Οι διαδρομές του θανάτου – Πάνω από χίλιοι ανώνυμοι τάφοι μεταναστών στα σύνορα της Ευρώπης

Πρόσφυγες και μετανάστες θάβονται σε ανώνυμους τάφους σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μία κλίμακα που είναι πρωτοφανής εκτός πολέμου.

Ο βρετανικός Guardian αποκαλύπτει ότι τουλάχιστον 1.015 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που πέθαναν στα σύνορα της Ευρώπης την τελευταία δεκαετία, θάφτηκαν πριν ταυτοποιηθούν.

Βρίσκονται σε ανώνυμους τάφους κατά μήκος των συνόρων – ακατέργαστες λευκές πέτρες, κατάφυτες από αγριόχορτα στο νεκροταφείο του Σιδηρού στην Ελλάδα (βλ. κεντρική φωτογραφία), ξύλινοι σταυροί στη Λαμπεντούζα στην Ιταλία, στη βόρεια Γαλλία απρόσωπες πλάκες με την απλή ένδειξη «Monsieur X» (Κύριος Χ), στην Πολωνία και την Κροατία πλάκες που γράφουν «NN» για άγνωστο όνομα.

Στο ισπανικό νησί Γκραν Κανάρια, ένας τάφος αναφέρει «μεταναστευτικό σκάφος με αριθμό 4. 25/09/2022».

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα το 2021, με το οποίο ζητούσε να ταυτοποιούνται οι άνθρωποι που πεθαίνουν στις μεταναστευτικές διαδρομές και αναγνώριζε την ανάγκη δημιουργίας μιας συντονισμένης βάσης δεδομένων για τη συλλογή των στοιχείων των σορών.

Ωστόσο, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες το ζήτημα παραμένει νομοθετικά κενό, χωρίς κεντρικά δεδομένα, ούτε ενιαία διαδικασία.

Σε συνεργασία με ιατροδικαστές της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) και άλλους ερευνητές, ΜΚΟ και παθολόγους, ο Guardian και μια κοινοπραξία δημοσιογράφων συνέθεσαν για πρώτη φορά τον αριθμό των μεταναστών και προσφύγων που πέθαναν την τελευταία δεκαετία κατά μήκος των συνόρων της ΕΕ και των οποίων τα ονόματα παραμένουν άγνωστα. Τουλάχιστον 2.162 σοροί δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί.

Τα πτώματα 40 ανθρώπων βρίσκονται σε ψυγεία – κοντέινερ στην Αλεξανδρούπολη

Οι κόκκινες κουκίδες αντιστοιχούν στα σημεία όπου βρέθηκαν τάφοι μεταναστών

Δεκάδες χιλιάδες παραμένουν αγνοούμενοι

Ορισμένα από αυτά τα πτώματα συσσωρεύονται σε νεκροτομεία, γραφεία κηδειών, ακόμη και σε κοντέινερ σε ολόκληρη την ήπειρο. Επισκεπτόμενη 24 νεκροταφεία και συνεργαζόμενη με ερευνητές, η ομάδα της βρετανικής εφημερίδας βρήκε περισσότερους από 1.000 ανώνυμους τάφους.

Αυτοί, ωστόσο, είναι η κορυφή του παγόβουνου. Περισσότεροι από 29.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις ευρωπαϊκές μεταναστευτικές διαδρομές την περίοδο αυτή, η πλειονότητα των οποίων παραμένουν αγνοούμενοι.

Το πρόβλημα είναι «εντελώς παραμελημένο», σύμφωνα με την Ευρωπαία επίτροπο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Dunja Mijatović, η οποία δήλωσε ότι οι χώρες της ΕΕ δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

«Τα εργαλεία υπάρχουν. Έχουμε τις υπηρεσίες και τους εγκληματολόγους, αλλά πρέπει να χρησιμοποιηθούν [από τις κυβερνήσεις]», εξήγησε. Η άνοδος της ακροδεξιάς και η έλλειψη πολιτικής βούλησης είναι πιθανό να εμποδίσουν περαιτέρω την ανάπτυξη ενός κατάλληλου συστήματος για την αντιμετώπιση «της τραγωδίας των αγνοούμενων μεταναστών», πρόσθεσε.

Ανεπαρκές το νεκροτομείο του νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, όπου μεταφέρονται οι σοροί όσων πέθαναν προσπαθώντας να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα – Πηγή: Guardian

Η έλλειψη συντονισμού αφήνει σαστισμένες οικογένειες να παλεύουν μέσα στην τοπική, συχνά ξένη γραφειοκρατία, κατά την αναζήτηση των χαμένων συγγενών.

Η υποστήριξή τους ανατίθεται σε οργανώσεις βοήθειας όπως η ΔΕΕΣ, η οποία έχει καταγράψει, από το 2013, 16.500 αιτήματα για πληροφορίες στο πρόγραμμά της για την αποκατάσταση οικογενειακών δεσμών, από ανθρώπους που αναζητούν συγγενείς που χάθηκαν καθ’ οδόν προς την Ευρώπη. Ο μεγαλύτερος αριθμός αιτημάτων προέρχεται από Αφγανούς, Ιρακινούς, Σομαλούς, ανθρώπους από την Γουϊνέα, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Ερυθραία και τη Συρία. Μόνο 285 επιτυχείς αντιστοιχίσεις υπήρξαν.

Και τώρα, ακόμη και ένα μέρος αυτής της υποστήριξης πρόκειται να εξαφανιστεί. Καθώς οι κυβερνήσεις περικόπτουν τους προϋπολογισμούς τους για τη βοήθεια, η ΔΕΕΣ αναγκάστηκε να αναπροσανατολίσει τους μειωμένους πόρους της. Οι εθνικοί οργανισμοί του Ερυθρού Σταυρού θα συνεχίσουν το πρόγραμμα οικογενειακών δεσμών, αλλά μεγάλο μέρος του έργου της ΔΕΕΣ για την εκπαίδευση της αστυνομίας και των τοπικών αρχών περικόπτεται.

Νεκροτομεία σε κοντέινερ στην Ελλάδα

Σε μια γωνιά του χώρου στάθμευσης του νοσοκομείου στην Αλεξανδρούπολη, δύο «κακοποιημένα» ψυγεία – κοντέινερ στέκονται δίπλα σε κάδους απορριμμάτων. Στο εσωτερικό τους βρίσκονται τα πτώματα 40 ανθρώπων.

Τα σύνορα από την Τουρκία προς την Ελλάδα, μέσω του ποταμού Έβρου, είναι μόνο ένα πέρασμα 10 έως 20 λεπτών, αλλά οι άνθρωποι το περνούν τη νύχτα, όταν οι μικρές λαστιχένιες βάρκες τους μπορούν εύκολα να χτυπήσουν σε ένα δέντρο και να ανατραπούν. Τα πτώματα αποσυντίθενται γρήγορα στη λάσπη της κοίτης του ποταμού, με αποτέλεσμα τα χαρακτηριστικά του προσώπου, τα ρούχα και οποιαδήποτε έγγραφα, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αναγνώρισή τους, καταστρέφονται γρήγορα.

Είκοσι από τα πτώματα στα κοντέινερ είναι τα απανθρακωμένα λείψανα μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους στις πυρκαγιές που κατέκαψαν τον Έβρο, κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού καύσωνα. Η ταυτοποίηση έχει αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη, με μόνο τέσσερις από τους νεκρούς να έχουν κατονομαστεί μέχρι σήμερα.

Ψυγεία σε μια γωνιά του χώρου στάθμευσης του νοσοκομείου της Αλεξανδρούπολης λειτουργούν ως νεκροτομεία – Πηγή: Guardian

Ο καθηγητής Παύλος Παυλίδης, ο ιατροδικαστής της περιοχής, εργάζεται για να προσδιορίσει την αιτία θανάτου, να συλλέξει δείγματα DNA και να καταγράψει τυχόν προσωπικά αντικείμενα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους συγγενείς να αναγνωρίσουν τους αγαπημένους τους σε μεταγενέστερη ημερομηνία.

Οι προσωρινοί νεκροθάλαμοι σε κοντέινερ στην Αλεξανδρούπολη είναι δανεισμένοι από τη ΔΕΕΣ. Ο ανθρωπιστικός οργανισμός έχει δανείσει ένα άλλο κοντέινερ στο νησί της Λέσβου, μία άλλη διαδρομή μετανάστευσης, για τον ίδιο σκοπό.