Το πλωτό φεστιβάλ του Αμαζονίου: Οι ιστορίες των αυτόχθονων στην μεγάλη οθόνη

«Είμαι λίγο νευρική», λέει η Milena Piaguaje, μια δεκαεννιάχρονη σκηνοθέτις από τον Αμαζόνιο. Μια θερμή βραδιά στη μικρή πόλη Puerto Misahuallí, η Piaguaje και η φίλη της – επίσης σκηνοθέτις – Magdalena Quenamá, ετοιμάζονται να παρουσιάσουν τις ταινίες τους για πρώτη φορά ενώπιον του κοινού του φεστιβάλ.

Οι Sápara λένε: Ονειρευόμαστε για να ζήσουμε και ζούμε για να ονειρευόμαστε»

Η Quenamá, επίσης 19, από την κοινότητα A’i Cofán του Dureno, λέει ότι η ταινία της με τίτλο «Chimindi’s Vision (Chimindi Athe’pa)», «είναι μια έκκληση προς τους νεότερους της κοινότητας μου, η οποία σταδιακά χάνει τις παραδόσεις της». Στην ταινία εξερευνά μια πρακτική μέσω της οποίας προσεγγίζεις τον πνευματικό κόσμο, όταν καταναλώνεις ένα ιερό ποτό που ονομάζεται yoco.

Ο δυτικός κόσμος και οι αυτοκινητόδρομοι

Η μικρού μήκους ταινία της Piaguaje, «Η μνήμη των χεριών» (Jëña Kwasasaoye), αφορά την κατασκευή ενός υφαντού «shigra» και αποσκοπεί στο να αναδείξει τη σημασία της διατήρησης της μνήμης του λαού της. «Οι συνομήλικοι μου είναι πεπεισμένοι ότι ο δυτικός κόσμος είναι καλύτερος από τον δικό μας», λέει. Ωστόσο, νιώθει ότι η αυτόχθονη κοινότητα της, η Siekoya Remolino, δεν έχει υποστεί ακόμη πλήγμα από αυτοκινητόδρομους, ξενοδοχειακές μονάδες ή μονοκαλλιέργειες φοινικέλαιου.

Photo: Tawna collective

Τόσο η Piaguaje όσο και η Quenamá αντιλαμβάνονται τη δημιουργία ταινιών ως έναν τρόπο να προστατεύσουν το παρελθόν τους και να εξασφαλίσουν το μέλλον τους. Είναι ένα κοινό συναίσθημα που μοιράζονται όλοι οι αυτόχθονες κινηματογραφιστές που συμμετέχουν στο Kanua, το πρώτο πλωτό φεστιβάλ κινηματογράφου στον Αμαζόνιο.

«Ξεχνούν ότι ο Αμαζόνιος απαρτίζεται επίσης από ανθρώπους και ότι έχουμε και εμείς ιστορίες να διηγηθούμε»

Τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, ένα σκάφος που κινείται με ηλιακή ενέργεια ταξίδεψε στις περιοχές των αυτοχθόνων του Αμαζονίου, στις όχθες των ποταμών Bobonaza, Pastaza και Capahuari, παρουσιάζοντας ταινίες των αυτοχθόνων σε κοινότητες που δεν είχαν φιλοξενήσει ποτέ πριν φεστιβάλ κινηματογράφου. Παρά την διαφορετικότητα τους – οι προβαλλόμενες ταινίες προέρχονται από εννέα χώρες και είκοσι επτά κοινότητες – πραγματεύονται κοινά θέματα, όπως τα δικαιώματα των αυτοχθόνων, τη προστασία του περιβάλλοντος και άλλα θέματα που αφορούν το κλίμα.

«Εισπνέουμε καπνό για να θυμηθούμε τα όνειρα μας και να έρθουμε σε επαφή μαζί του»

Η Sani Montahuano, 26 ετών, μια ιθαγενής κινηματογραφίστρια και παραγωγός στο Kanua, λέει: «Δείχνουμε στον κόσμο πώς βλέπουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς, πώς αντιλαμβανόμαστε τον πνευματικό μας κόσμο και πώς ερμηνεύουμε τους χώρους που μας περιβάλλουν».

Καθώς ο τρόπος ζωής των αυτοχθόνων δέχεται συστηματικές επιθέσεις και οι κοινότητες πολλές φορές διαλύονται, η Montahuano πιστεύει ότι η παρουσίαση αυτών των ταινιών στις περιοχές των αυτοχθόνων μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα συμμαχικότητας. «Ήρθε η ώρα να δημιουργήσουμε το δικό μας σενάριο», λέει. Μεγαλωμένη στην πόλη Puyo και στην κοινότητα Sápara της Llanchama Cocha, η Montahuano άρχισε να χρησιμοποιεί τα οπτικοακουστικά μέσα στις αρχές της δεκαετίας του ’20 για να διηγηθεί, μεταξύ άλλων, τη σημασία της πνευματικότητας στην κοινότητα της.

«Η ερμηνεία των ονείρων είναι μια πολύ σπουδαία παράδοση για εμάς. Εισπνέουμε καπνό για να θυμηθούμε τα όνειρα μας και να έρθουμε σε επαφή μαζί τους. Οι Sápara λένε: Ονειρευόμαστε για να ζήσουμε και ζούμε για να ονειρευόμαστε», σημειώνει η ίδια. Μέχρι σήμερα, καμία εκκλησία δεν έχει καταφέρει να εισέλθει στην κοινότητα Llanchama Cocha. «Δεν έχουμε κάτι σαν κυριακάτικη λειτουργία», συμπληρώνει.

Photo: Tawna collective

«Έχουμε και εμείς ιστορίες να διηγηθούμε»

Το 2019, η Montahuano και ο αδελφός της ίδρυσαν την Tawna, έναν πολυπολιτισμικό κινηματογραφικό φορέα που εστιάζει στις διηγήσεις από τον Αμαζόνιο, ο οποίος συνδιοργάνωσε την Kanua με την Kara Solar, ένα ίδρυμα για την καθαρή ενέργεια.

Ανάμεσα στους θεατές της πρώτης πρεμιέρας του Kanua στις 22 Νοεμβρίου ήταν η Ελίζαμπεθ Άντι, 27 ετών, καλλιτέχνης και αφηγήτρια παραμυθιών από την κοινότητα Kichwa της Venecia Derecha, και η νεότερη ξαδέρφη της, η οποία δήλωσε ενθουσιασμένη που διέκρινε έναν φίλο της σε μία από τις ταινίες.

«Ο κινηματογράφος είναι σαν μια γέφυρα», λέει η Andi. «Αν τα νεαρά ξαδέρφια μου βλέπουν ανθρώπους σαν κι αυτούς, από τη δική τους γενιά, να κάνουν απίθανα πράγματα στην οθόνη, εμπνέονται».

«Οι ξένοι έχουν ιστορικά, πρόσβαση σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα του Αμαζονίου, συνδέοντας την περιοχή αποκλειστικά με τα ζώα και τη χλωρίδα της. Ξεχνούν ότι ο Αμαζόνιος απαρτίζεται επίσης από ανθρώπους και ότι έχουμε και εμείς ιστορίες να διηγηθούμε».

Μετά από μια τετράωρη διαδρομή με λεωφορείο από το Puerto Misahuallí και ένα τρίωρο ταξίδι με σκάφος κατά μήκος του ποταμού Bobonaza, η Kanua καταφθάνει στην περιοχή των αυτοχθόνων Kichwa του Sarayaku για την έναρξη του φεστιβάλ στις 24 Νοεμβρίου.

Photo: Tawna collective

Η μαχητική κοινότητα «Sarayaku»

Η Sarayaku είναι γνωστή στο Εκουαδόρ και στο εξωτερικό για την προστασία των δικαιωμάτων των αυτόχθονων: Πριν από έντεκα χρόνια, η κοινότητα κέρδισε μια υπόθεση στο Αμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατά του κράτους του Εκουαδόρ, το οποίο είχε χορηγήσει σε μια ιδιωτική εταιρεία την άδεια να εξορύξει πετρέλαιο από την περιοχή του Sarayaku. Το Εκουαδόρ κρίθηκε υπεύθυνο για την παραβίαση του δικαιώματος των αυτοχθόνων για διαβούλευση.

Ο σεβασμός στις παραδόσεις βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής των Sarayaku. Η διατροφή τους περιλαμβάνει ντόπια τρόφιμα, όπως φιστίκια, μανιόκα και πλατάνια, και αποφεύγει τα υπέρ-επεξεργασμένα προιόντα. Οι Curacas, οι κατώτεροι διοικητικοί υπάλληλοι, ψηφίζονται από την κοινότητα κάθε χρόνο και η μητρική τους γλώσσα Kichwa είναι ευρέως διαδεδομένη- τα ισπανικά τα χρησιμοποιούν μόνο για να επικοινωνούν με τους ξένους.

Ενώ η παράδοση είναι σχεδόν ταυτισμένη με το Sarayaku, ένα φεστιβάλ ιθαγενικού κινηματογράφου είναι ένα είδος προόδου που εναρμονίζεται με τους στόχους της κοινότητας.

*Με πληροφορίες από Guardian