«Δώστε μας εξουσία», λένε οι επιστήμονες – «Η μόνη λύση» στην κλιματική αλλαγή

Υψηλόβαθμοι εμπειρογνώμονες για το κλίμα ζητούν την αναθεώρηση της δομής και των εξουσιών της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), καθώς βρίσκονται σε απόγνωση για τον αργό ρυθμό δράσης των κυβερνήσεων.

Πέντε επικεφαλής συγγραφείς των εκθέσεων της IPCC δήλωσαν στον Guardian ότι οι επιστήμονες θα πρέπει να αποκτήσουν το δικαίωμα να διατυπώνουν συνταγές πολιτικής και, ενδεχομένως, να επιβλέπουν την εφαρμογή τους από τα 195 κράτη που έχουν υπογράψει τη σύμβαση-πλαίσιο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC).

Η έκκλησή τους ήρθε μετά την αποκάλυψη ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδίαζαν να χρησιμοποιήσουν τη θέση τους ως οικοδεσπότες της Cop28, για να συνάψουν συμφωνίες πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η Sonia Seneviratne, αντιπρόεδρος της IPCC και επικεφαλής συντονιστής από το 2012, δήλωσε ότι «κάποια στιγμή πρέπει να πούμε ότι αν θέλετε να επιτύχετε αυτό τον στόχο που έχει τεθεί από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τότε πρέπει να εφαρμοστούν ορισμένες πολιτικές».

Θέλουν να καθορίζουν την πολιτική για το κλίμα

Οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι σε θέση να ζητούν περικοπές και σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, σημείωσε, τονίζοντας πως η ασυμφωνία μεταξύ της επιστήμης της IPCC και της δράσης επί του πεδίου είναι «πολύ δύσκολα κατανοητή από τους επιστήμονες, διότι δεν φαίνεται να βγάζει νόημα».

Ο Gert-Jan Nabuurs, συντονιστής επικεφαλής συγγραφέας σε τρεις εκθέσεις της IPCC, επισήμανε πως «ο κρίσιμος, ανεξάρτητος και καθοδηγητικός ρόλος της IPCC φαίνεται να γίνεται όλο και λιγότερο εμφανής – και καθώς μειώνεται, οι χώρες φαίνεται να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή».

«Θα ήθελα να δω μια κατάσταση όπου οι επιστήμονες κάνουν συστάσεις και στη συνέχεια τις παρακολουθείτε. Ζητάτε από τις κυβερνήσεις να υπογράψουν τι θα κάνουν και στη συνέχεια αξιολογείτε την πρόοδο που έχουν σημειώσει»

Το πρόβλημα για τους επιστήμονες, εξήγησε, είναι ότι «δεν μπορούμε να είμαστε αυτοί που καθορίζουν την πολιτική, οπότε δεν μπορούμε να κάνουμε σκληρές δηλώσεις για το τι πρέπει να γίνει».

Ο Nabuurs αμφισβήτησε την αξία της συνέχισης της παραγωγής εκθέσεων αξιολόγησης, όταν «γνωρίζουμε ήδη ότι σε πέντε έως έξι χρόνια το μήνυμα δεν θα είναι πολύ διαφορετικό, το πρόβλημα θα εξακολουθεί να υπάρχει, οι εκπομπές θα εξακολουθούν να αυξάνονται, θα υπάρχουν περισσότερες αποδείξεις για τις επιπτώσεις και λιγότερος χρόνος για να προσπαθήσουμε να μείνουμε κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου [θέρμανση πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα]».

Αντιπαραγωγική η «αφωνία» των επιστημόνων

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου βρίσκονται σε τροχιά αύξησης κατά 9% έως το 2030, παρά τις πολυετείς προειδοποιήσεις των επιστημόνων ότι τα σημεία καμπής του κλίματος μπορεί να είναι κοντά. Οι εκπομπές θα πρέπει να μειωθούν κατά 43% μέχρι το τέλος της δεκαετίας, για να επιτευχθεί ο στόχος της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, που προβλέπει τον περιορισμό της παγκόσμιας θέρμανσης στον 1,5C.

Η Julia Steinberger, επικεφαλής συγγραφέας της πιο πρόσφατης, έκτης έκθεσης αξιολόγησης της IPCC, γνωστής ως AR6, ανέφερε πως «αυτή τη στιγμή, όχι μόνο η IPCC εμποδίζεται να κάνει ισχυρές, σαφείς, κοινές δηλώσεις – όπως η ανάγκη να απομακρυνθούμε επειγόντως από τη χρήση και τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα – αλλά πολλοί επιστήμονες έχουν προσωπικά θεωρήσει ότι η ‘μη χάραξη πολιτικής’ αποτελεί μέρος της επικοινωνίας τους γενικά, όχι μόνο της IPCC. Αυτή η αφωνία είναι αντιπαραγωγική, κατά τη γνώμη μου».

Περισσότερες από τις μισές από όλες τις ατμοσφαιρικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από το 1751 έχουν συμβεί από τότε που ξεκίνησαν οι σύνοδοι κορυφής του Cop το 1995. Η UNFCCC έχει επιβλέψει ένα νέο ρεκόρ εκπομπών σχεδόν κάθε χρόνο από τότε, και το 2023 φαίνεται ότι δεν θα είναι διαφορετικό.

Η Yamina Saheb, επικεφαλής συγγραφέας ενός κεφαλαίου στο AR6, δήλωσε: «Θα ήθελα να δω μια κατάσταση όπου οι επιστήμονες κάνουν συστάσεις και στη συνέχεια τις παρακολουθείτε. Ζητάτε από τις κυβερνήσεις να υπογράψουν τι θα κάνουν και στη συνέχεια αξιολογείτε την πρόοδο που έχουν σημειώσει».

Γιατί σιωπούν οι επιστήμονες μπροστά στους πολιτικούς;

Ο τρόπος λειτουργίας της IPCC είναι να παρέχει εκθέσεις αξιολόγησης της πιο πρόσφατης κλιματικής επιστήμης, οι οποίες μπορεί να ξεπερνούν τις 3.000 σελίδες, κάθε έξι έως επτά χρόνια. Συγκεντρώνεται επίσης μια συντομότερη «περίληψη για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής», η οποία συμπυκνώνει τα κύρια πορίσματα.

Οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων εξετάζουν τα έγγραφα γραμμή προς γραμμή και πηγαίνουν μπρος-πίσω, κάνοντας συντακτικές διορθώσεις με τους επιστήμονες της IPCC. Και οι δύο έχουν δικαίωμα βέτο, αλλά στην πράξη οι επιστήμονες λένε ότι αισθάνονται πως δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δικό τους χωρίς να ακυρώσουν το κείμενο.

Ένα παρασκηνιακό έγγραφο της αμερικανικής διπλωματίας από τις διαπραγματεύσεις για το AR6 τον Μάρτιο του 2021, το οποίο είδε ο Guardian, κατηγόρησε τους επιστήμονες επειδή έκαναν «συστάσεις πολιτικής» και επειδή δεν αναγνώρισαν ότι «οι αλλαγές στη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής για τον περιορισμό της ζήτησης μπορεί να είναι εξαιρετικά ευαίσθητες».

Ελάχιστοι επιστήμονες στην Επιτροπή εκπροσωπούν τους πολλούς

Το έγγραφο προειδοποιούσε κατά της χρήσης όρων όπως «σπάταλη» ή «υπερβολική» για να περιγράψει την κατανάλωση, επειδή «αυτοί συνεπάγονται κρίσεις», και διερωτήθηκε γιατί «η έννοια της [ενεργειακής] επάρκειας» είχε συμπεριληφθεί στη σύνοψη. Η ιδέα υποδηλώνει τη μείωση της ζήτησης για ενέργεια, υλικά και νερό, με παράλληλη αύξηση της ανθρώπινης ευημερίας.

Η IPCC υποστηρίζει ότι η πρώτη της ευθύνη πρέπει να είναι η παροχή επιστημονικών στοιχείων για την ενημέρωση και τη στήριξη του έργου των διαπραγματευτών της UNFCCC.

Να σημειωθεί πως το 60% των μελών του προεδρείου της IPCC προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες αποτελούν το 84% του παγκόσμιου πληθυσμού και οι ελάχιστα ανεπτυγμένες χώρες το 14% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά μόνο το 7% των επιστημόνων της Επιτροπής.

Περισσότεροι από 650 επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα υπέγραψαν έκκληση προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αυτό τον μήνα, ζητώντας ταχύτερη και δικαιότερη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και περισσότερη χρηματοδότηση για το κλίμα για τα φτωχά έθνη.