Ελένη Ουράνη: Άδολη και ακαταπόνητη

Πέρασαν πια οι μέρες. Αποφύγαμε να ξεπροβοδίσουμε την Ελένη Ουράνη την ώρα της αποδημίας της. Οι επικήδειοι των επιφανών έχουν υμνητικό χαρακτήρα. Ασφαλώς άξιζε την προβολή των αρετών του ο Άλκης Θρύλος. Σε προσωπικότητα όμως του ύψους του που άσκησε με πάθος το λειτούργημα της κριτικής, η κριτική σκέψη πρέπει να δεσπόζη στον αποχαιρετισμό.

Υπερπενήντα ετών πνευματική ζωή. Κόρη του Μιλτιάδη Νεγρεπόντη, υπουργού των Οικονομικών επί Ελευθερίου Βενιζέλου, από τις πλουσιώτερες Ελληνίδες, είχε όλα τα υλικά αγαθά για να κυριαρχήση στην κοσμική Αθήνα. Προτίμησε τη δύσβατη οδό του γραπτού λόγου.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 18.12.1971, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Άλκης Θρύλος, όμως, δημιουργός δεν υπήρξε. Πενιχρή φαντασία και υπερτροφική εγκεφαλικότητα. Άδροση την ονόμασαν. Χωρίς ζεστασιά και δίχως ποίηση. Ίσως γι’ αυτό προσκολλήθηκε τόσο σε ποιητή τρυφερό —στην ποίηση— όπως ο Κώστας Ουράνης.

Ένα θεατρικό της έργο, σε παλαιότερους καιρούς, δεν ευτύχησε να γνωρίση τα φώτα της ράμπας, πέρα από μια νύχτα στην πλατεία του νοικιασμένου από τη συγγραφέα θεάτρου.

Στην κριτική έριξε το βάρος της επίμονης προσπάθειάς της. Επί μακρά έτη κριτικός θεάτρου της «Νέας Εστίας».

Εγκεφαλική και η κριτική της, χωρίς το ποιητικό στοιχείο, απαραίτητο στο δημιουργό όσο και στον κριτή της δημιουργίας.

Χαρακτηριστικό: Εγκεφαλική και στην ψυχαγωγία της ακόμα. Ψήφισμα με αφορμή το θάνατο της Ελένης Ουράνη εξέδωσαν οι Έλληνες μπριτζέρ. Είναι δε το μπριτζ κατ’ εξοχήν εγκεφαλικό παιγνίδι.

Ο συντάκτης των γραμμών αυτών δεν ανήκει στη χορεία των «παθόντων» από την κριτική του Θρύλου. Απεναντίας τού οφείλει υπέρμετρα αγαθή κρίση στο πρώτο του θεατρικό έργο.

Ένας λόγος παραπάνω για να εκφράσουμε με ειλικρίνεια και αντικειμενικότητα την κρίση μας για την προσφορά του ψυχρού κριτικού.

Η εγκεφαλικότητα κράτησε μακριά κι’ από κάθε έννοια χιούμορ τον Άλκη Θρύλο. Απαιτητικό αυτό, προϋποθέτει κάποια ψυχική ιλαρότητα για να γίνης πομπός και κάποια πνευματική ευκινησία για να γίνης δέκτης του. Όχι μόνο τα κείμενα του Άλκη Θρύλου ήσαν ορφανά από χαμόγελο, αλλά δυσπρόσιτα ήσαν στην κριτικό και τα ξένα παιχνιδίσματα ακόμα.

Όλα όμως αυτά, η άκρατη εγκεφαλικότητα και η πενιχρή χάρη, δεν είναι από τα στοιχεία που καταγράφονται στο παθητικό ενός συγγραφέα.

Ο Κώστας Ουράνης

Υπερβολική βέβαια η εύνοια που εκδηλώθηκε ανάμεσα σε τόσες Ελληνίδες δημιουργούς στη σκηνή, στην ποίηση, στην πεζογραφία, πρώτη και μόνη πρόσεδρο μέλος της Ακαδημίας.

Ασφαλώς όμως της ανήκει διακεκριμένη θέση στα ελληνικά Γράμματα. Σπουδαία τα προσόντα της. Βαθειά καλλιέργεια και πνευματική αρετή, τα βασικά. Πολλοί εκείνοι που δεν συμφωνούσαν με την κριτική της. Κανείς που της κατελόγισε κακή πίστη. Πνευματική αρετή και συνέπεια. Συνεπής και καλοχτισμένος ο λόγος της στη δημοτική γλώσσα.

Συνεπής και στην ιδεολογική τοποθέτησή της, ακολούθησε δρόμους εναρμονισμένους με τον πλούτο της. Πορεία στη δεξιά. Είναι τόσο ανειλικρινές να είσαι βυθισμένος στα πλούτη και να σοσιαλίζης. Όπως και το αντίθετο.

Τα ενδιαφέροντά της εκτείνονταν και πέρα από την πνευματική ζώνη. Πολλά οφείλει στην Ελένη Ουράνη η χειραφέτηση της Ελληνίδας. Στο οχυρό της φεμινίστριας από το αρχικό ξεκίνημά της.

Η εκτίμηση του ελληνικού κόσμου περιβάλλει τον τάφο της νεκρής. Δεν ανήκει στη χορεία των μεγάλων· ανήκει στη χορεία των άδολων. Ως άδολη και ακαταπόνητη θα μείνη στην ιστορία των νεοελληνικών Γραμμάτων.

*Άρθρο του Παύλου Παλαιολόγου για την Ελένη Ουράνη, που έφερε τον τίτλο «Εγκεφαλική και άδολη» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 1971.

Η Ελένη Νεγρεπόντη, σύζυγος του λογοτέχνη Κώστα Ουράνη (1890-1953), κατέστη ευρέως γνωστή ως Άλκης Θρύλος, που ήταν το φιλολογικό της ψευδώνυμο.

Η Ελένη Ουράνη, λογοτέχνιδα και κριτικός, έφυγε από τη ζωή στις 8 Δεκεμβρίου 1971, σε ηλικία 75 ετών.