Θόρντον Ουάιλντερ: Εάν είχε γεννηθεί στη Γαλλία, θα λεγόταν Κοκτώ

Αν και η λογοτεχνική του δράσις συνεχίζεται ήδη πάνω από τριάντα έτη, μόλις πέντε μυθιστορήματα και πέντε θεατρικά έργα αποτελούν το σύνολο του έργου του Θόρντον Ουάιλντερ. Και όμως, χάρις εις αυτά και μόνον, ο άνθρωπος αυτός, που εχαρακτήρισε μίαν ημέρα τον εαυτό του ως έναν δάσκαλο που θα ήθελε να είναι και ποιητής, έχει κατακτήσει μίαν ζηλευτήν θέσιν μεταξύ των πατέρων της νέας αμερικανικής λογοτεχνίας. Εάν δύο πράγματα επρόκειτο να χαρακτηρίσουν τον άνθρωπο και το έργο, αυτά τα δυο θα ήσαν αφ’ ενός η δίψα του διά μάθησιν και η συνεχής απασχόλησίς του με ένα σωρό διαφορετικούς τομείς της ανθρωπίνης δράσεως και αφ’ ετέρου η θέλησίς του να παραμείνη πιστός με το έργον του εις την αντίληψιν που εξέφρασε εις ένα από τα μυθιστορήματά του και κατά την οποίαν σκοπός της λογοτεχνίας είναι η παρατήρησις και περιγραφή της ανθρωπίνης καρδιάς.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.9.1955, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γεννημένος το 1897 και υιός ενός Αμερικανού δημοσιογράφου που ολίγον αργότερα εστράφη προς τη διπλωματία, ο Θόρντον έζησε ως μικρό παιδί εις το Χογκ Κογκ και τη Σαγκάη, πριν επιστρέψη εις την πατρίδα του διά να φοιτήση εις το Πανεπιστήμιον. Το 1927 εγνώρισε διά πρώτην φοράν τη δόξα με το μυθιστόρημά του «Η γέφυρα του Σαν Λούις Ρέυ», αλλά η επιτυχία του εκείνη γρήγορα επέρασε. Ο Ουάιλντερ εφαίνετο καταδικασμένος εις τον ρόλον μιας λογοτεχνικής φυσιογνωμίας δευτέρας γραμμής και έζησε ένδεκα άλλα έτη εις την αφάνειαν, μέχρις ότου το 1938 ενεφανίσθη εις τη σκηνήν με το έργον του «Η μικρή μας πόλις». Ο Ουάιλντερ, όπως έγραψε αργότερα ο ίδιος, είχε ονειρευθή το θέατρον «σαν μία θρησκευτική δύναμιν και σαν ένα κοινωνικό σχολείο, σαν ρητορεία και σαν μεγαλείο», είχε δηλαδή σκεφθή ένα νέο θέατρο με νέα έργα και νέους δημιουργούς. Η πρώτη του αυτή σκηνική δημιουργία επαίχθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και παντού έκανε εντύπωσιν η ευκολία με την οποία ο συγγραφεύς της είχε συλλάβει τη ροή της καθημερινής ζωής μιας μικρής πόλεως, την εναλλαγή των κατοίκων της, τη βαθμιαία μεταμόρφωσιν των συνθηκών της ζωής των, αλλά μαζί και το αναλλοίωτο του εσωτερικού κόσμου των.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.9.1955, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το 1942 ένα άλλο θεατρικό έργο του προεκάλεσε ακόμη περισσότερον θόρυβον και αναμφισβητήτως πολύ περισσοτέρας συζητήσεις. Το «Με τα δόντια» ήταν μία απόπειρα να διηγηθή με νέα εκφραστικά μέσα την ιστορία των ανθρωπίνων όντων, τον αγώνα του ανθρώπου διά την κατάκτησιν του πλανήτου και την προσπάθειά του να ζήση αρμονικά με τους συνανθρώπους του. Ίσως αι φιλοδοξίαι του έργου να ήσαν πολύ μεγάλαι, ίσως πάλι η πρωτοποριακή του μορφή να επαραξένευσε το κοινό, πάντως το νέο του αυτό έργο και σήμερα ακόμη, δεκατρία έτη μετά την πρώτην παράστασίν του, εξακολουθεί να προκαλή σχόλια και συζητήσεις.

Το περίεργον με τον Ουάιλντερ είναι ότι δεν αφήνει την πολυμάθειά του να επηρεάση τη στάσιν του απέναντι στη ζωή. Παρά τας τρομακτικάς γνώσεις του διατηρεί πάντα μίαν τάσιν προς τον αστεϊσμόν, μίαν άρνησιν να τα πάρη όλα στα σοβαρά, μίαν αδυναμίαν διά τα ευφυολογήματα, μίαν αγάπην διά τους ακροβατισμούς, αλλά ταυτοχρόνως και μίαν πολύ υψηλή συνείδησιν του έργου του, της αποστολής του και της σημασίας της, που ενθυμίζει αμέσως τον Κοκτώ. Εάν, έλεγε κάποιος, ο Ουάιλντερ είχε γεννηθή εις τη Γαλλία, θα ελέγετο Κοκτώ.

Και σαν τον Κοκτώ, ο Ουάιλντερ πιστεύει πως ό,τι κάνει πρέπει να είναι καινούργιο, πρέπει να περικλείνη κάτι που ποτέ ως τώρα δεν ειπώθηκε — ή τουλάχιστον ποτέ δεν ειπώθηκε κατά τον ίδιο τρόπο. Αυτός ακριβώς είναι ο Ουάιλντερ — και μαζί δεν είναι. Κάθε στιγμή παίρνει ένα καινούργιο πρόσωπο, ζη μια καινούργια ζωή και παίζει ένα καινούργιο έργο.

*Άρθρο για τον Θόρντον Ουάιλντερ, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 1955.

Ο αμερικανός μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας Θόρντον Ουάιλντερ (Thornton Wilder) γεννήθηκε στην πόλη Μάντισον της πολιτείας του Ουισκόνσιν στις 17 Απριλίου 1897 και απεβίωσε στην πόλη Χάμντεν της πολιτείας του Κονέκτικατ στις 7 Δεκεμβρίου 1975.

Εξέχουσα λογοτεχνική φυσιογνωμία του 20ού αιώνα (υπήρξε επίσης υψηλού επιπέδου δοκιμιογράφος, μεταφραστής και λιμπρετίστας), ο Ουάιλντερ τιμήθηκε με τρία βραβεία Πούλιτζερ: το πρώτο για το μυθιστόρημά του «Η γέφυρα του Σαν Λούις Ρέυ» (The Bridge of San Luis Rey, 1927), τα δύο άλλα για τα θεατρικά έργα του «Η μικρή μας πόλη» (Our Town, 1938) και «Με τα δόντια» (The Skin of Our Teeth, 1942).