Επτά λόγοι που το Ιράν δεν θα ματώσει για τη Χαμάς

Το γνωστό γνωμικό «σκύλος που γαβγίζει δεν δαγκώνει» ίσως να ταιριάζει στην περίπτωση του Ιράν και της στάσης του στον πόλεμο του Ισραήλ με τη Χαμάς.

Παρά τα συνθήματα που αντηχούν οι Ιρανοί σκληροπυρηνικοί, η πραγματικότητα της στρατηγικής σκέψης του Ιράν είναι πιο προσεκτική και έτσι η πιθανότητα ενός διευρυμένου περιφερειακού πολέμου να μην είναι τόσο υψηλή όσο νομίζουν κάποιοι.

Αυτό πιστεύει ο επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Μέσης Ανατολής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών της Σχολής Οικονομικών του Λονδίνου (LSE) Arash Reisinezhad.

Ειδικότερα, με ανάλυσή του στο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, ο αναλυτής εξηγεί επτά λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι η Τεχεράνη θα αποφύγει να ξεκινήσει έναν πόλεμο με το Ισραήλ για λογαριασμό της Χαμάς.

Το σημερινό Ιράν δεν έχει σχέση με εκείνο του 1980

Πρώτον, η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν δεν μπορεί να συσπειρώσει την κοινωνία για να εμπλακεί σε έναν νέο πόλεμο όπως έκανε κατά τη διάρκεια του πολέμου με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980.

Ήταν η αδυσώπητη κινητοποίηση των ανθρώπινων κυμάτων, μεταξύ άλλων παραγόντων, που αντιστάθηκε στον ιρακινό στρατό και ανάγκασε τη Βαγδάτη να αποσυρθεί από το έδαφος του Ιράν.

Ωστόσο, ο Reisinezhad θεωρεί πως αρκετές δεκαετίες αργότερα, η υποστήριξη της κοινωνίας προς το πολιτικό σύστημα έχει μειωθεί σημαντικά. Μετά τις περσινές διαμαρτυρίες, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που προκλήθηκε, εν μέρει, από τις κυρώσεις υπό τις ΗΠΑ, η δυσαρέσκεια μεταξύ της νεολαίας και της αστικής μεσαίας τάξης έχει αυξηθεί.

Σκληροπυρηνικοί εναντίον μετριοπαθών

Δεύτερον, ο εμπειρογνώμονας τονίζει ότι η μετριοπαθής φατρία στην ιρανική κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει ενάντια στην άμεση επέμβαση του Ιράν στον πόλεμο. Πράγματι, ο πόλεμος στη Γάζα έχει βαθύνει τις πολιτικές ρήξεις στην Τεχεράνη. Στην αξιολόγηση απειλών των Ιρανών σκληροπυρηνικών, η καταστροφή της Χαμάς συνδέεται αυτόματα με την επακόλουθη κατάρρευση της Χεζμπολάχ και, τελικά, με μια στρατιωτική επίθεση στο Ιράν.

Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ κοιτάζει έναν ιρανικό πύραυλο κατά τη διάρκεια της έκθεσης επιτευγμάτων της Αεροδιαστημικής Δύναμης του IRGC στην Τεχεράνη, στις 19 Νοεμβρίου 2023. (REUTERS)

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υποστηρίζουν τη στόχευση αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ και τη Συρία από τους σιίτες πληρεξούσιους του Ιράν.

Αυτή η άποψη έρχεται σε πλήρη αντίθεση με εκείνη των μετριοπαθών αξιωματούχων, ιδιαίτερα του πρώην υπουργού Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, ο οποίος έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα για τις καταστροφικές συνέπειες της πιθανής εμπλοκής του Ιράν σε έναν πόλεμο με τις ΗΠΑ, την οποία το Ισραήλ θα καλωσόριζε.

Ναι μεν ο Zαρίφ έχει περιθωριοποιηθεί από τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι, ωστόσο,  εξακολουθεί δε να διατηρεί σημαντική επιρροή μεταξύ των πολιτικών ελίτ και της κοινωνίας του Ιράν.

Δεν αλλάζουν οι στρατηγικοί υπολογισμοί

Τρίτον, οι στρατηγικοί υπολογισμοί της Τεχεράνης έναντι του Τελ Αβίβ δεν πρόκεται να αλλάξουν παρά την προφανή αποτυχία του Ισραήλ να αποτρέψει την επίθεση της Χαμάς.

Παρά την εξάρτηση του Ισραήλ σε αμυντική τεχνολογία υψηλής τεχνολογίας, όπως το σύστημα πυραυλικής άμυνας Iron Dome, η Χαμάς προκάλεσε ένα σημαντικό στρατιωτικό πλήγμα και πλήγμα πληροφοριών εναντίον του, συντρίβοντας έτσι την αποτρεπτική πολιτική της. Αλλά αυτό δεν αλλάζει την προοπτική του Ιράν για το Ισραήλ ή τη δυναμική ισχύος στην περιοχή, λέει ο Reisinezhad.

Αν και η επιχείρηση της Χαμάς έπληξε τη μακροχρόνια αξιόπιστη αποτρεπτική στρατηγική του Ισραήλ, δεν εξασφαλίζει στο Ιράν την ευκαιρία να αμφισβητήσει το Ισραήλ χρησιμοποιώντας πυραυλική ισχύ. Αντίθετα, το Ιράν μπορεί να πιστεύει ότι το Ισραήλ πιστεύει ότι η αποκατάσταση της αποτροπής είναι μια υπαρξιακή προτεραιότητα για την οποία αξίζει να αναλάβει έκτακτους στρατιωτικούς ή πολιτικούς κινδύνους.

Η Χαμάς δεν είναι αντιπρόσωπος του Ιράν

Τέταρτον, αντίθετα με τη συμβατική σοφία, ούτε η Χαμάς, ούτε καν η Χεζμπολάχ είναι αντιπρόσωποι του Ιράν, και μάλιστα για τον Reisinezhad θα ήταν πιο σωστό να θεωρηθούν ως μη κρατικοί σύμμαχοι του Ιράν. Δεν υπάρχει κάθετη σχέση μεταξύ Τεχεράνης και Χαμάς.

Μπορεί οι ενέργειες της Χαμάς να ευθυγραμμίζονται με το Ιράν, αλλά οι προσεγγίσεις της θα μπορούσαν να αποκλίνουν, όπως έγινε στον συριακό εμφύλιο πόλεμο, όταν η Χαμάς υποστήριξε τους Σουνίτες αντάρτες κατά του Άσαντ. Οι αμερικανικές και ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες υποστήριξαν ότι οι ανώτατοι αξιωματούχοι του Ιράν δεν γνώριζαν την επιχείρηση της Χαμάς.

Υπενθυμίζεται ότι στα μέσα Νοεμβρίου, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, είπε στον Ισμαήλ Χανιγιέ, επικεφαλής της Χαμάς, ότι επειδή δεν έλαβε καμία προειδοποίηση για την επίθεση στο Ισραήλ, δεν θα μπει στον πόλεμο για λογαριασμό της Χαμάς.

Η στάση Μόσχας και Πεκίνου

Πέμπτον, οι στρατηγικοί εταίροι του Ιράν στη Μόσχα και το Πεκίνο δεν έχουν δηλώσει την πλήρη υποστήριξή τους στη Χαμάς. Το Ιράν έχει επιδιώξει να ευθυγραμμιστεί με την Κίνα και τη Ρωσία στο πλαίσιο της πολιτικής του «Look East» και δεν θα ήθελε να χαλάσει τις σχέσεις του με αυτές τις χώρες.

Το Ιράν μπορεί να ελπίζει ότι οι αραβικές χώρες θα διέκοπταν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ ως αποτέλεσμα ενός ευρύτερου πολέμου, αλλά αυτό είναι απίθανο.

Η Τεχεράνη, στην πραγματικότητα, ακολουθεί παρόμοια πολιτική στη Γάζα με αυτήν που υιοθέτησε μετά από παρατήρηση της σινο-ρωσικής προσέγγισης αναμονής για την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν πριν από δύο χρόνια. Στόχος για το Ιράν είναι να αποφύγει την απομόνωση σε μεγάλες διεθνείς κρίσεις.

Η στάση των άλλων Αράβων

Έκτον, υπάρχει μια βαθιά πεποίθηση μεταξύ των σημαντικών ιθυνόντων λήψης αποφάσεων στο Ιράν ότι τα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου θα καλωσόριζαν έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ.

Το Ιράν μπορεί να ελπίζει ότι οι αραβικές χώρες θα διέκοπταν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ ως αποτέλεσμα ενός ευρύτερου πολέμου, αλλά αυτό είναι απίθανο.

Η αραβική κοινή γνώμη ασκεί μικρή επιρροή στην εξωτερική πολιτική των χωρών τους. Και οι Άραβες ηγέτες αντιλαμβάνονταν εδώ και καιρό τη Χαμάς ως έναν ανατρεπτικό ιρανικό αντιπρόσωπο που θα ήταν ευτυχείς να δουν το Ισραήλ να διαλύεται μια για πάντα.

Ο ρεαλισμός του Χαμεϊνί

Ο τελευταίος και ο πιο σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την προφανή απροθυμία του Ιράν να εμπλακεί σε πόλεμο είναι η συγκεκριμένη άποψη του Χαμενεΐ για τις περιφερειακές συγκρούσεις.

Σε αντίθεση με την κυρίαρχη άποψη στη Δύση, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν προσεγγίζει τις απαντήσεις στις περιφερειακές συγκρούσεις από ρεαλιστική και όχι ιδεολογική σκοπιά. Έχοντας υπηρετήσει ως πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια του καταστροφικού πολέμου με το Ιράκ, έχει πλήρη επίγνωση των συνεπειών του πολέμου, ειδικά με τις ΗΠΑ.

Αυτή η επίγνωση οδήγησε το Ιράν να επιλέξει μια σχετικά μετρημένη απάντηση μετά τη δολοφονία του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί, αρχηγού της Δύναμης Quds του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, από τις ΗΠΑ. Μια τέτοια συμπεριφορά ευθυγραμμίζεται με τη συνολική στρατηγική του για τη διαχείριση περιφερειακών κρίσεων.

Πάνω από δύο δεκαετίες νωρίτερα, όταν οι Ιρανοί διπλωμάτες στο βόρειο Αφγανιστάν δολοφονήθηκαν από τους Ταλιμπάν και το δημόσιο αίσθημα στο Ιράν έκλινε έντονα προς μια δυναμική επέμβαση, ο Χαμενεΐ και ο Χασάν Ροχανί, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας εκείνη την εποχή, συνέβαλαν στην αποτροπή της κλιμάκωσης.

Βέβαια, όπως καταλήγει ο επίκουρος καθηγητής στο LSE, τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι το Ιράν είναι πρόθυμο να εγκαταλείψει τη Χαμάς. Αντί να μένει άπραγη, η Τεχεράνη είναι πιθανό να συνεχίσει να ασκεί πίεση τόσο στο Ισραήλ όσο και στις ΗΠΑ -μέσω της Χεζμπολάχ και των σιιτών πληρεξουσίων της στο Ιράκ και τη Συρία- χωρίς να κλιμακώσει τη σύγκρουση σε έναν περιφερειακό πόλεμο πλήρους κλίμακας.