν κι εκείνος έχει την δική του περιπέτεια με την Αριστερά.

Έφτασε βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ με πρόταση του Τσίπρα. Τα είπανε και τα συμφωνήσανε κάτω από έναν δυνατό ήλιο στο Ζάππειο. Στενοχωρήθηκε ο ΒΒ με τις εκλογές του 2023. Οργίστηκε κιόλας. Μαζί με αυτό που έφερε ως συγγραφέας, ως πρέσβης της γλώσσας μας στην Ουνέσκο, ως εμιγκρές, ως ισότιμος φίλος θρύλων ήταν η πολιτική του ταυτότητα. Η έγνοια του για τις ανισότητες. Η κοινωνική ευαισθησία.

Η μνήμη επιστρέφει…

Για το έργο του μπορεί κάποιος-α να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά του εκτός της εργογραφίας του στον υπέροχο τόμο των Θανάση Αγάθου και Αριστοτέλη Σαίνη με τίτλο «Περί Λογοτεχνίας και άλλων Δαιμονίων» (από τις εκδόσεις Gutenberg).

Στην αυτοβιογραφία του «Η Μνήμη Επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα» που πρωτοβγήκε από τις εκδόσεις Λιβάνη και επανέκδοσε ο Κέδρος. Στην αλληλογραφία του με τον Μένη Κουμανταρέα. Στο «Καλύτερα στον τυπογράφο παρά στον ψυχίατρο» του Δημήτρη Γκιώνη (Καστανιώτης). Στην ελπίζω προσεχώς εκδοθείσα σειρά των ημερολογίων του. Στην μελέτη του καθηγητή Γεράσιμου Ζώρα για τον «ιταλό» ΒΒ. Στο δικό του παρισινό ημερολόγιο «Οι γάτες της Rue d’ Hauteville». Στο Ημερολόγιο της Θάσου.

Τηλέφωνα πολλά. Τελευταία συνάντησή μας με τον ΒΒ και τον Κουνέλη: ταβέρνα στο Παλαιό Φάληρο. Καύσωνας. Αύγουστος. Μήνας του κακού. Μου ζωγραφίζει κάτι σε μια σελίδα του τετραδίου μου.

«Καλπάζει το οικοδόμημα των ανύπαρκτων», λέει.

Αντίο.